• Nhạc sĩ Nguyên Lê để cử “Nhạc sĩ của năm”

Nguyên Lê là một trong số ít nhạc sĩ hiện đại gốc Việt nổi trội của nền âm nhạc thế giới. Không tạm dừng ở jazz, tên tuổi ông còn ở tầm thứ hạng quốc tế với dòng nhạc world music. World music có thể hiểu nôm na là âm nhạc thế giới với đặc trưng dễ nhận thấy nhất đây là âm nhạc truyền thống dân gian hòa quyện với âm nhạc hiện đại.

Bạn Đang Xem: Nguyên Lê và cuộc hành hương world music

Nghệ sĩ saxophone Trần Mạnh Tuấn nhận định rằng từ “world music” được hiểu rộng là bất kỳ sự phối hợp nào, trong đó luôn có sự phối hợp giữa những nét nhạc điệu phương Đông và nền hòa thanh, tiết tấu phương Tây. Ở nước ta, world music vẫn còn tương đối xa lạ, rất ít nghệ sĩ theo đuổi.

Nguyên Lê là người đi đầu khi thí điểm nhạc jazz thời thượng, giàu cảm xúc hòa quyện với chất liệu dân ca sôi nổi, mộc mạc hoặc chậm rãi mà tinh tế của vùng Trung Đông, Bắc Phi, châu Á… Âm nhạc Nguyên Lê chinh phục bầy quốc tế bởi những sáng tạo vừa quen vừa lạ kết phù hợp với trình độ thượng thừa và quái chiêu của một “phù thủy” guitar.

Ông giãi bày: “Tôi được sinh ra ở Pháp nhưng nguồn cội gia đình là gốc Việt. Vậy nên tôi không khác gì người lai văn hóa truyền thống. Tôi rất phấn khích khi khám phá và pha trộn sắc màu âm nhạc của những nền văn hóa cổ truyền khác nhau để tạo sự trải nghiệm thú vị. Với tôi, world music là một phần trên quãng đường khám phá tiếng nói âm nhạc toàn cầu, nó kéo các sắc tộc lại gần với nhau”.

Xem Thêm : Câu Chuyện Cờ Lờ Mờ Vờ Là Gì, Đọc Thế Nào Cho Đúng? Thủ Tướng Tơ Lơ Mơ Tờ Lờ Mờ

Không nói được tiếng Việt nhưng từ cốt cách con người đến cá tính thẩm mỹ và nghệ thuật của vị nhạc sĩ tài hoa này đều hướng về nơi đã nặn hình hài mẹ cha. Sinh ra ở xứ người, từ thời điểm tháng ngày còn nằm nôi, Nguyên Lê đã tắm mình trong lời ru hời của mẹ. Đó là những bài dân ca thân thuộc, êm đềm như “Qua cầu gió bay”, “Trống cơm”, “Đi cấy”…

Do vậy, khi mở màn làm quen với trống, guitar và guitar bass thuở niên thiếu, Nguyên Lê đã mở màn nhận ra bản diện quê nhà trong con người mình. Nghiên cứu và chơi điêu luyện nhiều thể loại như rock, punk, tân nhạc, jazz hiện đại … nhưng ông vẫn thích nhạc truyền thống Việt Nam và muốn làm điều gì đó thật khác biệt.

Phải đến năm 1990, khi album trước hết mang tên “Miracles” ra mắt và xuất bản tại Mỹ, trong ông mới dậy lên băn khoăn, thôi thúc về những điều mình muốn bắt tay cho hành trình dài phía trước. Và ông quyết định tìm về bản ngã, tìm về Việt Nam qua lời ru xưa của mẹ.

Năm 1996, Nguyên Lê nghiên cứu âm nhạc truyền thống Việt Nam bình chuyến hồi hương trước hết. Thích thú trước âm thanh rủ rỉ của đàn bầu, ông đến TP. hà Nội học một khóa. Riêng cải lương thì nghe qua băng đĩa rồi mon men tự học. Ông để ý tiếng rung, nhịp nhấn nhá của nhạc tài tử rồi bắt chước trên cây guitar điện. Ông giả lập nhạc điệu không khác gì tiếng đàn bầu, guitar phím lõm hoặc đàn nguyệt, đàn sến.

Bất kì âm thanh gì từ nhạc cụ dây, ông cũng giả lập được trên cây guitar đặc biệt quan trọng bằng kỹ thuật nhấn nhá, bồi âm, vuốt dây, chạy ngón… Nguyên Lê còn tìm tòi cách phối thể điệu dân ca Việt Nam vào âm nhạc văn minh. Đến với âm nhạc truyền thống, ông tiếp cận theo ý thức một đứa trẻ phấn chấn trước kho tàng, sau đó phóng tác, tái cấu trúc, gạn lọc tinh túy… để thổi làn gió mới cho những bài bản xưa cũ.

Chính thời khắc này, Nguyên Lê bắt tay ca sĩ Hương Thanh và một số nghệ sĩ nhạc cụ dân tộc bản địa Việt Nam ở Pháp thực hiện album “Tales from Vietnam” (Những mẩu truyện từ Việt Nam). Album tập hợp các bản cổ nhạc và dân ca Nam Bộ trên nền phối khí của nhạc jazz khiến giới âm nhạc quốc tế xôn xao, nể sợ. “Tales from Vietnam” được hãng đĩa ACT (Đức) phát hành và nhanh chóng “cháy hàng” ở thị trường châu Âu, thổi bùng xu hướng âm nhạc mới. Không chỉ mở ra khái niệm về dòng world jazz (một nhánh của world music) mà album này còn dọn đường để loạt album và dự án thẩm mỹ và nghệ thuật tôn vinh cội nguồn dân tộc bản địa của Nguyên Lê phát động.

Giống như bao người con sinh ra ở hải ngoại, Nguyên Lê đã có thời điểm tự hỏi “Mình là ai? Nguồn gốc của mình từ đâu?”. Thắc mắc này vẫn xoay vần khi ông bắt tay thực hiện album “Những mẩu truyện về Việt Nam”. Chỉ đến năm 2011, thực sự thao tác làm việc và giao lưu với nghệ sĩ Việt Nam sinh sống ở quê nhà như Tùng Dương, Trần Mạnh Tuấn… thì ông mới khám phá ra bản ngã của mình. “Họ giúp tôi hiểu rằng mình kiên cố là người Việt Nam, một chiếc tôi tinh khiết mang dòng máu Lạc Hồng” – ông khẳng định.

Xem Thêm : Chịch là gì? Ý nghĩa Đụ, Nện, Xoạc chịch có giống nhau?

Nhạc sỹ Nguyên Lê và nghệ sỹ Ngô Hồng Quang quẻ.

Nếu trong “Những mẩu truyện từ Việt Nam”, Nguyên Lê chỉ phối khí lại các tác phẩm truyền thống thì đến album “TP. hà Nội Duo” (Song tấu TP. hà Nội) với ca sĩ, nhạc sĩ Ngô Hồng Quang quẻ, ông mới mở màn sáng tác nhạc phẩm hiện đại, đầy tính thí điểm trên nền tảng chất liệu cổ. Trong dự án này, nhạc sĩ người Pháp gốc Việt ấy không chỉ ưa thích âm nhạc dân gian nói chung mà còn ưu tiên âm nhạc của cộng đồng dân tộc bản địa thiểu số như người Mông, Dao, Thái, Tày, Nùng…

Ông và Ngô Hồng Quang quẻ tạo sự loạt nhạc phẩm mê hoặc lòng người bằng thứ âm hưởng núi đồi xa xôi, hoang vu nhưng tràn đầy sắc tố và năng lượng. Nguyên Lê chơi guitar điện đầy cuồng nhiệt của xứ Bắc Phi để trên cái nền đó, Ngô Hồng Quang quẻ thể hiện dân ca Tày bằng đàn tính. Hay bài hát xẩm “Mục hạ vô nhân” được biến tấu cùng tiếng đàn bầu trộn điệu blues. Bộ trống Ấn Độ điểm xuyến cho ca khúc “Chiếc khăn piêu” thân thuộc. Phát hành ở nước ngoài, album nhanh chóng gây nên cơn động đất trong làng nhạc. Một sự phối hợp táo tợn mà đầy quyến dụ, thăng hoa giữa núi đồi Tây Bắc.

Trong cuộc hành hương với world music, Nguyên Lê không ngừng nghỉ tìm tòi yếu tố địa phương để lấy vào âm nhạc. Ông từng nói: “Cảm hứng của tôi là dân ca các nước”. Trước thắc mắc của hội đồng về việc phối trộn âm nhạc nhiều quốc gia khác nhau có khiến âm nhạc Nguyên Lê mất đi bản sắc quê xứ, ông mỉm cười ôm đàn, dạo một khúc blues, rock hay cover nhạc phẩm của Jimi Hendrix, Led Zeppelin, Beatles…

Người nghe sửng sốt phát hiện: dù Nguyên Lê chơi bất kỳ thể loại nào, sẽ luôn có những đoạn phảng phất thang âm ngũ cung hay nét nhạc Việt một cách thần sầu, tinh tế. Theo ông, công thức chinh phục tai nghe quốc tế là làm thế nào cân bằng được tính độc đáo, đặc trưng riêng có và tính toàn cầu – thứ giúp tất cả chúng ta trò chuyện với thế giới. Nghe nhạc Nguyên Lê, người ta thấy trong đó lời đồng vọng của giang san. Đó không đơn giản chỉ là lời thì thầm từ vàng son quá khứ mà còn là một con phố tương lai của âm nhạc Việt Nam.

Tại Liên hoan âm nhạc quốc tế Hozo TP Hồ Chí Minh mới đây, lần trước hết nhạc sĩ Nguyên Lê và những người dân bạn trình diễn các tác phẩm đặc sắc trong album “Những chuyện Tính từ lúc Việt Nam” với người theo dõi quê nhà sau 24 năm nó ra đời tại Pháp. Người theo dõi còn được thưởng thức tài nghệ thứ hạng thế giới của Nguyên Lê khi ông phối hợp nghệ sĩ sáo Hoàng Anh, nghệ sĩ đàn bầu Hùng Quang quẻ, nghệ sĩ saxophone Trần Mạnh Tuấn, ca sĩ Hà Trần thể hiện những làn điệu dân ca thân thuộc.

Từng trình diễn nhiều nơi trên thế giới và giành nhiều phần thưởng Gianh Giá như Huân chương Hiệp sĩ thẩm mỹ và nghệ thuật và văn học do Chính phủ nước nhà Pháp trao tặng, phần thưởng Django Reinhardt của Viện Hàn lâm nhạc jazz…, nhưng điều niềm sung sướng nhất của ông là trở về quê nhà và ngân lên điệu dân tộc bản địa. “Trở về Việt Nam không phải là trở về quê nhà vì tôi không sinh ra ở đó, mà đây là cuộc trở về trái tim của mình” – Nguyên Lê tâm sự.