Trong quan hệ giữa các quốc gia, lãnh thổ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng quan trọng, bởi lãnh thổ là cơ sở để duy trì ranh giới quyền lực quốc gia so với một cộng đồng dân cư nhất định, song song tạo dựng và duy trì một trật tự pháp lý quốc tế hoà bình và ổn định trong quan hệ giao lưu quốc tế. Vậy vùng lãnh thổ là gì và giữa vùng lãnh thổ, quốc gia có những điểm khác biệt thế nào?

Bạn Đang Xem: Vùng lãnh thổ là gì? Phân biệt Quốc gia và Vùng lãnh thổ

Trạng sư tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài: 1900.6568

1. Vùng lãnh thổ là gì?

– Lãnh thổ là thuật ngữ có nguồn gốc từ tiếng La tinh “Terra” có tức thị đất đai, Trái Đất. Lãnh thổ là một trong các yếu tố cơ bản cấu thành nên quốc gia vì đó là môi trường thiên nhiên tự nhiên, là cơ sở vật chất cho việc tồn tại của từng quốc gia trong cộng đồng quốc tế.

– Trong luật quốc tế, các quy định pháp lý về lãnh thổ chủ yếu kiểm soát và điều chỉnh việc xây dựng quy chế pháp lý của nhiều loại lãnh thổ, xác định chủ quyền và việc thực hiện chủ quyền quốc gia so với lãnh thổ, xử lý hệ quả của thực thi chủ quyền lãnh thổ như phân định lãnh thổ, xử lý tranh chấp về lãnh thổ… Tựu trung lại, trong luật quốc tế tiến bộ, lãnh thổ được xác định là toàn bộ Trái Đất, gồm có các phòng ban cấu thành là vùng đất, vùng nước, vùng trời, vùng lòng đất và kể cả không gian vũ trụ.

– Vùng lãnh thổ tên tiếng Anh: ” Territory”

2. Phân biệt quốc gia và vùng lãnh thổ:

* Thứ nhất, về đặc điểm:

– Vùng lãnh thổ: Về phương diện tự nhiên, lãnh thổ không có ranh giới phân chia vùng, miền nhưng về pháp lý quốc tế, có sự phân biệt các loại lãnh thổ với quy chế pháp lý khác nhau.

– Quốc gia:

+ Vấn đề xem xét về quốc gia với tư cách chủ thể cơ bản của luật quốc tế có liên hệ mật thiết với những yếu tố để hình thành và phát triển quốc gia. Cho tới nay, chưa tồn tại khái niệm thống nhất trên phương diện quốc tế về quốc gia. Tuy vậy, cách tiếp cận của khoa học pháp lý quốc tế truyền thống và tiến bộ đã và đang xác định những tiêu chí được thừa nhận rộng rãi về thực thể có danh nghĩa quốc gia. Theo quy định của Điều 1 Công ước Montevideo năm 1933 về quyền và nghĩa vụ quốc gia thì một thực thể được xem là quốc gia theo pháp luật quốc tế phải có bốn yếu tố cơ bản sau: (1) Dân cư thường xuyên; (2) Lãnh thổ được xác định; (3) Chính phủ nước nhà; (4) Năng lực tham gia vào các quan hệ với những chủ thể quốc tế khác.

+ Việc thừa nhận một thực thể có tư cách quốc gia trong quan hệ quốc tế thường dựa vào các tiêu chí nêu trên nhưng một quốc gia đang tồn tại trong thực tế có xác định sẽ thiết lập quan hệ với thực thể có đầy đủ tiêu chí của quốc gia, mới xuất hiện trong đời sống quốc tế ở Lever quan hệ quốc gia hay là không lại không do những tiêu chí này quyết định. Nói cách khác, một thực thể có đủ các yếu tố cấu thành quốc gia nhưng không thể buộc các quốc gia khác phải xác nhận tư cách quốc gia của thực thể này trong một quan hệ song phương. Việc xác nhận và thiết lập quan hệ hợp tác giữa các quốc gia với nhau hoàn toàn tùy thuộc vào ý chí và mong muốn chủ quan của nhiều quốc gia trên cơ sở chủ quyền quốc gia.

+ Khác với chủ thể phát sinh, quốc gia là chủ thể có tính chất pháp lý-chính trị đặc thù là chủ quyền, với thuật ngữ phổ cập là chủ quyền quốc gia. Từ trước đến nay tồn tại nhiều thuyết giáo khác nhau về chủ quyền quốc gia như Thuyết chủ quyền tuyệt đối là một trong những thuyết phản động về chủ quyền quốc gia. Thuyết này xuất hiện vào khoảng tầm thế kỷ XV – XVI ở châu Âu với tính cách là trào lưu chống lại quyền lực vô hạn của Đức Giáo Hoàng và Nhà vua La Mã. Các luật gia quốc tế tiếng tăm như Grotius. Bodin, Achiavel… là những người dân trước nhất khởi xướng Thuyết chủ quyền tuyệt đối.

* Thứ hai, về phân loại:

– Vùng lãnh thổ: gồm có:

+ Lãnh thổ quốc gia: Lãnh thổ quốc gia là các phòng ban lãnh thổ thuộc chủ quyền hoàn toàn, tuyệt đối hay riêng biệt của một quốc gia, tại đó, quốc gia duy trì giới hạn quyền lực quốc gia so với cộng đồng dân cư nhất định. Lãnh thổ quốc gia là toàn vẹn và bất khả xâm phạm dựa trên quy chế pháp lý về lãnh thổ quốc gia do quốc gia tự xác định, phù phù hợp với luật quốc tế.

+ Lãnh thổ quốc tế:

Lãnh thổ quốc tế là những phòng ban lãnh thổ được sử dụng chung cho tất cả cộng đồng quốc tế như biển quốc tế, vùng trời trên vùng độc quyền kinh tế tài chính, vùng trời quốc tế, vùng đáy biển quốc tế, không gian vũ trụ (kể cả Mặt Trăng và các hành tinh) và châu Nam Cực.

So với lãnh thổ quốc tế, tất cả những quốc gia và các chủ thể khác của luật quốc tế đều sở hữu quyền đồng đẳng sử dụng vào mục tiêu hoà bình và phát triển. Nguyên tắc chung có ý tức thị cơ sở cho việc sử dụng các phòng ban lãnh thổ quốc tế được ghi nhận tại những ngành luật của khối hệ thống luật quốc tế như Nguyên tắc tự do biển cả (trong Luật biển quốc tế); Nguyên tắc tự do bay trong vùng trời quốc tế (trong Luật hàng không quốc tế); Nguyên tắc vùng và di sản trên vùng là di sản chung của nhân loại;

Xem Thêm : Xem số 20 có ý nghĩa gì trong phong thủy từ chuyên gia chính xác 99%

Nguyên tắc tự do nghiên cứu và sử dụng không gian vũ trụ, hay còn được gọi là Nguyên tắc không thiết lập chủ quyền quốc gia so với khoả (trong Luật vũ trụ quốc tế)… Như vậy, tính chất sở hữu quốc tế không chấp thuận đồng ý việc bất kì một quốc gia nào xác lập chủ quyền hoặc quyền chủ quyền của mình so với bất kỳ một phòng ban nào của lãnh thổ quốc tế

+ Lãnh thổ có quy chế hỗn hợp:

Lãnh thổ có quy chế hỗn hợp là loại lãnh thổ mà tại đó các quốc gia không có chủ quyền lãnh thổ riêng biệt nhưng có những quyền chủ quyền hoặc quyền tài phán như so với vùng độc quyền kinh tế tài chính hay thềm lục địa.

Lãnh thổ có quy chế hỗn hợp không phải là lãnh thổ quốc tế và cũng không phải là một phòng ban của lãnh thổ quốc gia nhưng do sự tiếp liền về lãnh thổ mà luật quốc tế quy định cho quốc gia tiếp liền có những quyền chủ quyền hoặc quyền tài phán so với các vùng lãnh thổ này. Không dừng lại ở đó, quyền của nhiều chủ thể khác cũng được thừa nhận và duy trì. Quy chế pháp lý của loại lãnh thổ này được xác định hỗn hợp theo cả luật quốc tế (Luật biển quốc tế) và luật quốc gia.

+ Lãnh thổ quốc gia sử dụng quốc tế:

Lãnh thổ quốc gia sử dụng quốc tế là những phòng ban của lãnh thổ quốc gia nhưng do sự đặc thù về vùng địa lý, chính trị, kinh tế tài chính… của những vùng lãnh thổ này mà quy chế pháp lý của chúng được quốc tế hoá một phần nhằm phục vụ cho lợi ích của toàn thể cộng đồng quốc tế, gồm có kênh quốc tế, sông quốc tế, eo biển quốc tế.

+ Kênh quốc tế: Kênh quốc tế là một đường liên lạc tự tạo được đào trên lãnh thổ của một quốc gia để nối hai phòng ban của nhiều vùng biển tự do (biển quốc tế hoặc vùng độc quyền kinh tế tài chính) như kênh Xuy – ê được đào qua Ai Cập nối giữa Địa Trung Hải và Biển Đỏ, kênh Panama đào trên lãnh thổ của Panama nối liền Đại Tây Dương và Thái Dình Dương, kênh Ken của Đức nối giữa biển Bantích và Biển Bắc.

– Về quốc gia:

+ Nội dung của Thuyết chủ quyền tuyệt đối được quan niệm là chủ quyền quốc gia phải được đặt lên trên tất cả mọi quyền lợi khác. Về phương diện đối nội, chủ quyền quốc gia chỉ bị giới hạn bởi pháp luật tự nhiên. Về phương diện đối ngoại, chủ quyền quốc gia chỉ bị hạn chế bởi hoàn cảnh, không có một quyền lực nào trên chủ quyền quốc gia. Muốn bành trường quyền lợi quốc gia thì tất cả những phương kế, các chính sách đều cần được sử dụng, kể cả những thủ đoạn xảo quyệt, gian trá, trái với đạo lý con người và các quy ước xã hội.

+ Ngày này, quan niệm về chủ quyền quốc gia có tính chất tuyệt đối là đi trái lại các nguyên tắc cơ bản của luật quốc tế tiến bộ mà về thực chất và thực tiễn là sự việc phủ nhận chủ quyền của nhiều quốc gia khác cũng như đi trái lại lợi ích của sự việc phát triển cộng đồng. Ngoài ra, một số thuyết giáo khác về chủ quyền quốc gia như Thuyết lí chủ quyền tương đối đã và đang thịnh hành nhưng đều sở hữu những điểm hạn chế nhất định.

+ Trong thời đại hiện nay, chủ quyền quốc gia được hiểu là quyền vô thượng của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của mình và quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế. Trong phạm vi lãnh thổ của mình, quốc gia có quyền lực chính trị vô thượng. Quyền lực chính trị vô thượng này thể hiện qua các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp của quốc gia mà quan trọng hơn hết là quyền quyết định mọi vấn đề chính trị, kinh tế tài chính, xã hội, đời sống vật chất và ý thức của quốc gia và các quốc gia khác không có quyền can thiệp.

+ Trong quan hệ quốc tế, quốc gia hoàn toàn độc lập, không bị lệ thuộc vào các quốc gia khác trong xử lý vấn đề đối ngoại của mình. Việc tham gia của quốc gia vào các tổ chức quốc tế, vào những hoạt động quốc tế liên quốc gia và các hình thức hợp tác quốc tế khác là biểu hiện rõ nét kết quả thực hiện chủ quyền đối ngoại của quốc gia.

* Thứ ba, về quy chế pháp lý:

– Vùng lãnh thổ: Quy chế pháp lý của kênh quốc tế khẳng định chủ quyền lãnh thổ của quốc gia có kênh (Ai Cập so với kênh Xuy Ê, Đức so với kênh Ken, Panama so với kênh Panama…), song song xác định quy chế đi lại của kênh được quốc tế hoá thông qua phương thức thoả thuận giữa các quốc gia để đảm bảo quyền tự do đi lại của mọi tàu thuyền trên kênh (thể hiện qua các điều ước quốc tế quy định về quy chế pháp lý của nhiều kênh này như Công ước Constantinop về kênh Xuy Ê, Hiệp ước Vécxây về kênh Ken…).

+ Sông quốc tế: Sông quốc tế là sông nằm trên lãnh thổ của nhiều quốc gia, có thể là sông chảy kế tiếp từ quốc gia này sang quốc gia khác (sông kế tiếp) hoặc có thể là sông để xác định biên giới (sông biên giới) và có quy chế sông quốc tế.

Sông quốc tế thuộc chủ quyền lãnh thổ của quốc gia có sông nhưng vì sông có lợi ích chung cho nhiều quốc gia nên quy chế pháp lý của sông được quốc tế hoá một phần. Quy chế pháp lý sông quốc tế kiểm soát và điều chỉnh những nội dung chủ yếu sau:

– Quyết sách qua lại trên sông quốc tế của tàu thuyền, theo nguyên tắc chung, do các nước ven sông quy định. Tàu thuyền của nhiều nước ven sông có quyền ipso facto (quyền thủy vận đương nhiên) trên các đoạn sông nằm ở nước khác, phù phù hợp với tham dự đã được những nước ven sông thoả thuận đồng ý. Tàu thuyền của nhiều nước khác tuy không có quyền ipso facto nhưng được hưởng quyền tự do đi lại trên sông quốc tế theo những điều ước tương ứng. Tàu quân sự chiến lược, thương chính, công an của nước ven sông có quyền đỗ lại trong giới hạn đường giáp ranh biên giới giới, ngoài giới hạn này phải có sự đồng ý của nước sở quan.

– Vấn đề sử dụng nguồn nước sông quốc tế: Các nước ven sông có quyền đồng đẳng trong việc sử dụng nguồn nước của sông quốc tế vào mục tiêu công nghiệp, kinh tế tài chính như xây dựng các khu công trình thủy lợi, thủy điện, nuôi cá… Về khu công trình thủy lợi, thuỷ điện theo quy tắc Henxinki 1966 và Công ước Giơnevơ 1923 thì những quốc gia ở lưu vực sông có quyền sử dụng hợp lý và đúng đắn các lượng nước đã được phân định giữa các nước ven sông, tránh gây ô nhiễm hoặc thiệt hại cho nước ven bờ khác. Các xích mích phát sinh từ việc sử dụng này xử lý qua điều ước quốc tế sở quan.

Xem Thêm : Hospitality Là Gì? – Tiềm Năng Ngành Hospitality Management Tại Việt Nam

– Về quốc gia: Các quyền và nghĩa vụ quốc tế cơ bản của quốc gia được hình thành và phát triển phù phù hợp với sự phát triển tiến bộ của luật quốc tế. Trong các văn kiện pháp lý quốc tế tiến bộ, các quyền cơ bản của quốc gia gồm có:

– Quyền đồng đẳng về chủ quyền và quyền lợi:

– Quyền được tự vệ thành viên hoặc tự vệ tập thể;

– Quyền được tồn tại trong hoà bình và độc lập;

– Quyền bất khả xâm phạm về lãnh thổ;

– Quyền được tham gia vào việc xây dựng các quy phạm pháp luật quốc tế;

– Quyền được tự do quan hệ với những chủ thể khác của luật quốc tế;

– Quyền được trở thành thành viên của tổ chức quốc tế phổ quát.

– Tương ứng với những quyền cơ bản nêu trên, quốc gia có những nghĩa vụ quốc tế cơ bản:

– Tôn trọng chủ quyền của nhiều quốc gia;

– Tôn trọng sự bất khả xâm phạm lãnh thổ của nhiều quốc gia khác;

– Không vận dụng vũ lực và rình rập đe dọa bằng vũ lực;

– Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau;

– Hợp tác hữu nghị với những quốc gia khác nhằm duy trì hoà bình và bình yên quốc tế;

– Tôn trọng nguyên tắc đồng đẳng trong quan hệ quốc tế;

– Tôn trọng những quy phạm Jus cogens và những cam kết quốc tế;

– Xử lý các tranh chấp quốc tế bằng các phương pháp hoà bình.

– Tuy nhiên, trong quan hệ quốc tế, quốc gia có thể tự hạn chế những quyền và nghĩa vụ cơ bản của mình trong những nghành nghề và phạm vi nhất định, với tham dự, không trái với những quy ước quốc tế (ví dụ, quốc gia theo đuổi quyết sách quốc gia trung lập thường xuyên, chính sách không liên kết vv.) hoặc cũng đều có thể gánh vác thêm những quyền và nghĩa vụ bổ sung nhằm duy trì hoà bình và bình yên quốc tế (ví dụ, quyết sách các cường quốc theo Hiến chương Liên hợp quốc). Song tất cả những việc làm nêu trên không hàm ý quốc gia bị hạn chế hoặc mở rộng chủ quyền trái với ý chí quốc gia.