Nghiệp là gì?

Bạn Đang Xem: Nghiệp và trả nghiệp là gì? Đạo Phật có chấp nhận thuyết định mệnh không?

Thưa Thượng tọa, nghiệp là một từ khá phổ thông khi đối chiếu với những Phật tử lẫn người không theo đạo Phật. Vậy Thượng tọa có thể đưa ra kiến giải, theo quan niệm Phật học, “nghiệp” là gì?

Nghiệp là một từ Hán Việt được dịch từ tiếng Phạn – Karma, có tức là các hành vi. Đức Phật là người phân loại 3 nhóm hành vi chính: Hành vi tiếng nói, hành vi thủ công và hành vi tư duy. Đức Phật nhấn mạnh vấn đề đến hành vi tư duy và xem nó là đạo diễn của 2 nhóm hành vi còn sót lại. Khi con người dân có sự dụng ý, bận tâm, nếu không thời điểm hiện tại thì ở lúc khác, nếu không phương pháp này thì phương pháp nọ, con người sẽ có được xu hướng thể hiện nó thành lời nói hoặc việc làm.

Từ nhận thức này, đức Phật kêu gọi mọi người làm chủ hành vi tiềm thức. Mặc dù hành vi là vô hình dung tướng, nhưng nếu thiếu kiểm soát nó, mọi người dân có thể tạo tư cách nạn nhân cho chính mình, tức mình sẽ trở thành con lật đật bị dẫn dắt, giật giây, song song tất cả chúng ta biến những người dân thân, người chung quanh thành nạn nhân của tất cả chúng ta qua các hành vi phạm pháp như giết người, trộm cắp, lường đảo…

Như vậy, khi Đức Phật gọi một hành vi nào đó là karma, thì Đức Phật nhấn mạnh vấn đề rất rõ ràng rằng hành động đó dù cho cố ý hay vô tình, thì hậu quả của không ít hành động đó về phương diện tiêu cực cho xã hội và cộng đồng là không thể tránh khỏi. Những hành động hữu ích cho đời, cho tất cả những người thì không nên tình cờ mà phải phát xuất từ động cơ cao quý, thái độ vị tha. Nghiệp là một trong các triết lí quan trọng của triết học Phật giáo.

Nghiệp vừa là một phần của thuyết đạo đức Phật giáo, vừa là một phần của thuyết nhân sinh quan Phật giáo, vừa là một phần của thuyết nhân văn. Khái niệm nghiệp trong Phật giáo nên hiểu nôm na là các loại hành vi của con người, gồm có hành vi có chủ ý, không chủ ý, hành vi có lợi, hành vi có hại, hành vi tích cực, hành vi tiêu cực, hành vi phàm, hành vi thánh… Tất cả không phải tình cờ mà là vì sự vô tình hay cố ý của tất cả chúng ta tạo ra.

Vì sao con người phải trả nghiệp

Như vậy, thưa Thượng tọa, vì sao con người phải trả nghiệp?

Phật giáo nhận định rằng, mỗi một hành động của con người đều tạo ra phản ứng của hành động đó. Tất cả chúng ta gọi là quả. Nếu chia ra làm 2 nhóm hành động, thì hành động tích cực mang về quả tốt, hành động tiêu cực mang về các hậu quả nghiêm trọng. Khi con người phải chịu các hậu quả xấu đó, Phật giáo gọi là trả nghiệp. Tức, mọi người đều không thể trốn tránh trách nhiệm, hậu quả về tất cả những gì con người đã tạo tác.

Xem Thêm : Khí Hidro (H2) là gì? Tính chất vật lí, tính chất hóa học

Trong kinh Pháp cú, Đức Phật nêu ra một ví dụ thâm thúy. Nếu lúc các yếu đố đã kết đủ, một hành động xấu đang đi vào lúc chín muồi thì dầu cho có lặn sâu dưới đại dương, ẩn náu kín trong các động đá, bay cao trên khung trời xanh thì con người vẫn không thể tránh được những hậu quả xấu, phải trả nghiệp.

Theo Đức Phật, nhận thức này sẽ làm con người cảm thấy, nếu tất cả chúng ta không thể chạy khỏi mạng lưới của nghiệp quả, thì thà chậm chân một tẹo, ít lợi ích một tẹo, nhưng mọi việc nếu làm đúng lương tâm, đúng pháp luật, thì sẽ tiến hành thanh tú, ngủ ngon, không phải lo lắng không yên tâm. Có câu nói “phàm thao tác gì rồi cũng nên nghĩ đến hậu quả của nó”.

Lối nhận thức này sẽ giúp tất cả chúng ta trầm tĩnh hơn, thâm thúy hơn và có trách nhiệm khi đối chiếu với tất cả những gì tất cả chúng ta đã, đang làm, sẽ làm, dầu vô tình hay cố ý, với chính mình, người thân hay cộng đồng.

Chuyển nghiệp bằng phương pháp nào?

Như vậy, nghiệp là một khái niệm chống lại thuyết định mệnh, giúp con người dân có thể dữ thế chủ động thay đổi số phận của mình, tức chuyển nghiệp. Thượng tọa có thể san sớt phương pháp để một người dân có thể chuyển nghiệp hiệu quả?

Đạo Phật không chấp thuận đồng ý khái niệm định mệnh. Khi đã làm một hành động nào đó, con người hoàn toàn có thể thực hiện một hành động đối lập để thay đổi. Không nhất thiết hễ tất cả chúng ta lỡ làm một hành động thì quả sẽ trả như một sự an bài của định mệnh. Nếu lỡ làm những hành vi xấu, thì đạo Phật có một khái niệm gọi là chuyển nghiệp.

Ví dụ, trước kia nếu chưa hiểu biết gì về nghiệp, một người lỡ móc túi một số tiền 10 triệu VND. Sau 10 năm, để chuyển được nghiệp trong quá khứ đã làm, người ấy nên dùng số tiền tương đương, theo thời giá, ví dụ như vài chục triệu VND để làm những việc thiện phước, thì nghiệp xấu mới bị loại bỏ trừ, hay còn gọi là vô hiệu nghiệp. Tức là gieo 1 nghiệp cùng thực chất, cùng số lượng, cùng chất lượng sản phẩm và dịch vụ để hai nghiệp này triệt tiêu lẫn nhau, về số lượng 0.

Bằng triết lí này, đức Phật muốn nói rằng, nếu đã có một quãng đời xấu trong quá khứ thì hãy đừng tự ti, mà hãy phân tích thực chất hành vi xấu trước kia, và nhanh chóng gieo trồng vào cuộc sống này những hành vi đối lập với số lượng tương đương hoặc to thêm.

Ví như ai đó trước kia lỡ lầm phá đi một mầm sống trong thân thể, thì đừng nên khóc lóc, cầu xin… mà hãy tham gia vào các hoạt động sinh hoạt hòa bình, tôn trọng sự sống, cân bằng hệ sinh thái xanh, bảo vệ môi trường thiên nhiên, và đặc biết nếu có hành động hiến mô tạng sau lúc qua đời, và nếu may mắn mô tạng ấy cứu sống được nhiều người, thì nghiệp xấu từng phá thai ấy sẽ tiến hành triệt tiêu, người ấy sẽ hết được nghiệp sát sinh, thậm chí còn sẽ gặp may mắn, tránh khỏi hiểm họa nguy hiểm đến mạng sống về sau.

Phật giáo nhận định rằng con người không có một số phận nhất thiết và trả nghiệp không tạm ngưng ở sự ray rứt lương tâm, mà trở thành những hành động cụ thể, hữu ích, đúng đắn để “chuộc tội”, thay đổi định mệnh và có một cuộc sống tốt đẹp, thanh tú hơn.

Xem Thêm : Tổng diện tích sàn xây dựng là gì và cách tính theo quy định?

Ai sẽ là người trả nghiệp?

Thưa TT, giáo lý Phật giáo có câu rằng, “con người là chủ nhân của nghiệp do mình tạo ra”. Nhưng, thành ngữ Việt Nam có câu “đời cha ăn mặn, đời con khát nước”. Trong thực tế, ta cũng tồn tại thể nhận thấy nhiều trường hợp một người gây ra hành vi xấu, thì những người dân còn sót lại trong gia đình cũng tiếp tục “vạ lây”. Có đúng là nghiệp ai nấy trả hay “đời cha ăn mặn đời con khát nước” không thưa Thượng tọa?

Phật giáo đưa ra hai nhận thức. Thứ nhất, Đức Phật nhấn mạnh vấn đề đến trách nhiệm đạo đức của mỗi một hành vi mà con người đã làm. “Con người là người thừa tự của nghiệp do mình gây ra”, tức mỗi người là đạo diễn, nhưng cũng là người nhận lấy hậu quả từ hành động của chính mình. Tất cả chúng ta cần phải có trách nhiệm với hành động của chính mình và được hưởng những quả tốt đẹp do mình tạo ra.

Từ đó, Đức Phật kêu gọi mỗi người hãy dành thời kì ngay từ lúc còn trẻ, khỏe để san sớt các phước báu của mình đến những mảnh đời kém may mắn để bản thân tự nhận được những quả lành từ hành động ấy. Tức là, khi tất cả chúng ta thao tác thiện phước cho cộng động, thực ra về phương diện nghiệp thì tức là tất cả chúng ta đang làm tốt cho chính mình.

Nhận thức được tính thừa tự của nghiệp, người ta sẽ có được ý thức xung phong, tự nguyện, năng động, không trốn tránh, không biện hộ thoái thoát mà trở thành dấn thân hơn… đem lại những giá trị cho chính mình và tha nhân.

Nhận thức thứ hai, để đề cao trách nhiệm đạo đức và trách nhiệm pháp luật của mỗi con người, Đạo Phật nhấn mạnh vấn đề đến góc độ cộng hưởng nhân quả. Một người tạo ra một tác động không chỉ hứng chịu hậu quả xấu cho chính bản thân mình người này mà còn tồn tại tác hại cho tất cả những người thân và những người dân chung quanh. Nhận thức về thuyết cộng hưởng nhân quả sẽ hỗ trợ cho con người biết quan tâm đến tha nhân hơn.

Kinh Phật đưa ra một ví dụ như vậy này, tại một khu vườn, khi một bông hoa nở có mùi thơm, thì dầu những bông hoa khác chưa nở thì mùi thơm lan tỏa khắp nơi, tức là “thơm lây”. Trái lại, ở một khu chợ cá, một người lấn sân vào, mặc dù không xúc tiếp trực tiếp với cá, nhưng bước ra, mùi cá vẫn thoang thoảng vương bên người. Đó đó là cộng hưởng nhân quả.

Hai phương diện “gieo gì gặt nấy” và cộng hưởng nhân quả song song tồn tại, bổ sung lẫn nhau, cả hai không loại trừ, xích mích nhau. Nắm vững cả hai phương diện này, tất cả chúng ta cần có trách nhiệm mạnh hơn, vừa cố gắng nỗ lực sống hữu ích cho chính mình, vừa biết sợ đủ để luôn tránh các hành vi xấu.

Từ đó, loại trừ những nhận thức sai lệch “hy sinh đời bố củng cố đời con”, gây hành vi phạm pháp nhằm trục lợi cho con cháu mình. Gieo các hành động tích cực, tốt đẹp, đó là gieo hạt giống nghiệp tốt cho chính mình, đem lại phước lành cho gia đình, cho con cháu và cho tất cả cộng đồng, xã hội.

Xin trân trọng cảm ơn Thượng tọa!

Theo Pháp luật VN