Mỗi sự vật, hiện tượng kỳ lạ xung quanh tất cả chúng ta đều được thể hiện ra phía bên ngoài, phản ánh qua bộ não của tất cả chúng ta. Qua quá trình quan sát, tìm hiểu bộ nào tất cả chúng ta nhận thức thức tính chất phía bên ngoài và bên trong sự vật, hiện tượng kỳ lạ đó, gọi là nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Vậy nhận thức cảm tính là gì? Nhận thức lý tính là gì? và có những hình thức nào?

Bạn Đang Xem: Nhận thức cảm tính là gì? Nhận thức lý tính là gì? Các hình thức?

Trạng sư tư vấn luật miễn phí qua tổng đài điện thoại thông minh: 1900.6568

1. Nhận thức cảm tính là gì?

Nhận thức cảm tính là mức độ nhận thức trước tiên của con người. Thông qua cảm giác và tri giác, nhận thức cảm tính phản ánh các tính chất phía bên ngoài gọi là trực quan sinh động tác động đến giác quan của họ gồm cảm giác và tri giác. Bởi vậy, để nắm bắt được sự vật, sự việc, con người phải sử dụng các loại giác quan của mình.

Đặc điểm của nhận thức cảm tính:

– Phản ánh cụ thể tính chất của việc vật, hiện tượng kỳ lạ thông qua giác quan riêng lẻ. Tuy nhiên, trạng thái sự vật, hiện tượng kỳ lạ phát sinh, tác động vào giác quan chưa phản ánh được đầy đủ, trọn vẹn tính chất bên trong sự vật, hiện tượng kỳ lạ, mỗi kích thích tác động vào giác quan chỉ cho ta một cảm giác tương ứng;

– Nhận thức cảm tính cũng đều có thể phản ánh trong tâm lý của thú hoang dã;

– Phản ánh hình thức, cái tất nhiên và cái tình cờ, cái có thực chất và cái không thực chất. Phản ánh các tính chất cốn có trong tự nhiên của việc vật, hiện tượng kỳ lạ và các tính chất của việc vật, hiện tượng kỳ lạ do con người sáng tạo ra trong quá trình hoạt động và giao tiếp;

– Nhận thức cảm tính chỉ là mức độ trước tiên, sơ đẳng, chưa phải rất chất lượng, nhận thức con người phát triển mạnh mẽ và phong phú còn chịu tác động ảnh hưởng của nhiều hiện tượng kỳ lạ tâm lí khác. Cho nên, nhận thức cảm tính chưa thể khẳng định được những mặt, các quan hệ thực chất, thế tất bên trong của việc vật.

Ví dụ, khi tất cả chúng ta đến nhà hàng ăn uống, viên chức phục vụ bê lên một đĩa thức ăn rất quyến rũ, ngon mồm và khiến bạn có cảm giác muốn ăn ngay tức thời. Khi đó, nhận thức cảm tính khi nhìn thấy đĩa thức ăn rất ngon, rất muốn ăn. Hay khi nhìn thấy một bạn nữ xinh xắn, dễ thương thì nhận thức cảm tính nhìn nhận và đánh giá vẻ hình thức bạn nữ này rất đẹp.

Ví dụ khác: Bằng nhận thức cảm tính, người đầu bếp có kinh nghiệm nghề nghiệp có thể bằng mắt nêm nếm gia vị, hay giáo viên có thể biết được ý thức học tập của học trò sau sống lưng mình.

2. Các hình thức của nhận thức cảm tính:

Nhận thức cảm tính gồm có những hình thức sau:

Xem Thêm : Về định nghĩa văn học thiếu nhi

– Cảm giác: Đây là một hình thức nhận thức cảm tính trước tiên của con người, phản ánh về các tính chất riêng lẻ của không ít sự vật, hiện tượng kỳ lạ khi chúng có sự tác động trực tiếp vào các giác quan của con người. Cảm giác đây chính là nguồn gốc của mọi sự hiểu biết, từ cảm giác tạo nên mối liên hệ trực tiếp giữa thân thể và môi trường xung quanh xung quanh. Hay nói cách khác, cảm giác đây chính là kết quả của việc chuyển hóa những nguồn năng lượng kích thích từ phía bên ngoài để hình thành các yếu tố ý thức.

+ Cảm giác là tham dự quan trọng để đảm bảo trạng thái hoạt động của vỏ não, nhờ đó hoạt động thần kinh của con người được thông thường. Trạng thái tâm lý và sinh lý của con người tác động ảnh hưởng nhiều bởi cảm giác.

VD: Khi tất cả chúng ta sờ tay vào cốc nước nóng, bàn tay sẽ sở hữu được cảm giác nóng và tay chạm vào có phản ứng co lại ngay. Hay khi ra ngoài trời nắng, mắt ta sẽ phản ứng nheo lại.

– Tri giác: hình thành và phát triển trên cơ sở cảm giác. Hình thức nhận thức cảm tính này phản ánh vào các giác quan của con người tương đối toàn vẹn về việc tác động trực tiếp của việc vật. Tri giác đây chính là sự tổng hợp các cảm giác. So với cảm giác thì tri giác là hình thức nhận thức đầy đủ hơn và phong phú hơn, cảm giác chỉ phản ánh riêng lẻ các tính chất phía bên ngoài của việc vật hiên tượng còn tri giác phản ánh trọn vẹn các tính chất phía bên ngoài của việc vật, hiện tượng kỳ lạ. Tri giác cũng chỉ phản ánh tính chất trực quan qua quá trình tâm lý có phát sinh, diễn biến và kết thúc. Trong tri giác có chứa đựng cả những tính chất đặc trưng và cả tính chất không đặc trưng có tính trực quan của việc vật, hiện tượng kỳ lạ.

Trong môi trường xung quanh xung quang quẻ, tri giác định hướng cho hành vi của con người, mang tính tự giác, phối hợp cả cảm giác và vận động. Hình thức tri giác rất chất lượng là quan sát, tương đối độc lập của hoạt động và trở thành phương pháp nghiên cứu trong khoa học và nhận thức thực tiễn.

Ví dụ: Khi tất cả chúng ta xem một bức tranh, thông qua các giác quan sẽ nhận diện được bức tranh vẽ về cảnh gì, tranh làm bằng chất liệu gì và có những sắc tố tổng thể gì, có những hình thù gì, … Sự phản ánh này diễn ra trong quá trình tri giác của con người.

Biểu tượng: Là hình thức của nhận thức cảm tính khi sự vật dường như không còn tác động trực tiếp vào các giác quan nữa thì những hình ảnh, biểu tượng về các sự vật phản ánh tương đối hoàn chỉnh do sự hình dung lại, nhớ lại. Trong biểu tượng vừa đựng đựng các yếu tố trực tiếp cũng vừa đựng đựng các yếu tố gián tiếp. Bởi biểu tượng được hình thành là nhờ có sự phối hợp, bổ sung của không ít loại giác quan với nhau và có sự tham gia của không ít yếu tố phân tích, tổng hợp của nhận thức. Cho nên biểu tượng có thể phản ánh được những tính chất đặc trưng, nổi trội của không ít sự vật mà khi nhắc đến việc vật, hiện tượng kỳ lạ này sẽ nhớ ngay đến biểu tượng của chúng.

Ví dụ: Khi nhắc đến chiếc xe hơi, tất cả chúng ta sẽ tức thời hình dung ra được nó là phương tiện có bốn bánh làm bằng cao su đặc, thân xe hình chữ nhật, có bốn cửa ra vào.

3. Nhận thức lý tính là gì?

Nhận thức lý tính là mức độ nhận thức cao của con người, phản ánh thực chất bên trong, thực chất của việc vật, sự việc bằng tư duy trừu tượng. Thông qua các hình thức như khái niệm, suy đoán và suy luận có thể phản ánh gián tiếp trừu tượng, nói chung về việc vật, về những quan hệ có tính quy luật của hiện thức khách quan.

Thông qua việc tổng hợp biện chứng các đặc điểm, tính chất của việc vật hay lớp sự vật mà hình thành khái niệm vừa có tính khách quan vừa có tính chủ quan, vừa có quan hệ tác động qua lại với nhau, và thường xuyên vận động, phát triển trên cơ sở thực tiễn. Trong nhận thức thì khái niệm có vai trò rất quan trọng tác động tới bộ nào con người, là cơ sở để hình thành các suy đoán và tư duy khoa học.

Ví dụ: khi gặp gỡ một người nào đó, vẻ hình thức của họ là cái trước tiên bạn nhận thấy người đó xấu hay đẹp, đây là nhận thức cảm tính. Nhưng qua việc nói chuyện, bạn chuyển qua suy nghĩ về tính chất cách, phẩm chất của người đó ra sao, đó đây chính là nhận thức lý tính.

Ví dụ khác: Thời khắc quốc gia chưa ra đời, thì quốc gia kiểm soát và điều chỉnh mọi vấn đề của xã hội bằng quy phạm đạo đức hay cảm tính. Tuy nhiên, khi quốc gia ra đời và pháp luật được cho ra đời dưới hình thức mệnh lệnh, bắt buộc trở thành quy tắc xử xự chung theo mong muốn, ý chí của quốc gia, kiểm soát và điều chỉnh hành vi, cách xử sự của người dân theo nhận thức lý tính hơn.

Xem Thêm : Top 6 Cách chơi bingo trên giấy đơn giản & luôn thắng

Đặc điểm của nhận thức lý tính:

+ Nhận thức lý tính là quá trình nhận thức gián tiếp so với sự vật, hiện tượng kỳ lạ. Bằng nhận thức cảm tính, con người nhận thức sự vật hiện tượng kỳ lạ thông qua việc sử dụng phương tiện, phương tiện như đồng hồ đeo tay, máy móc, … và quá trình tư duy (phân tích, so sánh, tổng hợp, nói chung, …) để nhận thức cái bên trong, thực chất của việc vật, hiện tượng kỳ lạ đó.

+ Nhận thức lý tính là quá trình đi sâu vào thực chất của việc vật, hiện tượng kỳ lạ, không thuần tuý là nhận thức của con người ở thời khắc ngày nay mà còn phản ánh được cả quá khứ và tương lai.

+ Nhận thức cảm tính và lý tính không tách bạch nhau mà luôn có quan hệ chặt chẽ, bổ sung lẫn nhau. Không có nhận thức cảm tính thì không có nhận thức lý tính. Không có nhận thức lý tính thì không sở hữu và nhận thức được thực chất thật sự bên trong của việc vật. Như vậy, nhận thức lý tính phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ rõ ràng hơn, khách quan và đầy đủ hơn.

4. Các hình thức của nhận thức lý tính:

Có hai hình thức chính của nhận thức lý tính là suy đoán và suy luận:

– Suy đoán:

+ Suy đoán một tính chất của đối tượng người tiêu dùng là hình thức tư duy trừu tượng, liên kết các khái niệm với nhau để lấy ra sự khẳng định hay phủ định về một đặc điểm, một tính chất của đối tượng người tiêu dùng đó. Suy đoán chỉ biết được cái đơn nhất với cái phổ thông mà chưa thực sự quan hệ đặc thù giữa cái đơn nhất với cái phổ thông đó. Tư duy phản ánh tính chất thực chất, quy luật của việc vật, hiện tượng kỳ lạ trong hiện thực khách quan mà trước đó ta không biết. Tư duy là sản phẩm của việc phát triển xã hội – lịch sử hào hùng, hành động tư duy dựa vào kinh nghiệm, kết quả nhận thức xã hội mà con người tích lũy. Quá trình tư duy xúc tiến bởi nhu cầu xã hội, ý nghĩ của con người về việc xử lý nhiệm vụ cấp thiết.

+ Khác với nhận thức cảm tính, tư duy không phản ánh sự vật, hiện tượng kỳ lạ một cách riêng lẻ như cảm giác hay tổng quát như tri giác, tư duy là nhận thức trừu tượng, thực chất của việc vật, hiện tượng kỳ lạ một cách nói chung. Trên cơ sở nhận thức cảm tính, tư duy là mức độ nhận thức mạnh hơn, tư duy nhận ra sự vật, hiện tượng kỳ lạ có vấn đề, có xích mích. Nhận thức tư duy của mỗi người sẽ khác nhau về việc vật, hiện tượng kỳ lạ đó và mỗi người cũng tư duy về các giải pháp phụ thuộc vào kinh nghiệm, nhận thức khác nhau mà xử lý vấn đề khác nhau.

+ Các thời đoạn trong quá trình tư duy là một quá trình phức tạp. Các thao tác tư duy của member là phân tích- tổng hợp, so sánh, trừu tượng hóa và nói chung hóa. Phân tích là quá trình dùng trí óc để phân tích những tính chất, những mối liên hệ để nhận thức đối tượng người tiêu dùng thâm thúy hơn. So sánh là quá trình dùng trí óc để xác định sự giống nhau và khác nhau, những tín hiệu đặc trưng của việc vật, hiện tượng kỳ lạ. Trừu tượng hóa và nói chung hóa là dùng trí óc để giữ lại những tính chất, những mối liên hệ có quan hệ mật thiết với nhau, chi phối bổ sung lẫn nhau và gạt bỏ những quan hệ thứ yếu, không cấp thiết.

Ví dụ: Ông cha ta đã đúc rút kinh nghiệm suy đoán khi nhìn thấy phía khung trời ửng sáng vàng như mỡ màu gà thì có thể suy đoán được trời sắp có mưa lớn.

– Suy luận:

Suy luận đây chính là hình thức tư duy trừu tượng mà thể hiện sự liên kết giữa các suy đoán lại với nhau để từ đó có thể rút ra được một suy đoán có tính chất tóm lại nhằm tìm ra một tri thức mới.

Ví dụ: Nếu quốc gia để cho những tổ chức bán xăng dầu tự định giá bán xăng dầu thì giá sẽ rất cao và gây tác động ảnh hưởng đến quyền lợi cho tất cả những người dân, lạm phát kinh tế và nhiều hệ lụy khác về tiêu dùng. Chính vì vậy suy luận rằng quốc gia phải kiểm soát giá và định giá trần về kinh doanh xăng dầu, tổ chức muốn tranh giành thì có thể phân phối thấp hơn mức giá trần đó.