Vọng Tưởng là những ý niệm, suy nghĩ liên miên khởi lên trong đầu ta. Chúng lăng xăng hết chuyện Đông tây, trong ngoài, hết quá khứ đến ngày nay, vị lai…Chẳng theo một quy luật hay định hướng nào và liên tục phán xét đúng sai. Vọng tưởng như một con rận lải nhải không ngừng nghỉ về những thứ linh tinh tà vạy. Nó miên man vận hành và điều khiển và tinh chỉnh ta. Nó xúc tiến từng ý tưởng, lời nói, việc làm, cảm xúc mà ta tưởng rằng ta làm, ta muốn, ta cảm nhận hoặc ta khổ đau.

Bạn Đang Xem: Vọng tưởng là gì?

• Cận tử nghiệp vô cùng đáng sợ
• Thập thiện là gì
• Thiên ma là loại ma gì.
• Hội Long Hoa là gì.
• Sự thực về hạn Tam tai.
• Cảnh giới trên bước đường học Phật.

*

Tuy vậy thế gian lại cực ít người nhận ra vọng tưởng. Vì thế nên: “Khi một người lẩm bẩm nói một mình suốt ngày thì ta nhận định rằng người ấy mắc bệnh thần kinh. Còn bản thân ta và tất cả mọi người sót lại thì cũng nói suốt ngày đêm, không ngừng nghỉ nghỉ. Khác chăng là ta nói lặng lẽ trong đầu, không phát thành lời mà thôi. Đây là một căn bệnh trầm kha nhưng vì mọi người ai cũng trở nên phạm phải bệnh này nên tưởng rằng đây là một trạng thái “thông thường”.

Vọng tưởng là nguyên nhân chính khiến tất cả chúng ta vô thỉ kiếp đến nay trôi lăn trong sanh tử luân hồi. Vì thế, Thích Ca Mâu Ni Thế Tôn thị hiện thành Phật đạo, lúc Ngài chứng ngộ triệt để Phật quang quẻ bèn than: “Lạ thay! Lạ thay! Hết thảy chúng sanh đều phải sở hữu đủ Như Lai trí huệ, đức tướng. Chỉ do vọng tưởng, chấp trước nên không thể chứng đắc. Nếu lìa được vọng tưởng thì Nhất Thiết Trí, Tự Nhiên Trí, Vô Ngại Trí sẽ tiến hành hiện tiền”

Vọng Tưởng là gì

Hòa Thượng Hư Vân giảng: “Cổ nhân nói: – Luận việc thành đạo rất dễ, nhưng muốn trừ vọng tưởng lại rất khó. Đạo là lý. Lý là tâm. Tâm, Phật, chúng sanh, tuy là ba, nhưng nào có sai khác! Người người vốn có đầy đủ; ai cũng sẽ viên thành tựu vị Phật. Tâm tánh đó, tại Thánh không tăng, tại phàm chẳng giảm. Nếu ai hiểu được tâm này thì đại địa không còn một tấc đất.

Mọi pháp thế gian cùng xuất thế gian, phàm phu thánh hiền, đều vốn không thật, sao lại sở hữu sanh tử? Vì thế, bảo: – Luận bàn thành Phật rất dễ. Tâm thể này tuy sáng soi vi diệu, nhưng bị bao loại vọng tưởng che lấp, ánh sáng không cách chi hiển hiện, nên muốn trừ vọng tưởng thật rất khó dàng.

Vọng tưởng có hai loại: Thô kệch và vi tế. Lại nữa, tâm có vọng tưởng hữu lậu và vô lậu. Vọng tưởng hữu lậu khiến tất cả chúng ta cảm thọ quả báo khổ nhọc hay sung sướng ở cõi trời và người. Vọng tưởng vô lậu khiến tất cả chúng ta có khả năng thành Phật làm Tổ, thoát khỏi sanh tử, xuất ra ba cõi. Vọng tưởng thô kệch khiến lãnh thọ quả báo xấu, đọa vào ba đường khổ địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh. Vọng tưởng vi tế khiến tạo bao việc lành thiện như niệm Phật, tham thiền, tụng kinh, trì chú, lễ bái, hộ trì pháp giới, v.v…

*

Vọng tưởng thô tương ưng cùng nghiệp xấu, tức khởi mười điều ác. Ý khởi tham lam, sân hận, si mê. Mồm nói láo, nói lời tô vẽ, nói lưỡi đôi chiều, nói lời ác độc. Thân tạo nghiệp giết hại, trộm cắp, tà dâm. Đây là mười việc ác do thân mồm ý tạo ra. Trong số đó, phân biệt tùy theo cấp bậc nặng nhẹ. Tạo nghiệp thượng phẩm của mười điều ác thì đọa địa ngục. Trung phẩm thì đọa ngạ quỷ. Hạ phẩm thì làm súc sanh.

Tổng quát, cho dầu vọng tưởng thô hay vi tế, tất cả đều phát khởi từ một tâm niệm. Mười pháp giới cũng từ tâm niệm này phát sanh, nên nói rằng tất cả đều do tâm tạo. Cội gốc bổn địa thanh quang của tất cả chúng ta, vốn không mang một sợi tơ trói buộc, và chẳng bị phiền trược trần lao làm ô nhiễm, chỉ cùng bất đắc dĩ mới gọi là vọng tưởng thô. Khi chúng diệt thì còn vọng tưởng vi tế. Lúc đó, mạng căn vẫn chưa đoạn.

Ngày nay, muốn trừ vọng tưởng, phải nương theo một câu thoại đầu hay chú tâm vào một trong những tiếng niệm Phật, để đập ngói cửa thành quân địch; đem vọng tưởng vi tế để thu phục vọng tưởng thô, tức là lấy độc trị độc. Thu phục vọng tưởng thô rồi, chỉ với lại vọng tưởng vi tế. Lúc ấy mới tương ưng cùng đạo. Tiếp tục mài giũa, công phu lâu ngày được thuần thục, thì vọng tưởng vi tế cũng không còn.

*

Biết vọng tưởng không tốt, nên phải đoạn trừ chúng. Song, biết mà lại cố phạm, vẫn khởi bao vọng tưởng, chạy đuổi lưu chuyển theo tập khí. Gặp nghịch cảnh vẫn khởi vô minh, làm biếng giải đãi, cầu lợi danh, nghĩ ngợi việc dâm dục v.v… Tuy biết chúng chẳng tốt lành, mà không thể xả bỏ được. Vì sao? Do từ đời vô thủy đến nay, huân tập khí nhiễm ô thâm sâu, nên trở thành thói quen tập quán. Như chó thích ăn phẩn, tuy cho thức ăn ngon, nhưng lúc nghe đến mùi phẩn, nó vẫn chạy đến. Đây là tập quán trở thành tánh khí.

Có một mẩu chuyện, miêu tả cách diệt trừ vọng tưởng của người xưa. Thiền sư Pháp Đường, núi Đại Mai, đến tham vấn Mã Tổ, hỏi: – Thế nào là Phật?

Mã Tổ bảo: – Tâm tức là Phật.

Xem Thêm : Dự đoán giá DIA coin: liệu giá có thể đạt 10 USD?

Thiền sư bèn đại ngộ, rồi lên núi Đại Mai, kết am ẩn tu. Mã Tổ nghe tin, bảo tăng đến đó hỏi nguyên do.

Thiền sư đáp: – Mã Tổ dạy tôi rằng tâm tức là Phật, nên mới trụ nơi đây tu hành.

Tăng bảo: – Gần đây Mã Tổ dạy Phật pháp có khác đôi chút.

– Khác ví như thế nào?

– Phi tâm, phi Phật.

– Lão già làm mê hoặc người chẳng có ngày nào thôi. Mặc tình lão phi tâm phi Phật, tôi chỉ biết tâm tức là Phật.

Tăng trở về thuật lại. Mã Tổ bảo: – Trái mai đã chín.

*

Những hành động của chư Tổ Sư, đều đánh thẳng vào tâm người, khiến họ đoạn trừ vọng tưởng. Tất cả chúng ta là người xuống tóc, hành cước tham học, chưa đoạn sanh tử, phải sanh tâm hổ thẹn sâu xa, cùng phát tâm đại dũng mãnh, chớ để tập khí xoay chuyển.

“Giả sử có vòng lửa sắt, cháy rực trên đầu, quyết không vì khổ này mà thối thất tâm Người thương Đề”. Người thương Đề tức là giác. Giác tức là đạo. Đạo tức là diệu tâm. Tâm này xưa nay vốn viên mãn tròn đầy, chẳng hề khuyết thiếu. Nay muốn tìm về tự tánh, phải tự phát tâm, hướng về phía tự tánh mà tầm cầu. Trái lại, trong cả Phật Thích Ca xuất thế, e rằng cũng không hỗ trợ được gì!

Trong mười hai thời, chớ phân biệt động tịnh, đi đứng nằm ngồi. Nếu sống lại với thể tướng như như của chân tâm mà không khởi vọng tưởng, thì lo gì chẳng đoạn sanh tử? Nếu không như vậy thì xoành xoạch bận tối mắt tối mũi, từ sáng đến tối, từ sanh đến tử, chỉ lãng phí thời kì. Một đời tu hành khổ cực, mà không được lợi ích gì. Ngày ba mươi tháng chạp đến, khát nước mới đào giếng, thì ra tay sao kịp; dẫu có hối hận nhưng đã quá muộn! Đây là những lời tha thiết của tôi. Hy vọng mọi người hãy tự dụng tâm lãnh hội.”

Đại lược về vọng tưởng

Theo Niệm Phật Thập Yếu: “Vọng tưởng cũng luôn tồn tại hai phần: Thô và tế. Vọng tưởng thô ai cũng biết, bởi hành tưởng nó rất rõ ràng ràng. Người xưa bảo: “Mới tu sợ vọng tưởng, tu lâu sợ hôn trầm.” Lời này duy đúng một phần, không được cứu cánh lắm, vì đó chỉ nói về phần toán loạn thuộc vọng tưởng thô. Đến như về phần vọng tưởng vi tế, người tu già dặn cũng phải e ngại. Bởi khi niệm Phật dụng công chặt chẽ kín mít, tạp tưởng thô phù dĩ nhiên phải lặng chìm, song rất khó nhận được tướng qua lại của phần vọng tưởng vi tế.

Ví như một ao nước đục, khi bọt nổi lên mặt ao ta mới nhận thấy. Còn phần khí thể nhỏ nhẹ từ mặt dưới ao được cổ động lên, hoặc sôi tim nhỏ trên mặt nước, hoặc đến nửa chừng rồi không lên được, muốn thấy rõ nó, cần phải có một ao nước thật trong. Người niệm Phật lâu, đến trình độ nước tâm trong lặng, mới thấy biết được vọng tưởng vi tế.

Bạch Thánh pháp sư, một buổi sáng từ nơi giường bước lại ghế ngồi, trong khoảng chừng chừng ba giây đồng hồ thời trang, đã phát giác trong tâm mình nổi lên tới vài mươi vọng niệm sai biệt. Chừng ấy Ngài mới chứng minh được lời nói trong kinh Phật: “Một niệm có chín mươi sát na, một sát na có chín trăm sanh diệt.” Đây là vọng tưởng thuộc loại vi tế.

Vọng tưởng vi tế

Xem Thêm : 10 điều bạn có thể chưa biết về yêu tinh xanh Leprechaun! — Ireland in Vietnam

Nhân tiện xin nhắc lại một mẩu chuyện về vọng tưởng vi tế, cho những bạn đồng tu thêm phần nhận thức: Quang đãng Huệ và Giới Diễn là hai vị thiền sư đều ngộ đạo. Một hôm trong những lúc đồng ngồi thiền, nơi tiềm thức của ngài Giới Diễn thoạt nổi lên một niệm sắc ái, Ngài liền diệt trừ. Song bên kia Quang đãng Huệ thiền sư đã hay biết. Sau khoản thời gian xuất định, ngài Quang đãng Huệ làm bài kệ có ý trêu cợt ngài Giới Diễn. Giới Diễn thiền sư buồn thẹn, liền thâu thần nhập diệt.

Ngài Quang đãng Huệ hối hận, gọi đồ đệ đến phó chúc rằng: “Bạn ta trong những lúc thiền định có một niệm sắc ái, sau tất lụy về sắc. Vì phiền ta mà thị tịch, sau sẽ phá hoại Tăng Bảo. Lỗi ấy một phần do ở nơi ta, nếu ta không theo hóa độ, tất sẽ mang lấy hậu quả.”

Dặn dò xong, Ngài cũng viên tịch theo luôn. Sau Quang đãng Huệ chuyển thân làm thiền sư Phật Ấn; Giới Diễn chuyển kiếp làm Tô Đông Pha.

Đông Pha do kiếp trước có tu nên làm quan, thông minh trí huệ mà cũng đa tài đa tình. Ông nhiều hơn thế nữa bảy người thiếp, và thường đem sự thông minh bác bỏ lãm của mình mà vấn nạn các vị Thiền sư. Về sau bị ngài Phật Ấn chiết phục, ông mới quay về đường lối tu Phật. Cho nên vọng tưởng vi tế, người tu lâu cũng phải e ngại là thế.

Sức phá hoại của Vọng tưởng

Vọng tưởng phá hoại người tu vô cùng kinh khủng nên ta phải vô cùng lưu tâm mới mong có ngày thành tựu. Ví như lúc đang niệm Phật, ta chợt tưởng đến người ngoài bạc ác khắc nghiệt xấu xa, đối đãi với mình nhiều điều không tốt. Hoặc nhớ việc người thân cận sấp mặt gây rối làm khổ mình, liền buồn giận bức rức không an.

Từ nơi tâm trạng đó, mồm tuy niệm Phật, nhưng lòng phiền muộn, vọng khởi sôi nổi. Có người bỏ chuỗi thôi niệm, xuống nằm gác tay suy nghĩ vẫn vơ. Có kẻ lại buồn tức đến quên ăn bỏ ngủ, muốn gặp ngay người đó la hét một hồi, hoặc tìm cách trả thù cho đã giận… Đến đây coi như bị vọng tưởng che mắt trí huệ rồi, còn mong ngày thành tựu làm chi nữa?

Vọng khởi ma sanh

Khi xưa, ở chùa núi Chung Nam tại Trung Hoa, có một vị sư đang tham thiền. Nhân khi trời lạnh bụng đói, Sư động niệm vọng tưởng ăn. Bỗng thấy một thiếu phụ bưng thức ăn đến cúng dường. Thiếu phụ quỳ sớt món ăn vào bát, thỉnh sư nên dùng liền kẻo nguội lạnh, mất ngon.

Sư vì đói muốn thọ dụng ngay, nhưng nghĩ chưa tới giờ thọ trai, nên nhẫn nại bảo hãy tạm để một bên, chờ đúng giờ rồi sẽ ăn. Thiếu phụ nghe nói, có vẻ hờn giận bỏ đi. Giây lâu sau đúng ngọ, sư giở bát ra thấy trong ấy toàn là dòi bò nhung nhúc. Chừng ấy ông mới tỉnh ngộ, biết vừa động sanh vọng niệm, liền rước lấy cảnh ma. May nhờ có chút định lực mới khỏi ăn đồ dơ và phạm giới sát.

*

Lại một vị sư cũng tu thiền trong non, thấy mình lẻ loi cô quạnh, nên sanh vọng tưởng muốn được một ít người cùng ở cho vui. Vừa đâu có bà lão dẫn hai cô gái trẻ đẹp, bảo nhà ở dưới làng chân núi, tìm tới am tranh cầu xin dạy đạo. Vị tăng ban sơ không nghi ngờ, liền thuyết pháp khai thị. Tới lui như vậy lâu ngày, một hôm bà lão thưa bạch xin cho hai cô gái làm thị giả lo việc giặc giũ cơm nước để sư đỡ nhọc.

Sư nghe nói thoáng sanh lòng ngờ lạ, liền nghiêm trách từ chối. Ba người đó có vẻ hờn thẹn bỏ đi. Sư lén theo dõi qua một khúc quanh bỗng chợt mất bóng, đến xem thì đã cùn đường, lại không có nhà cửa chi cả, chỉ thấy ba gốc cổ thụ, một to hai nhỏ. Ông suy nghĩ biết đây là yêu tinh cổ thụ làm quái. Muốn đem búa chặt đốn hoặc nổi lửa thiêu đốt để dứt trừ hậu hoán vị. Vừa nghĩ đến đó bỗng thấy ba người hiện ra cầu sám hối và xin tha mạng.

Thế nên biết, tâm yên cảnh lặng, vọng khởi ma sanh, người tu phải ghi nhớ điều này.”

( Vọng tưởng là gì )

Tuệ Tâm 2021.