Viêm đường hô hấp dưới là một trong những bệnh lý hô hấp nguy hiểm thường gặp, dẫn đến nhiều trường hợp nhập viện cấp cứu, thậm chí còn tử vong, nhất là ở trẻ em và người lớn tuổi.

Bạn Đang Xem: Viêm đường hô hấp dưới: Nguyên nhân, dấu hiệu và phương pháp điều trị

Thống kê tại Việt Nam, trung bình một đứa trẻ có thể mắc các bệnh hô hấp khoảng tầm 5 – 7 lần/năm. (1)

Thêm vào đó, Việt Nam ghi nhận khoảng tầm 21 – 75% các trường hợp nhập viện cấp cứu là vì viêm phổi. Điều này gây khó khăn cho việc điều trị trong thời kì dài, tốn nhiều công sức của con người, ngân sách cũng như nguy cơ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm.

Viêm đường hô hấp dưới là gì?

Viêm đường hô hấp dưới hay nhiễm trùng đường hô hấp dưới (Lower Respiratory Tract Infections – LRTI) là các bệnh lý nhiễm trùng tác động đến đường hô hấp dưới (ở dưới thanh quản), trong đó viêm phổi và viêm truất phế quản là hai bệnh lý viêm hô hấp dưới thường gặp nhất. Bệnh lây truyền qua những giọt bắn chứa vi trùng, virus khi người bệnh ho, hắt xì hơi hoặc bám trên các mặt bằng xúc tiếp. (2)

Triệu chứng thường gặp

GS Ngô Quý Châu đã cho thấy, tín hiệu của viêm hô hấp dưới khác nhau tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng. Trường hợp nhiễm trùng nhẹ, các triệu chứng có thể giống với bệnh cảm lạnh thông thường như:

• Nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi;
• Sốt nhẹ;
• Ho khan;
• Đau họng;
• Đau đầu, chóng mặt.

Trong các trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp dưới tại mức độ nặng, người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng gồm:

• Ho dữ dội, ho có đờm;
• Sốt cao;
• Nhịp tim nhanh;
• Thở khò khè hoặc nghẹt thở;
• Cảm thấy nặng hoặc đau ở ngực.

Nguyên nhân gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới

Tác nhân đường hô hấp dưới bị nhiễm trùng thường do virus, vi trùng, nhất là vào thời khắc giao mùa.

• Virus: Các virus gây bệnh cúm hoặc virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus – RSV).
• Vi trùng: Tiêu biểu là các vi trùng Streptococcus pneumoniae (truất phế cầu khuẩn) hoặc Staphylococcus aureus.

Một số trường hợp nhiễm trùng đường hô hấp dưới xuất phát từ các chất trong môi trường tự nhiên gây kích ứng hoặc gây viêm đường thở như:

• Khói thuốc lá;
• Khói bụi do ô nhiễm môi trường tự nhiên;
• Hóa chất, các chất gây dị ứng.

Ai có nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp dưới?

Nhiễm trùng đường hô hấp dưới là bệnh lý thường gặp vào thời khắc giao ngày thu đông, xuất hiện sau các đợt cảm cúm hoặc cảm lạnh. Bất kỳ ai cũng xuất hiện thể bị viêm hô hấp dưới, nhưng bệnh có nguy cơ cao hơn nữa ở các đối tượng người sử dụng:

• Trẻ em và người lớn tuổi, nhất là trẻ em dưới 5 tuổi và người lớn trên 65 tuổi;
• Người dân có thói quen hút thuốc lá;
• Phụ nữ mang thai;
• Người mắc các bệnh lý mãn tính như hen suyễn, phổi ùn tắc mãn tính, bệnh tim mạch, tiểu đường, các bệnh về gan và thận.
• Những người dân có hệ miễn nhiễm suy giảm do mắc các bệnh ung thư, hoặc vừa trải qua phẫu thuật điều trị, hóa trị liệu cao.

Các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường gặp

Một số các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường gặp gồm có:

1. Viêm truất phế quản cấp

Viêm truất phế quản cấp (tiếng Anh là Acute Bronchitis – AB) là hiện tượng kỳ lạ nhiễm trùng ở truất phế quản. Đây là bệnh thường gặp nhất trong các bệnh viêm hô hấp dưới cấp tính, thường diễn tiến lành tính, không để lại di chứng.

Xem Thêm : Plex là gì? Những tính năng vượt bật của Plex

Viêm truất phế quản cấp thường xuất hiện sau đợt cảm cúm, người bệnh có những triệu chứng đặc trưng như sốt, hắt xì hơi, sổ mũi, đau đầu, đau nhức thân thể,… Cơn ho có thể tăng dần theo thời kì, ho có đờm hoặc không. Một số trường hợp khác người bệnh nghẹt thở và cảm giác đau vùng ngực.

2. Viêm phổi

Viêm phổi (Pneumonia) là tình trạng nhiễm trùng phổi do vi trùng, virus hoặc nấm, ký sinh trùng. Bệnh cũng xuất hiện thể là biến chứng của khá nhiều bệnh lý mãn tính khác, tín hiệu của bệnh khác nhau tùy vào thể trạng và loại tác nhân gây bệnh.

Viêm phổi nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng cách có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, thậm chí còn rình rập đe dọa tính mệnh. Do đó lời khuyên người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời khi có những triệu chứng như sốt cao trên 39 độ C, ớn lạnh, đổ mồ hôi, mỏi mệt kéo dãn không cải thiện,…

3. Viêm tiểu truất phế quản

Viêm tiểu truất phế quản (Bronchiolitis) là bệnh nhiễm trùng phổi thường gặp ở trẻ nhỏ. Thống kê tại Việt Nam, bệnh chiếm khoảng tầm 40 – 50% nguyên nhân trẻ em nhập viện điều trị tại khoa hô hấp.

Các triệu chứng thuở đầu của bệnh tương tự như cảm lạnh thông thường, sau đó trẻ có thể ho, thở khò khè, thậm chí còn nghẹt thở. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, trẻ có thể gặp nguy hiểm bởi các biến chứng như rối loạn chức năng hô hấp, suy hô hấp cấp, tràn khí màng phổi, xẹp phổi.

4. Lao phổi

Lao phổi, còn được biến đến với tên gọi ho lao (Pulmonary Tuberculosis) là căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể lây lan trong cộng đồng khi người bệnh ho, hắt xì hơi hoặc khạc nhổ đờm. Vi trùng lao có thể xâm nhập vào thân thể, thông qua đường máu và vận chuyển đến phổi cùng các phòng ban khác trong thân thể và gây bệnh lao tại đó.

Biến chứng nguy hiểm

GS.TS.BS Ngô Quý Châu lời khuyên, mặc dù các bệnh lý viêm hô hấp dưới thường không khiến ra biến chứng nhưng nếu người bệnh chủ quan, không điều trị từ sớm, để bệnh diễn tiến nặng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng huyết, suy tim, suy hô hấp cấp (ARDS), ngừng thở, áp xe phổi,… nguy cơ rình rập đe dọa tính mệnh.

Chẩn đoán viêm đường hô hấp dưới

Để chẩn đoán chuẩn xác tình trạng và mức độ của tình trạng viêm nhiễm, thầy thuốc sẽ thăm hỏi người bệnh những thông tin liên quan như các triệu chứng bệnh, thời kì xuất hiện các triệu chứng, bệnh sử và thói quen sinh hoạt của người bệnh.

Tiếp đó, thầy thuốc sẽ thực hiện các bước thăm khám gồm đo nhiệt độ thân thể, nghe lồng ngực nhằm kiểm tra lượng oxy trong thân thể.

Trong trường hợp người bệnh có triệu chứng nặng hơn, thầy thuốc có thể chỉ định thực hiện một số phương pháp cận lâm sàng cấp thiết cho việc chẩn đoán gồm:

• Chụp X-quang: Xác định mức độ nhiễm trùng;
• Xét nghiệm máu và chất nhầy: Xác định loại vi trùng, virus gây viêm hô hấp dưới để sở hữu chỉ định kháng sinh phù hợp;
• Đo thở oxy: Xác định lượng oxy trong máu.

Phương pháp điều trị

Mặc dù nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường nhẹ và tự cải thiện trong khoảng tầm từ 7 – 10 ngày, nhưng không ít trường hợp bệnh đột ngột diễn tiến nặng, dẫn đến biến chứng nguy hiểm, rình rập đe dọa tính mệnh người bệnh. Do đó, lời khuyên người bệnh nên đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, theo dõi và điều trị kịp thời.

Tùy theo từng bệnh lý và mức độ của bệnh mà người bệnh được chỉ định các phác đồ điều trị khác nhau:

1. Điều trị viêm truất phế quản cấp

• Ngơi nghỉ, bỏ thói quen hút thuốc lá, lưu ý giữ ấm cho thân thể;
• Uống đủ nước trong thời gian ngày, bù nước và các chất điện giải cho thân thể;
• Bổ sung vitamin và khoáng vật giúp tăng cường hệ miễn nhiễm;
• Dùng thuốc theo phía dẫn của thầy thuốc.

2. Điều trị viêm phổi

• Dùng thuốc theo chỉ định của thầy thuốc, chỉ định này sẽ khác nhau tùy theo mức độ các triệu chứng và loại virus, vi trùng gây bệnh.
• Điều trị thở oxy khi người bệnh có những tín hiệu của suy hô hấp cấp (ARDS) như nghẹt thở, tím tái,…

3. Điều trị viêm tiểu truất phế quản

Hiện nay chưa tồn tại vắc xin đặc trị cho viêm tiểu truất phế quản. Thuốc kháng sinh hoặc thuốc thông cảm thường cũng không hiệu quả khi điều trị bệnh này. Hồ hết các trường hợp sẽ tự khỏi và có thể chăm sóc tận chỗ.

4. Điều trị lao phổi

Xem Thêm : Quãng 8 là gì? Có bao nhiêu quãng 8 trong thang âm đầy đủ?

Lao phổi được điều trị theo quy chuẩn của Bộ y tế gồm có:

• Điều trị có kiểm soát trực tiếp (DOTS). (3)
• Điều trị theo phác đồ chuẩn được Bộ Y tế quy định cho những trường hợp lao ở phổi mới được phát hiện.

Bệnh nhân cần tuân thủ nguyên tắc: Uống thuốc đúng phác đồ, đủ thời kì và thường xuyên theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Chăm sóc bệnh nhân ra làm sao?

GS.TS.BS Ngô Quý Châu đã cho thấy, để quá trình điều trị viêm đường hô hấp dưới được hiệu quả như mong muốn, người bệnh nên:

• Thực hiện ngơi nghỉ, tránh những việc quá sức khiến thân thể mỏi mệt;
• Bù nước cho thân thể, tránh mất nước cũng như giúp đờm trong phổi loãng hơn, người bệnh dễ khạc nhổ;
• Xông hít tinh dầu bạc hà để sạch đờm;
• Bỏ thói quen hút thuốc lá;
• Người bệnh có thể uống nước ấm pha mật ong và chanh để giảm triệu chứng khó chịu khi ho.

Phòng ngừa nhiễm trùng đường hô hấp dưới bằng phương pháp nào?

Một số giải pháp giúp phòng tránh nhiễm trùng đường hô hấp dưới, cũng như ngăn ngừa mầm bệnh lây lan sang người khác ví như:

• Bỏ thói quen hút thuốc lá, tránh những nơi khói thuốc;
• Rửa tay thường xuyên, tránh để vi trùng tiến công thân thể;
• Khử trùng, làm sạch các mặt bằng thường xuyên xúc tiếp;
• Đeo khẩu trang, che mồm khi ho hoặc hắt xì hơi để tránh mầm bệnh lây lan sang người khác;
• Tránh xa người bệnh khi phát hiện các triệu chứng của bệnh đường hô hấp dưới;
• Tiêm ngừa vắc xin đầy đủ theo lời khuyên của Bộ Y tế như vắc xin phòng cúm, vắc xin phòng sởi – quai bị – rubella, vắc xin phòng bệnh do truất phế cầu khuẩn…

Xem thêm: 6 bước rửa tay đúng cách giúp phòng tránh virus của Bộ Y tế

Các thắc mắc thường gặp

Nhiễm khuẩn đường hô hấp là một trong những bệnh lý khá phổ quát. Tuy nhiên, tùy theo vị trí nhiễm trùng và mức độ nhiễm trùng, thầy thuốc sẽ chỉ định phác đồ điều trị khác nhau. GS.TS.BS Ngô Quý Châu trả lời một số thắc mắc thường gặp của người bệnh đến thăm khám tại khoa Nội hô hấp, BVĐK Tâm Anh.

1. Làm thế nào phân biệt nhiễm trùng đường hô hấp dưới với nhiễm trùng đường hô hấp trên?

Nhiễm trùng đường hô hấp trên (tiếng Anh là Upper Respiratory Tract Infections – URTI) khác với nhiễm trùng đường hô hấp dưới ở vùng tác động của đường hô hấp. Nhiễm trùng đường hô hấp dưới là tình trạng nhiễm trùng ở đường dẫn khí phía dưới thanh quản, còn nhiễm trùng đường hô hấp trên là nhiễm trùng ở cấu trúc từ thanh quản trở lên. (5)

Triệu chứng đặc trưng của khá nhiều bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới là ho, gồm các bệnh viêm truất phế quản, viêm tiểu truất phế quản, viêm phổi và lao. Còn nhiễm trùng đường hô hấp trên gồm cảm lạnh, viêm xoang, viêm amidan và viêm thanh quản… sẽ có những tín hiệu xuất phát từ vùng cổ trở lên như đau họng, đau đầu, sốt;.

2. Bệnh nhân nên ăn gì và kiêng ăn gì?

Để việc điều trị nhiễm trùng đường hô hấp dưới đạt hiệu quả rất tốt, bên cạnh việc sử dụng thuốc theo chỉ định của thầy thuốc, người bệnh cũng cần phải quan tâm và thực hiện cơ chế dinh dưỡng khoa học, bổ sung các loại trái cây và rau xanh vào cơ chế ăn hàng ngày, uống nhiều nước để cung cấp đủ nước cho thân thể. Người bệnh có thể uống mật ong pha nước chanh ấm, mật ong pha trà gừng giúp cải thiện các triệu chứng bệnh.

Không chỉ có vậy, người bệnh cần kiêng một số thực phẩm có thể làm chậm hồi phục, hoặc bệnh tiến triển nặng hơn như các thực phẩm đóng hộp, nước uống có ga, thức ăn chế biến sẵn,…

Để được tư vấn và đặt lịch khám các bệnh lý hô hấp – phổi mạn tính tại khoa Nội hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách vui lòng liên hệ:

HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH

• TP. hà Nội:
  • 108 Hoàng Như Tiếp, P..Người tình Đề, Q..Long Biên, TP.TP. hà Nội
  • Hotline: 1800 6858 – 024 7106 6858
• TP.TP. Sài Gòn:
  • 2B Phổ Quang quẻ, P..2, Q..Tân Bình, TP.Hồ Chí Minh
  • Hotline: 0287 102 6789 – 0287 300 6858
• Fanpage:
  • https://www.facebook.com/benhvientamanh

Viêm (nhiễm trùng) đường hô hấp dưới có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí còn rình rập đe dọa tính mệnh người bệnh nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách.