Nhắc đến kho tàng văn học dân gian Việt Nam, tất cả chúng ta không thể bỏ qua thể loại truyện dân gian. Đây là một khái niệm mang tính bao quát, gồm có nhiều thể loại kết phù hợp với nhau. Thông thông qua đó, truyện dân gian Việt Nam thể hiện cuộc sống vật chất và ý thức, tâm tư, tình cảm, đạo đức, ước mơ của nhân dân cũng như phản ánh cuộc đấu tranh trong xã hội, sự kiện lịch sử hào hùng được nói đến. Để tìm hiểu cụ thể hơn về truyện dân gian là gì và truyện dân gian gồm những thể loại nào, bạn hãy cùng Anybooks tham khảo nội dung bài viết này nhé!

Bạn Đang Xem: Truyện dân gian là gì? Truyện dân gian gồm những thể loại nào?

1. Truyện dân gian là gì?

Truyện dân gian là những câu truyện được ông cha ta sáng tác và lưu truyền từ đời này sang đời khác. Từ lúc cuối thời kỳ công xã nguyên thủy, truyện dân gian đã khai mạc xuất hiện. Truyện thường mang yếu tố thần kỳ, ước lệ, tượng trưng, từ đó phản ánh các cuộc đấu trong xã hội, thể hiện tình cảm, ước mơ của người dân trong cuộc sống thời bấy giờ.

Truyện dân gian thường được kể và lưu truyền theo như hình thức văn xuôi tự sự. Một số dân tộc bản địa còn sáng tác truyền mồm theo như hình thức thơ, ngâm xướng hoặc văn xuôi nhưng hội thoại của nhân vật sử dụng lối nói thơ.

2. Truyện dân gian gồm những thể loại nào?

Truyện thần thoại cổ xưa

Truyện thần thoại cổ xưa là một trong những thể loại phổ thông của truyện dân gian và có thời kì xuất hiện sớm nhất. Từ trong thời kỳ công xã nguyên thủy thế loại này đã khai mạc xuất hiện, chủ yếu thể hiện nói về các cuộc đấu tranh của con người với tạo vật, muốn chế ngự tự nhiên. Các nhân vật xuất hiện chủ yếu trong truyện thần thoại cổ xưa thường là các vị thần.

Truyện truyền thuyết

Đây là việc tiếp nối quá trình phát triển của truyện thần thoại cổ xưa trong truyện dân gian Việt Nam, song song chứa đựng các yếu tố lịch sử hào hùng. Tuy nhiên, thần thoại cổ xưa và truyền thuyết là hai thể loại hoàn toàn khác nhau. Truyền thuyết thần thoại xuất hiện trước, nhân vật thần thoại cổ xưa thường là thần hoặc nửa thân. Còn truyền thuyết xuất hiện sau, có yếu tố lịch sử hào hùng nên nhân vật là những nhân vật có thật trong lịch sử hào hùng nhưng có pha yếu tố kỳ ảo.

Truyện cổ tích dân gian Việt Nam

Truyện cổ tích là thể loại trong truyện dân gian Việt Nam, có nhiều yếu tố hoang đường, kì ảo nhưng sự xuất hiện của nhân vật đây là người và chiếm số lượng lớn trong kho tàng truyện dân gian. Truyện cổ tích ra đời khi xã hội đã phân chia giai cấp, từng lớp nên nội dung chính thường nói về các cuộc đấu tranh của nhân dân lao động chống các giai cấp bóc lột, phản ánh mọi mặt sinh hoạt của nhân dân và cuộc đấu tranh xã hội về mọi phương diện.

Truyện cười dân gian Việt Nam

Xem Thêm : Ảnh gỗ Laminate là gì ? Bạn đã thực sự hiểu về ảnh gỗ Laminate

Truyện cười dân gian Việt Nam là thể loại truyện mang ý nghĩa châm biếm, phê phán những thói hư, tật xuất trong đời sống nhân dân nhờ các cụ thể gây ra tiếng cười. Song song, các yếu tố trong truyện còn đả kích một cách sâu cay tính chất bóc lột, thói xảo trá và sự thối nát của giai cấp thống trị cùng bọn tay sai đắc lực của chúng như quan lại, cường hào gian ác.

Truyện ngụ ngôn

Truyện ngụ ngôn là thể loại thuộc truyện dân gian Việt Nam, có nội dung để nêu lên nhận xét về thực tế xã hội hoặc khuyên răn người đời thông qua việc mượn hình ảnh của đồ vật, cây cối, loài vật hoặc người để xây hình thành nội dung mẩu truyện. Song song, thể loại này còn mang đến độc giả nhiều bài học kinh nghiệm về luân lý, đạo đức thâm thúy, sinh động và ý nghĩa.

3. Nội dung những mẩu truyện dân gian Việt Nam

Nội dung truyện dân gian đây là những quan niệm, ước nguyện, cảm tưởng và ý chí của ông cha từ thuở xa xưa về thế giới, cuộc sống xã hội loài người. Chính vì thế, nội dung truyện rất phong phú, phản ánh nhiều khía cạnh của cuộc sống dân tộc bản địa ở các thời kỳ lịch sử hào hùng.

Truyện dân gian thể hiện tâm tư và ước vọng của nhân dân

Để giành lại độc lập, tự do và niềm sung sướng dân tộc bản địa, tổ tiên đã phải phải trả nhiều gian khổ, máu và nước mắt. Tuy nhiên, suy nghĩ của nhân dân không bao giờ bi lụy, mà vẫn luôn ước mơ và khát khao nhiều điều phi thường. Ví dụ như Thạch Sanh có niêu cơm thần mà 18 nước ăn mãi không hết, Sơn tinh có quyển sách ước, hạt lúa thần to như cái đấu đến mùa tự lăn về nhà, già hóa thành trẻ,…Thông qua những cụ thể này đã thể hiện được tâm tư, ước vọng sống trong tự do, niềm sung sướng của nhân dân ta.

Truyện dân gian phản ánh quan niệm về thế giới của người xưa

Ông bà ta khi xưa quan niệm rằng, thế giới được tạo ra là nhờ vào thần Trụ Trời, thần Mặt Trăng, Mặt Trời, thần Núi, Đất, Sông, Nước. Ví dụ như Thủy Tinh là vị thần tượng trưng cho bão lụt nhưng Sơn Tinh đây là người chống lại Thủy Tinh để mang đến cuộc sống sung túc cho tất cả những người dân. Thần Mưa hút nước từ sông và biển để tưới mát ruộng đồng cho tất cả những người nông dân.

Thế giới của người xưa thường thể hiện qua thể loại truyện thần thoại cổ xưa dân gian và là thế giới không có sự phân biệt giai cấp. Tất cả mọi người đều sở hữu cuộc sống đồng đẳng, phổ thông là hình ảnh của không ít vị thần, mỗi người dân có chức vụ riêng, có những ưu nhược điểm riêng giống như con người.

Nội dung phê phán thâm thúy trong truyện dân gian Việt Nam

Bên cạnh những cuộc đấu tranh với tự nhiên thì lịch sử hào hùng xã hội Việt Nam còn là một những cuộc đấu tranh với giai cấp thống trị. Từ những vua quan hung tàn, từ những địa chủ, cường hào gian ác, cho tới những từng lớp khác ví như lang băm, phù thủy, thầy tướng, sư, tiểu phá giới,… Tất cả đều được đưa vào truyện dân gian, xây dựng thành những nhân vật chính của truyện từ đó phê phán, đả kích sâu cay.

Một số truyện cổ dân gian phổ thông như: Cây tre trăm đốt, Sọ Dừa, Tấm Cám, Cây Khế, Trạng Quỳnh, Thằng Cuội,… Trái ngược với những nhân vật hung ác trên thì những vị vua hiền, nhân hậu, quan vì dân vì nước đều được ca tụng, người ở hiền sẽ gặp được phước lành. Ngoài ra, những người dân hay khoe khoang, lường đảo, nói láo hay tham lam đều bị trừng trị, châm biếm và mang nội dung giáo dục người khác, ví dụ như các câu truyện cười: thầy tướng xem voi, lợn cưới áo mới, tam đại con gà,… Những vị thần hay thế lực siêu tự nhiên đều đứng về điều thiện để trừng trị kẻ xấu, thắng lợi gian tà.

Truyện dân gian có quan hệ ít nhiều với lịch sử hào hùng

Xem Thêm : (22) Phong cách thời trang là gì ? Cách tạo phong cách riêng cho bản thân

Truyện dân gian còn tồn tại nội dung và quan hệ với những yếu tố lịch sử hào hùng, nhân vật lịch sử hào hùng và những cột mốc lịch sử hào hùng đáng nhớ của dân tộc bản địa Việt. Thỉnh thoảng, nhân vật truyện lại co quan hệ mật thiết với nhân vật trong lịch sử hào hùng, ví dụ như truyền thuyết Sự tích Hồ Hoàn Kiếm gắn với hình ảnh vua Lê Lợi và nguồn gốc ra đời của Hồ Hoàn Kiếm (Hồ Hoàn Kiếm). Truyện Trọng Thủy Mỵ Châu gắn với lịch sử hào hùng An Dương Vương thông gia với Triệu Đà. Qua những mẩu truyện đó thể hiện nội dung về lòng yêu nước, ý thức kết đoàn chống chọi của quân dân ta để đánh đuổi giặc ngoại xâm, bảo vệ nền độc lập, tự do sơn hà.

4. Nghệ thật trong truyện dân gian Việt Nam

Tùy vào từng thể loại của truyện dân gian sẽ sở hữu vẻ đẹp thẩm mỹ đặc trưng riêng. Ví dụ như thần thoại cổ xưa, xây dựng hình tượng nhân vật kỳ diệu và sử dụng chủ yếu giải pháp nhân hóa. Song song, thần thoại cổ xưa còn có những yếu tố kỳ ảo đây là các vị thần hay những hình tượng được cấu trúc để biểu hiện tính chất kì ảo đó.

Truyện cổ tích là thể loại thân thuộc với nhiều độc giả trong truyện dân gian, có ít nhiều yếu tố kì ảo, nổi trội là hình ảnh bụt xuất hiện để trợ giúp người lương thiện giống như Tấm cám hay anh Khoai trong truyện Cây tre trăm đốt.

Đôi với truyện cười, yếu tố thẩm mỹ được sử dụng phổ thông là thổi phồng, nói quá, phóng đại. Còn truyện ngụ ngôn là giải pháp tu từ so sánh, ẩn dụ, nói bóng nói gió một cách kín kẽ, tế nhị và thâm thúy, ví dụ như: Đẽo cày giữa đường, Mười voi không được bát nước xuýt,…

Hồ hết, các thể loại truyện dân gian Việt Nam đều được xây dựng theo trình tự thời kì, việc gì xẩy ra trước kể trước, xẩy ra sau kể sau. Bố cục tổng quan truyện mạch lạc, rõ ràng, chặt chẽ và những cụ thể trong truyện có lựa chọn. Chính nhờ đặc điểm thẩm mỹ này nên truyện dân gian có nhiều rất nhiều nhớ và lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Truyện dân gian còn xây dựng nhiều yếu tố tưởng tượng phong phú từ người dân, giúp mẩu truyện trở thành quyến rũ hơn. Những nhân vật, đồ vật xuất hiện phổ thông trong truyện dân gian Việt Nam là bụt, thần, tiên, gậy thần, gươm thần,… giúp thể hiện mong muốn, khát khao của người dân.

Tiếng nói trong truyện dân gian dễ hiểu, xác thực, đảm bảo đúng diễn biến vì đây là tiếng nói của quần chúng nhân dân. Hình tượng nhân vật đẹp: ngựa sắt Phù Đổng, hạt ngọc Mị Châu,… Ngoại trừ hình tượng nhân vật trong truyền thuyết và thần thoại cổ xưa, các thể loại khác của truyện dân gian đều sở hữu tính phiếm nên làm tên người tên đất trong truyện không nhất thiết phải xác thực.

Xem thêm:

• Thần trụ trời trong thần thoại cổ xưa Việt Nam
• Sách là gì? Phương pháp đọc sách hiệu quả nhất
• Miêu tả nội tâm nhân vật trong văn bản tự sự là gì?

Hy vọng nội dung bài viết trên sẽ khiến cho bạn hiểu cụ thể hơn về thể loại truyện dân gian Việt Nam. Từ đó có thể học tập được ý thức chống chọi dai sức, siêng năng lao động cũng như các diễn đạt sinh động, quyến rũ qua từng thể loại truyện. Cảm ơn bạn đã theo dõi nội dung bài viết của AnyBooks!