Người ta có nhiều phương pháp để thể hiện, có thể bằng những nghĩa cử hàng ngày như thân mật trong đối xử, cứu tế người gặp nạn, nâng đỡ ý thức những người dân khổ cực…v…v… Đó là cách hiểu chung chung của tất cả chúng ta về khái niệm “từ thiện”.

Bạn Đang Xem: “TỪ THIỆN” VÀ “THIỆN NGUYỆN”

Chẳng biết từ bao giờ, khái niệm “từ thiện” đã ra đời, rồi sau đó nhanh chóng trở thành một phương pháp để gọi những người dân đem một phần tài sản của mình để tương trợ người nghèo. Nói một cách khác, việc thao tác làm việc thiện đã biết thành gói gọn lại bằng một cách hiểu là “đem tiền cho những người nghèo”.

“Từ thiện” vốn là một từ Hán Việt, “từ thiện” được phối hợp giữa “thiện” có tức là việc tốt và “từ” có tức là lòng thương yêu. Như vậy, ngay từ nghĩa thuở đầu của “từ thiện” có tức là những việc tốt xuất phát từ lòng thương yêu. Lòng thương yêu này phải đến một cách tự nhiên, từ trái tim rộng mở, chứ không phải tới từ trào lưu.

Những người dân làm từ thiện hiện nay, có người làm vì trái tim họ cảm thấy xót thương cho số phận con người, có người làm vì muốn bù đắp cho những tội lỗi do làm ăn gian tà của mình, có người làm vì muốn truyền thông thương hiệu vì tên tuổi member hoặc doanh nghiệp, có người làm từ thiện đơn giản để rửa tiền.

Chính bởi, “làm từ thiện” đang không còn là một “làm từ thiện” đúng với nghĩa của nó.

Bởi vì, nếu không phải là việc yêu thương tới từ bên trong, thì tất cả những mục tiêu làm từ thiện khác đều là xấu xa. Hơn nữa, nếu người làm từ thiện mà không xuất phát từ tâm thiện ở bên trong, hàng ngày vẫn tham nhũng, vẫn lường đảo, vẫn hành tội người khác, thì đó càng không thể gọi là “làm từ thiện”.

Xem Thêm : Professional Qualification Là Gì, Nghĩa Của Từ Professional Qualification

Bàn về “sự yêu thương” cũng lại tốn thêm giấy mực. “Sự yêu thương” thực thụ chỉ tới từ sự đồng cảm. Có nghĩa là lúc một người nào đó khổ cực, ta cũng cảm nhận thấy sự khổ cực của người ấy như thể chính ta khổ cực vậy. “Sự yêu thương” này rất khó dàng để bất kì ai cũng tồn tại. Sự đồng cảm ấy tới từ đâu thì nó lại là điều kì bí mà tất cả chúng ta có thể sẽ bàn đến ở một nội dung bài viết khác.

Còn những trường hợp, khi bạn đặt bản thân mình và một người dân có số phận số nhọ lên bàn cân để liên quan, rồi nghĩ rằng mình phải cứu giúp họ, thì đó là “sự thương hại”. Nếu khách hàng cứu giúp họ với thái độ như vậy, tự bạn đã hạ thấp khí chất của người số nhọ, để tự nâng bản thân mình như một “đấng cứu thế”, và tự nhận định rằng mình đang làm điều tốt cho xã hội, thì việc làm này cũng không liên quan đến khái niệm “từ thiện”, theo như đúng khái niệm chuẩn của nó.

Vậy tất cả chúng ta có thể gọi những công việc cứu tế, trợ giúp những người dân hoàn cảnh khó khăn hơn mà không xuất phát từ tình yêu thương là gì? Tôi xin giới thiệu một từ vừa tầm với những bạn hơn, đó là “thiện nguyện”, có tức là những việc làm hướng tới điều tốt lành. Nếu tất cả chúng ta muốn thao tác làm việc tốt vì tự ti, vì động cơ truyền thông hay chính trị hay thậm chí là cả rửa tiền, dù sao cũng là một điều tốt, vì vẫn có những người dân nghèo được hưởng lợi từ việc đó. Nhưng tất cả chúng ta không nên “thần thánh hóa” việc làm của tất cả chúng ta, rồi phủ lên mình chiếc mặt nạ của từ tâm, bởi đó là dối trá – tự lừa dối cả bản thân và cộng đồng. Vì thế, hãy trung thực với công việc phi lợi nhuận mà bạn đang làm và trở về đúng với vị trí của mình. Điều đó rất có ích cho xã hội.

Hạn chế của những “trào lưu từ thiện”

Như đã phân tích ở trên, ta thấy ngày này, rất nhiều những hoạt động sinh hoạt được gọi là “từ thiện” hóa ra lại không phải là “từ thiện”, thế nên “trào lưu từ thiện” trở thành một trò lố lỉnh, bởi không có bất kì ai có thể “yêu thương và đồng cảm” theo trào lưu. Vì thế, xin mạn phép từ giờ sẽ không còn gọi những hoạt động sinh hoạt ấy là “từ thiện” nữa, mà gọi là “thiện nguyện“.

Các trào lưu thiện nguyện rất có ích khi có thể giúp huy động các nguồn tài trợ để giải quyết và xử lý một số khó khăn trong xã hội, đặc biệt quan trọng ở các thời khắc có thiên tai, dịch họa. Hiện nay, ta thấy, nhà nhà đi trợ giúp người nghèo, người người đi trợ giúp người nghèo, đại gia dốc cả tỉ bạc để cho những người nghèo, ca sĩ cũng bán vé rồi trích ra một phần ủng hộ người nghèo, các tổ chức xã hội và dân sự cũng lao vào trợ giúp người nghèo để đánh bóng tên tuổi, các tu sĩ Phật giáo và Đạo thiên chúa cũng tuyên truyền rằng thao tác làm việc thiện sẽ giúp tích phước, rửa nghiệp hoặc rửa tội… Tóm lại, trong việc này, người nghèo được lợi, và những người dân đi giúp người nghèo cũng được lợi.

Thế nhưng, ở một khía cạnh nào đó, việc làm “thiện nguyện” không đúng sẽ gây nên ra bước cản cho xã hội.

Xem Thêm : LATEX LÀ GÌ?

– Thứ nhất, các quỹ chưa xuất hiện cơ chế kiểm tra chất lượng sản phẩm và dịch vụ hoạt động và tính sáng tỏ của mình. Tức là, tất cả chúng ta không biết được tiền ủng hộ của mình cho một quỹ hoạt động nào đó đã có được tiêu một cách đúng mục tiêu hay là không, hay lại xẩy ra hiện trạng bớt xén hoặc tận dụng quỹ để đầu tư mạnh vào bất động sản hay giải ngân cho vay nặng lãi. Chưa dừng lại ở đó, nguồn gốc của những khoản tiền ủng hộ ra sao, tất cả chúng ta cũng không biết. Đó là khoản tiền “sạch”, hay là tiền “gian tà” của những doanh nghiệp làm ăn không chân chính đang cần được hợp lý hóa mà phương án “ban phát cho những người nghèo” luôn là hữu hiệu nhất. Vậy thì, một cơ chế bắt buộc trong công khai sáng tỏ các quỹ thiện nguyện cả ở hai đầu thu – chi là một điều cấp thiết để đảm bảo quyền lợi của tất cả những bên.

– Thứ hai, việc làm thiện nguyện chỉ cho những người dân nghèo con cá mà không cho họ cần câu, khiến họ đã nghèo còn nghèo mãi, thậm chí là còn thấy việc nghèo là có lợi. Bởi họ không chịu học nghề, không chịu lao động, hoặc có nhưng vẫn núp dưới bóng nghèo khổ để chờ trợ cấp của những đoàn thiện nguyện liên tục đến như trào lưu.

Tuy nhiên ngoài các khu vực kể trên có nhẽ sẽ không còn đúng với những khu vực có nhiều người dân gặp tình cảnh khó khăn thật sự, nhưng vấn đề “làm thiện nguyện” kiểu cho con cá chứ không phải cần câu, sẽ gây nên ra tình trạng nghèo hóa là thực. Bởi trên thực tế, các khu vực nghèo hoặc những gia đình gặp hoàn cảnh khó khăn thường tới từ mấy nguyên nhân: 1, Vì có người tật nguyền (khi đối chiếu với gia đình); 2, Vì đất đai cằn cỗi không thể kiếm lợi; 3, Vì dốt nát về tri thức; 4, Vì lười biếng. Với 4 lý do trên, ngoài lý do thứ nhất ra, cả ba lý do còn sót lại đều sở hữu thể được cải thiện bằng rất nhiều cách. Thế nhưng, các “nhà thiện nguyện hảo tâm” cũng như các quỹ thiện nguyện đang không góp vốn đầu tư nhiều để cải thiện ba lý do trên mà chỉ đổ tiền vào trợ giúp như muối bỏ bể, không biết bao nhiêu là đủ. Và thế là nghèo lại hoàn nghèo.

Hướng đi mới cho những quỹ thiện nguyện

Để sở hữu một hướng đi mới dẫn đến những hoạt động sinh hoạt thiện nguyện hiệu quả hơn, trước hết, ta phải mở rộng khái niệm “thiện nguyện”. Làm “thiện nguyện” không phải thuần tuý là cứu giúp người nghèo. Đó là những công việc huy động nguồn vốn xã hội để giúp đời sống xã hội tốt hơn. Xã hội có thể tốt hơn bằng rất nhiều cách.

Với những hộ gia đình hoặc khu vực nghèo túng, thay vì tất cả chúng ta cho họ tiền nong, tất cả chúng ta có thể hướng dẫn cho họ cách kiếm sống phù phù hợp với năng lực của họ. Việc này đương nhiên cần có tri thức, thời kì, và nhân sự. Để làm mướn việc thiện nguyện một cách nghiêm túc, tất cả chúng ta cần phải sẵn sàng đầy đủ và chu đáo. Theo thông tin được biết ở Việt Nam có một mô hình hoạt động như vậy, được gọi là các “quỹ tài chính vi mô”. Những người dân làm “tài chính vi mô” sẽ vận động quỹ, mời Chuyên Viên về phân tích các đặc tính của làng xã rồi hướng dẫn làng xã sinh sản ra các mặt hàng phù hợp. Các quỹ này còn tư vấn cho những người dân nghèo phương pháp thiết kế sản phẩm, quản lý tài chính và móc nối với những đầu mối thu mua sản phẩm ở nước ngoài. Đây là một hình thức mới đang từ từ chứng minh tính hiệu quả của mình. Đó chỉ là một trong số rất nhiều các mô hình tài chính có thể trợ giúp người nghèo.

Xét một cách tổng quát, việc làm thiện nguyện sẽ phát huy được tối đa tất cả sự hữu ích của mình, nếu được đặt trên nền tảng là một cơ chế sáng tỏ tài chính, sự hiểu biết về tri thức và sự trung thực với bản thân của mỗi quỹ thiện nguyện. Nếu không, công việc “thiện nguyện” sẽ trở thành vỏ bọc cho những động cơ không chính đáng, và sẽ chỉ kéo lùi sự tiến bộ.

Hà Thủy Nguyên