139

Mạng lưới hệ thống giáo dục là gì? Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân gồm có những bậc nào? Tìm hiểu về khối hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam.

Bạn Đang Xem: Hệ thống giáo dục là gì? Tìm hiểu về hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam

I. Khái niệm Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân

Quá trình giáo dục ở Lever xã hội được vận hành trong một khối hệ thống xác định. Với khối hệ thống này, giáo dục được tổ chức theo quy mô xã hội, nhờ này mà mục tiêu giáo dục của quốc gia được thực hiện, các chức năng xã hội của giáo dục được thể hiện một cách rõ nét.

1. Mạng lưới hệ thống giáo dục là gì?

Mạng lưới hệ thống giáo dục là toàn bộ tổ chức và cấu trúc các loại cơ quan giáo dục – học xá và văn hóa truyền thống – giáo dục khác nhau, đảm nhiệm việc học xá và giáo dục và công việc giáo dục – văn hóa truyền thống cho thế hệ trẻ và người lớn của một quốc gia. Mạng lưới hệ thống giáo dục gồm có nhiều tổ chức khác nhau và được cấu trúc theo những nguyên tắc xác định tạo thành một chỉnh thể thống nhất trong việc thực hiện mục tiêu và chiến lược giáo dục của quốc gia.

Ngày này, khái niệm khối hệ thống giáo dục không chỉ hiểu là khối hệ thống nhà trường, khái niệm này mở rộng gồm có cả trong nhà trường và ngoài nhà trường, tức là bất kỳ cách học và cách dạy trong tham dự nào nhằm mang lại một sự thay đổi về thái độ, hành vi trên cơ sở người học tiếp nhận những tri thức, kĩ năng, nghề nghiệp và khả năng mới, đó là khối hệ thống giáo dục với chức năng và nhiệm vụ xây dựng xã hội học tập suốt đời.

Hệ thông giáo dục gồm khối hệ thống nhà trường, khối hệ thống các đơn vị văn hóa truyền thống – giáo dục ngoài nhà trường và khối hệ thống cơ quan quản lí giáo dục và các đơn vị nghiên cứu khoa học về giáo dục và học xá. Như vậy, tổ chức cơ cấu khối hệ thống giáo dục hiểu theo nghĩa rộng gồm các vấn đề về tổ chức cơ cấu bậc học, tổ chức cơ cấu mô hình giáo dục huấn luyện, tổ chức cơ cấu ngành học, tổ chức cơ cấu quản lí và phân loại địa lí của mạng lưới, các cơ sở học xá – giáo dục, văn hóa truyền thống – giáo dục.

Trong các phòng ban nêu trên, khối hệ thống nhà trường giữ vai trò chủ đạo trong khối hệ thống giáo dục. Vì lẽ đó, khi nói đến khối hệ thống giáo dục ngươi ta nói đến khối hệ thống nhà trường. Nhà trường là hạt nhân của khối hệ thống giáo dục, do đó nó cũng là đơn vị cấu trúc cơ bản của khối hệ thống giáo dục. Nhà trường là một thiết chế quốc gia – xã hội có chức năng chuyên trách trong việc chuyển giao kinh nghiệm xã hội cho thế hệ trẻ của một nước.

Như vậy, khối hệ thống giáo dục là tập hợp các mô hình giáo dục (hoặc mô hình nhà trường) được sắp xếp theo một trình tự nhất định theo những bậc học từ thấp (măng non) đến cao (ĐH và sau ĐH).

Mạng lưới hệ thống giáo dục là một chỉnh thể hữu cơ gồm có nhiều tầng bậc, nhiều nhân tố, hình thái và chức năng. Mạng lưới hệ thống giáo dục là một khối hệ thống con trong khối hệ thống lớn xã hội, có mối liên hệ chặt chẽ với những khối hệ thống khác ví như tài chính, chính trị, khoa học văn hoá… Ngoài ra khối hệ thống giáo dục lại là một chỉnh thể độc lập tương đối. Tính độc lập của nó biểu hiện chủ yếu ở sự khác biệt về tổ chức cơ cấu so với những khối hệ thống con khác.

Thông thường khối hệ thống giáo dục được hiểu theo khối hệ thống nhà trường (school system) trong đó phản ánh các mô hình nhà trường, xác định vị trí, chức năng và các quan hệ giữa chúng trong các bậc học và trong toàn khối hệ thống.

Mạng lưới hệ thống giáo dục các nước mặc dù có sự đa dạng về phân cấp, bậc huấn luyện, khối hệ thống văn bằng, chứng thư, phân chia lứa tuổi các bậc học… nhưng đều phải có những đặc điểm phản ánh các đặc trưng chung của khối hệ thống giáo dục quốc tế. Tổ chức UNESCO đã tổng kết khối hệ thống giáo dục các nước đều có những bậc học cơ bản sau:

– Bậc 0: Trước tuổi học (Pre-primary education)

– Bậc 1: Tiểu học (Primary education)

– Bậc 2: Trung học cơ sở (Lower secondary education)

– Bậc 3: Trung học phổ thông (Upper secondary education)

– Bậc 4: Sau trung học (Post-secondary education)

– Bậc 5: Thời đoạn đầu của giáo dục ĐH (First stage of tertiary education), chủ yếu theo phía giáo dục thực hiện, kĩ thuật công nghệ.

– Bậc 6: Thời đoạn hai của giáo dục ĐH (Second stage of tertiary education), chủ yếu huấn luyện Chuyên Viên có trình độ cao theo phía nghiên cứu.

2. Nguyên tắc xây dựng khối hệ thống giáo dục

a. Cơ sở phương pháp luận về xây dựng và phát triển khối hệ thống giáo dục quốc dân

Mạng lưới hệ thống giáo dục ở mỗi quốc gia với tư cách như một định chế quốc gia luôn có một quá trình hình thành và phát triển trong toàn cảnh lịch sử hào hùng – xã hội nhất định, chịu sự chi phối, tác động của nhiều nhân tố tài chính, chính trị, văn hoá, xã hội và các giả trị truyền thống của quốc gia. Song song khối hệ thống giáo dục của mỗi nước cũng chịu sự tác động của xu thế phát triển thế giới thông qua các quá trình giao lưu và hợp tác quốc tế. Trong thời đại ngày này, khi quá trình toàn cầu hoá đang diễn ra mạnh mẽ thì sự tác động này càng trở thành thâm thúy. Tổ chức UNESCO đã nhận được định rằng quá trình phát triển giáo dục nói chung và tổ chức cơ cấu khối hệ thống giáo dục nói riêng đã và đang phải đối mặt xử lý các quan hệ giữa quốc gia và quốc tế, giữa truyền thống và tân tiến, giữa thành viên và cộng đồng, giữa quy mô và chất lượng sản phẩm và dịch vụ… Việc xử lí đúng đắn các quan hệ trên là chìa khoá mở hướng tương lai cho việc phát triển giáo dục và phát triển khối hệ thống giáo dục của nhiều quốc gia.

Hiện nay, khối hệ thống giáo dục và tổ chức cơ cấu khối hệ thống giáo dục của nhiều nước đang xuất hiện những chuyển đổi thâm thúy trong quá trình chuyển biến từ giáo dục tinh hoa dành riêng cho số ít sang nền giáo dục đại chúng dành riêng cho số đông. Với xu thế ngày càng nâng cao phổ cập giáo dục rộng rãi cho mọi từng lớp dân cư trong xã hội, triết lí “giáo dục cho mọi người” đã trở thành phổ thông trong xã hội tân tiến, kể cả phổ cập ĐH. Ý kiến giáo dục một lần trong nhà trường, sự phân cách giữa học tập trong nhà trường và thao tác làm việc ngoài nhà trường đã dần dần chuyển đổi sang quan niệm giáo dục liên tục và học suốt đời. Những triết lí mới này đã và đang tác động làm thay đổi dung mạo của khối hệ thống giáo dục cả về tổ chức cơ cấu mô hình giáo dục tới các quan hệ liên thông trong khối hệ thống giáo dục.

Mạng lưới hệ thống giáo dục được hình thành và phát triển trước hết xuất phát từ trình độ và nhu cầu phát triển tài chính – xã hội trong nước. Thông qua quá trình tổ chức giáo dục có khối hệ thống, bằng nhiều hình thức, nhiều mô hình nhà trường, khối hệ thống giáo dục góp phần mở rộng dân trí, huấn luyện nhân lực và bồi dưỡng nhân tài đáp ứng nhu cầu phát triển tài chính – xã hội. Trình độ và nhu cầu phát triển tài chính — xã hội tạo tham dự, nguồn lực cho việc hình thành và phát triển khối hệ thống giáo dục, song song là yếu tố xúc tiến sự xuất hiện và phát triển của nhiều mô hình trường, lớp trong khối hệ thống giáo dục.

Mạng lưới hệ thống giáo dục của nước ta được xây dựng trên nền tảng văn hoá dân tộc bản địa. Do đó khối hệ thống giáo dục chịu sự chi phối và cũng song song phản ánh những đặc trưng, tính chất truyền thông và tân tiến của nền văn hoá, đặc biệt quan trọng trong việc hình thành khối hệ thống các cấp học, mô hình trường.

Trong quá trình phát triển, khối hệ thống giáo dục chịu sự tác động của quá trình giao lưu hợp tác khoa học, văn hoá, giáo dục, tài chính, phát triển nguồn nhân lực giữa các quốc gia trong khu vực và thế giới, đặc biệt quan trọng chịu tác động ảnh hưởng của quá trình toàn cầu hoá đang diễn ra sôi động hiện nay. Các mô hình khối hệ thống giáo dục như mô hình giáo dục của Anh, mô hình giáo dục Mĩ, mô hình giáo dục châu Âu truyền thống, mô hình giáo dục Liên Xô (cũ)… cùng với nhiều mô hình, nhiều chuẩn mực trong giáo dục về trình độ, về văn chứng cớ chỉ quốc tế đã có tác động ảnh hưởng thâm thúy đến khối hệ thống giáo dục của nước ta trong quá trình phát triển. Những yếu tố tài chính – xã hội cơ bản trong và ngoài nước tác động ảnh hưởng tới sự phát triển khối hệ thống giáo dục hiện nay là:

– Cuộc cách mệnh khoa học – công nghệ phát triển với những bước nhảy vọt đang chuyển nền tài chính thế giới từ công nghiệp sang nền tài chính tri thức. Sự phát triển này đang tác động đến tất cả những nghành nghề dịch vụ, làm chuyển đổi nhanh chóng và thâm thúy đời sống vật chất và ý thức của xã hội.

Kho tàng tri thức của nhân loại đang tăng đều với cấp số nhân, ngày càng đa dạng và phong phú.

– Xu thế toàn cầu hoá dẫn đến quá trình hợp tác, giao thoa văn hoá và quá trình thích ứng trên cơ sở duy trì và bảo tồn những giá trị của truyền thống và bản sắc dân tộc bản địa trong phát triển kinh tế-xã hội nói chung và phát triển giáo dục nói riêng.

– Cải cách và đổi mới giáo dục đang diễn ra trên quy mô toàn cầu hướng đến việc xây dựng một xã hội học tập mở, sống động và linh hoạt, ở các nước đang thực hiện nền tài chính chuyển đổi như Việt Nam, xu thế phát triển của khối hệ thống giáo dục từ chỗ khép kín đang chuyển mạnh sang khối hệ thống mở, gắn bó mật thiết với thực tiễn phát triển tài chính – xã hội trong nước và quốc tế.

– Trong toàn cảnh chung đó, Quyết nghị TW 2 khoá VIII và Quyết nghị Đại hội IX của Đảng đã khẳng định giáo dục phải đi trước một bước, nâng cao dân trí, huấn luyện nhân lực, bồi dưỡng nhân tài để thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, tân tiến hoá tổ quốc.

Như vậy nói theo cách khác khối hệ thống giáo dục ở nước ta vừa là sản phẩm của quá trình phát triển chính trị, tài chính – xã hội, văn hoá trong quan hệ, giao lưu hợp tác quốíc tế, song song là nhân tố quan trọng xúc tiến việc thực hiện các mục tiêu tài chính – xã hội trong thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay.

b. Các nguyên tắc xây dựng khối hệ thống giáo dục

Mạng lưới hệ thống giáo dục là sản phẩm của nền tài chính, chính trị, văn hóa truyền thống, khoa học của một quốc gia. Vì thế, khối hệ thống giáo dục ở các nước khác nhau được xây dựng tùy theo trình độ phát triển tài chính, khoa học và văn hóa truyền thống, chủ trương chính trị, những đặc điểm và truyền thông dân tộc bản địa.

Để đảm bảo sự vận động hợp quy luật của khối hệ thống giáo dục, quá trình xây dựng và phát triển của nó cần tuân thủ một số nguyên tắc sau:

– Mạng lưới hệ thống giáo dục phải phù hợp vối trình độ phát triến tài chính, văn hóa truyền thống, khoa học của tổ quốc, song song phải có khả năng đáp ứng tốt các mục tiêu của chiến lược phát triển theo thời đoạn của quốc gia.

– Đảm bảo tính định hướng chính trị và sự quản lí của Quốc gia về giáo dục.

– Đảm bảo mềm mỏng, tính liên tục, liên thông nhằm đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của công dân.

II. Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam

Mạng lưới hệ thống giáo dục phản ánh đặc điểm của hoàn cảnh chính trị, tài chính, văn hóa truyền thống xã hội có tính chất lịch sử hào hùng cụ thể của mỗi nước, khối hệ thống giáo dục Việt Nam hiện nay là việc thừa hưởng của quá trình xây dựng, phát triển của khối hệ thống giáo dục trong quá trình phát triển của lịch sử hào hùng.

Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân ở Việt nam hiện nay được hình thành trên cơ sở Nghị định 90/CP của Cơ quan chỉ đạo của chính phủ ngày 24 tháng 11 năm 1993 về “Quy định tổ chức cơ cấu sườn của khối hệ thống giáo dục quốc dân, khối hệ thống văn bằng, chứng thư về giáo dục huấn luyện của nước CHXHCN Việt Nam” và các quy chế về khối hệ thống giáo dục quốc dân của Luật Giáo dục đào tạo 1998. Theo quy định tại chương I Điều 6 của Luật Giáo dục đào tạo nước CHXHCN Việt Nam năm 1998, khối hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam như sau:

– Giáo dục đào tạo măng non có Vườn trẻ và Mẫu giáo.

– Giáo dục đào tạo phổ thông có hai bậc học là bậc Tiểu học và bậc Trung học, bậc trung học có hai cấp học là cấp Trung học cơ sở và Trung học phổ thông.

– Giáo dục đào tạo nghề nghiệp có Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề.

– Giáo dục đào tạo ĐH, huấn luyện hai trình độ là trình độ cao đẳng và trình độ ĐH, giáo dục sau ĐH, huấn luyện hai trình độ là trình độ thạc sĩ và trình độ tiến sĩ.

Xem Thêm : Nhân phẩm là gì? Mối quan hệ giữa nhân phẩm và danh dự?

Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân được nêu tại Điều 4 của Luật Giáo dục đào tạo được Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam khoá XI kì họp thứ 7 thông qua vào trong ngày 14 tháng 6 năm 2005 như sau:

1) Mạng lưới hệ thống giáo dục quốc dân gồm giáo dục chính quy và giáo dục thường xuyên.

2) Các cấp học và trình độ huấn luyện của khối hệ thống giáo dục quốc dân gồm có:

a. Giáo dục đào tạo măng non có Vườn trẻ và Mẫu giáo.

b. Giáo dục đào tạo phổ thông có Tiểu học, Trung học cơ sở, Trung học phổ thông.

c. Giáo dục đào tạo nghề nghiệp có Trung cấp chuyên nghiệp và Dạy nghề.

d. Giáo dục đào tạo ĐH và sau ĐH (gọi chung là giáo dục ĐH) huấn luyện trình độ cao đẳng, trình độ ĐH, trình độ thạc sĩ, trình độ tiến sĩ.

1) Giáo dục đào tạo măng non: Thực hiện việc nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục trẻ từ 3 tháng tuổi đến 6 tuổi. Các cơ sở giáo dục măng non gồm có:

– Vườn trẻ, nhóm trẻ, nhận trẻ em từ ba tháng tuổi đến ba tuổi.

– Trường, lớp mẫu giáo, nhận trẻ em từ ba tuổi đến sáu tuổi.

– Trường măng non là cơ sở giáo dục phối hợp vườn trẻ và trường mẫu giáo, nhận trẻ em từ ba tháng tuổi đến sáu tuổi.

2) Giáo dục đào tạo phổ thông gồm có:

– Giáo dục đào tạo tiểu học được thực hiện trong năm niên học từ lớp một tới trường năm. Tuổi của học trò vào học lớp một là sáu tuổi.

– Giáo dục đào tạo trung học cơ sở được thực hiện trong bốn niên học, từ lớp sáu tới trường chín. Học trò vào học lớp sáu phải hoàn thành Khóa học Tiểu học, có tuổi là mười một tuổi.

– Giáo dục đào tạo trung học phổ thông được thực hiện trong ba niên học, từ lớp mười tới trường mười hai. Học trò vào lớp mười phải hoàn thành Khóa học Trung học cơ sở, có tuổi là mười lăm tuổi.

Bộ trưởng liên nghành Bộ Giáo dục đào tạo và Tập huấn quy định những trường hợp có thể học trước tuổi so với học trò phát triển sớm về về trí tuệ; học ở tuổi lơn hơn tuổi quy định so với học trò ở những vùng có tham dự tài chính – xã hội khó khăn, học trò người dân tộc bản địa thiểu số, học trò bị tật nguyền, khuyết tật, học trò kém phát triển về thể lực và trí tuệ, học trò mồ côi không nơi nương tựa, học trò trong diện hộ nghèo đói theo quy định của Quốc gia, học trò ở nước ngoài về nước: những trường hợp học trò học vượt lớp, học lưu ban: việc học tiếng Việt của trẻ em người dân tộc bản địa thiểu số trước lúc vào học lớp một.

Cơ sở giáo dục phổ thông gồm có:

– Trường tiểu hoc

– Trường trung học cơ sở

– Trường trung học phổ thông

– Trường phổ thông có nhiều cấp học

– Trung tâm kĩ thuật tổng hợp – hướng nghiệp

3) Giáo dục đào tạo nghề nghiệp, gồm có

– Trung cấp chuyên nghiệp được thực hiện từ ba đến bốn niên học so với người đã hoàn thành Khóa học Trung học cơ sở, từ một đến hai niên học so với người dân có bằng tốt nghiệp Trung học phổ thông.

– Dạy nghề được thực hiện dưới một năm so với huấn luyện nghề trình độ Sơ cấp, từ một đến ba năm so với huấn luyện nghề trình độ trung cấp, trình độ Cao đẳng.

Cơ sở giáo dục nghề nghiệp gồm có:

– Trường Trung cấp chuyên nghiệp

– Trường Cao đẳng nghề, trường trung cấp nghề, trung tâm dạy nghề, lớp dạy nghề (gọi chung là cơ sở dạy nghề).

Cơ sở dạy nghề có thể được tổ chức độc lập hoặc gắn với cơ sở sinh sản, kinh doanh, dịch vụ, cơ sở giáo dục khác.

4) Giáo dục đào tạo ĐH, gồm có

– Tập huấn trình độ Cao đẳng được thực hiện từ hai đến ba niên học tuỳ theo ngành nghề huấn luyện so với người dân có bằng tốt nghiệp Trung học phổ thông hoặc bằng tốt nghiệp Trung cấp; từ một năm rưỡi đến hai niên học so với người dân có bằng tốt nghiệp Trung cấp cùng chuyên ngành.

– Tập huấn trình độ ĐH được thực hiện từ bốn đến sáu niên học tuỳ theo ngành nghề huấn luyện so với người dân có bằng tốt nghiệp Trung học phổ thông hoặc bằng tốt nghiệp Trung cấp; từ hai năm rưỡi đến bốn năm so với người dân có bằng tốt nghiệp Trung cấp cùng chuyên ngành; từ một năm rưỡi đến hai niên học so với người dân có bằng tốt nghiệp Cao đẳng cùng chuyên ngành.

– Tập huấn trình độ Thạc sĩ được thực hiện từ một đến hai niên học so với người dân có bằng tốt nghiệp ĐH.

– Tập huấn trình độ Tiến sĩ được thực hiện trong bốn niên học so với người dân có bằng tốt nghiệp ĐH, từ hai đến ba niên học so với người dân có bằng Thạc sĩ. Trong trường hợp đặc biệt quan trọng, thời kì huấn luyện trình độ Tiến sĩ có thể được kéo dãn dài theo quy hoạch của Bộ trưởng liên nghành Bộ Giáo dục đào tạo và Tập huấn.

Thủ tướng Cơ quan chỉ đạo của chính phủ quy định cụ thể việc huấn luyện trình độ tương đương với trình độ Thạc sĩ, trình độ Tiến sĩ ở một số ngành kỹ năng tay nghề đặc biệt quan trọng.

Cơ sở giáo dục ĐH gồm có.:

– Trường Cao đẳng huấn luyện trình độ Cao đẳng.

– Trường ĐH huấn luyện trình độ Cao đẳng, trình độ ĐH; huấn luyện trình độ Thạc sĩ, trình độ Tiến sĩ khi được Thủ Tướng Cơ quan chỉ đạo của chính phủ giao.

Điều 48 của Chương III trong Luật Giáo dục đào tạo đã quy định nhà trường trong khối hệ thống giáo dục quốc dân được tổ chức theo những mô hình sau đây:

a. Trường công lập do quốc gia thành lập, góp vốn đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo ngân sách đầu tư cho những nhiệm vụ chi thường xuyên;

Xem Thêm :

b. Trường Tư thục do cộng đồng dân cư ở cơ sở thành lập, góp vốn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và đảm bảo ngân sách đầu tư hoạt động;

c. Trường Tư thục do các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, tổ chức tài chính hoặc thành viên thành lập, góp vốn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và đảm bảo ngân sách đầu tư hoạt động bằng vốn ngoài ngân sách quốc gia.

Cùng với giáo dục chính quy có giáo dục thường xuyên: Giáo dục đào tạo thường xuyên giúp mọi ngươi vừa làm vừa học, học liên tục, học suốt đời nhằm hoàn thiện tư cách, mở rộng hiểu biết, nâng cao trình độ học vấn, kỹ năng tay nghề, nghiệp vụ để cải thiện chất lượng sản phẩm và dịch vụ cuộc sống, tìm việc làm, tự tạo việc làm và thích ứng với cuộc sống xã hội.

Quốc gia có chính sách phát triển giáo dục thường xuyên, thực hiện giáo dục cho mọi người, xây dựng xã hội học tập.

Các hình thức thực hiện Khóa học giáo dục thường xuyên để lấy văn bằng của khối hệ thống giáo dục quốc dân gồm có:

– Vừa làm vừa học

– Học từ xa

– Tự học được đặt theo hướng dẫn

Cơ sở giáo dục thường xuyên gồm có:

– Trung tâm giáo dục thường xuyên được tổ chức tại cấp tỉnh và cấp huyện.

– Trung tâm học tập cộng đồng được tổ chức tại xã, phường, thị xã (gọi chung là cấp xã)

Giáo dục đào tạo thường xuyên gồm có nhiều Khóa học huấn luyện từ Khóa học xoá mù chữ và giáo dục tiếp tục sau biết chữ, Khóa học huấn luyện bổ sung, tu nghiệp định kì, bồi dưỡng nâng cao trình độ, update tri thức, kĩ năng.

Trong khối hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam còn có những loại trường chuyên biệt như:

– Trường phổ thông dân tộc bản địa nội trú, trường phổ thông dân tộc bản địa bán trú, trường dự bị ĐH;

– Trường chuyên, trường năng khiếu sở trường;

– Trường lớp dành cho tất cả những người tật nguyền, khuyết tật;

– Trường giáo dưỡng.

III. Định hướng hoàn thiện khối hệ thống giáo dục quốc dân

1. Sự phát triển của khối hệ thống giáo dục trong xã hội tân tiến

Xã hội tân tiến đưa ra cho giáo dục những yêu cầu mới khiến nó phải được cải cách. Để thay đổi giáo dục cho tương lai, việc cấu trúc lại và định hướng lại khối hệ thống giáo dục là cực kì quan trọng, khối hệ thống này phải có khả năng thực hiện việc giáo dục một cách hữu hiệu nhất. Những thay đổi về sự việc phát triển của khối hệ thống giáo dục trong xã hội tân tiến có một số đặc điểm chính như sau:

a. Tăng cường khả năng đáp ứng của khối hệ thống giáo dục với nhu cầu phổ cập giáo dục ngày càng được kéo dãn dài ở nhiều nước.

b. Đơn vị hạt nhân của khối hệ thống giáo dục (nhà trường) có những đặc điểm mới:

– Nhà trường luôn gắn liền với môi trường thiên nhiên sống và môi trường thiên nhiên tự nhiên nhằm nâng cao năng lực hiểu biết thực tế; giáo dục ý thức về môi trường thiên nhiên; bảo vệ môi trường thiên nhiên và duy trì sự vững bền của môi trường thiên nhiên cho học trò.

– Nhà trường gắn liền với những cơ sở sinh sản nhằm phát huy nội lực, lôi cuốn sự tham gia của nhiều cơ sở sinh sản vào giáo dục học đường, mặt khác hỗ trợ cho nội dung giáo dục của học đường gắn vối đời sống sinh sản thực, học gắn với hành.

– Nhà trường gắn liền với xã hội, với chức năng chuyển giao văn hóa truyền thống và là tác nhân thay đổi. Giáo dục đào tạo là quá trình giúp mỗi học trò trở thành một thành viên hòa nhập của cộng đồng và trở thành tác nhân chủ yếu chuyển giao nền văn hóa cổ truyền cho thế hệ sau để duy trì bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa.

– Tăng cường quan hệ giữa các nhà trường trong phạm vi quốc gia và quốc tế dưới nhiều hình thức phong phú.

– Nhà trường gắn liền với những thành viên và không còn bị hạn chế về không gian và thời kì. Thành viên con người không phải chỉ quan hệ trực tiếp với nhà trường trong quá trình học mà còn tồn tại quan hệ gián tiếp thông qua nhiều hình thức xúc tiếp như sách báo, mạng Internet…

c. Mạng lưới hệ thống giáo dục có tính liên thông cao

– Liên thông nhằm đảm bảo tính phân hóa: khối hệ thống giáo dục có nhiều mô hình với nhiều khả năng thuyên chuyển từ mô hình này sang mô hình khác.

– Liên thông với thị trường lao động thông qua khối hệ thống trường nghề. Mạng lưới hệ thống các trường nghề thực hiện chức năng sẵn sàng chuẩn bị nguồn nhân lực cho thị trường lao động.

d. Phát triển đa dạng các hình thức giáo dục và huấn luyện

Mạng lưới hệ thống giáo dục tồn tại nhiều hình thức giáo dục huấn luyện như hình thức chính quy, phi chính quy. Với sự đa dạng này, mọi người dân có thể tự học suốt đời qua nhiều kênh quảng cáo khác nhau như nhà trường, thư viện, học trực tuyến qua mạng Internet.

e. Mạng lưới hệ thống giáo dục tạo ra tính cơ động nghề nghiệp cao ở người học

Các trường học trong khối hệ thống giáo dục dạy cho tất cả những người học nhiều nghề, nhiều môn học tự chọn và được chấp nhận người học được học ở nhiều trường và nhiều nghề cùng một lúc để đáp ứng được yêu cầu và thích ứng với sự thay đổi nhanh của thị trường. Trong nền tài chính toàn cầu, với sự giao lưu ngày càng tăng và tiến bộ nhanh chóng của khoa học – công nghệ, tính ỳ của người học và người lao động trở thành rào cản lớn với sự tiến bộ của họ. Nhà trường phải là nhân tố quan trọng góp phần biến tính ỳ đó thành tính cơ động cao cho họ.

2. Định hướng hoàn thiện khối hệ thống giáo dục quốc dân

Trong quá trình phát triển giáo dục, vấn đề hoàn thiện khối hệ thống giáo dục luôn là vấn đề cốt lõi, tập trung phản ánh tư tưởng, mục tiêu và nội dung của nhiều cuộc cải cách giáo dục. Quá trình cải cách hay đổi mới giáo dục của nhiều nước đều dẫn đến hình thành khối hệ thống giáo dục mới, phản ánh những thay đổi thâm thúy về tổ chức cơ cấu khối hệ thống giáo dục. Nhảy vào thời kì phát triển mới, khối hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam cũng không ngừng nghỉ yên cầu phải hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu nâng cao dân trí, huấn luyện nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho việc nghiệp công nghiệp hoá, tân tiến hoá tổ quốc. Quyết nghị Hội nghị TW VI khoá IX) đã nêu rõ: “Phát triển quy mô giáo dục trên cơ sở đảm bảo chất lượng sản phẩm và dịch vụ và kiểm soát và điều chỉnh tổ chức cơ cấu huấn luyện… tiếp tục hoàn thiện tổ chức cơ cấu khối hệ thống giáo dục quốc dân”.

Cũng như các khối hệ thống tài chính – xã hội khác, khối hệ thống giáo dục của mỗi quốc gia đều phải có quá trình hình thành, vận động và phát triển theo những quy luật chung của đời sống xã hội và các quy luật riêng đặc thù của từng khối hệ thống. Việc nghiên cứu thâm thúy những quy luật vận động và phát triển của khối hệ thống giáo dục như một chỉnh thể, một khối hệ thống con trong khối hệ thống tài chính – xã hội của tổ quốc là những cơ sở khoa học và thực tiễn vững chắc để xây dựng khối hệ thống giáo dục, các định hướng để hoàn thiện khối hệ thống giáo dục quốc dân:

– Hướng tới xây dựng một khối hệ thống giáo dục mở, linh hoạt, phù phù hợp với việc xây dựng một xã hội học tập, học tập suốt đời, trong đó các con đưòng tiếp nhận giáo dục rộng mở cho tất cả mọi người, ở mọi nơi, vào mọi lúc.

– Mạng lưới hệ thống giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, huấn luyện nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, gắn với phát triển tài chính – xã hội và tăng cường nghiên cứu khoa học, phát triển sinh sản, gắn chặt huấn luyện và sử dụng, phát triển nguồn nhân lực cho việc nghiệp công nghiệp hoá và tân tiến hoá tổ quốc.

– Xây dựng một khối hệ thống giáo dục đa dạng về mô hình và phương thức (chính quy, không chính quy, phi chính quy trong nhà trường, ngoài nhà trường), năng động, linh hoạt, mềm mỏng, chất lượng sản phẩm và dịch vụ và hoàn toàn liên thông (liên thông giữa các lớp, cấp bậc học trong toàn khối hệ thống kể cả so với giáo dục chính quy và giáo dục không chính quy, trong nhà trường và ngoài nhà trường…).

– Xây dựng một khối hệ thống giáo dục thừa hưởng được những yếu tố truyền thống, kết phù hợp với tinh hoa của nhiều mô hình khối hệ thống giáo dục tiền tiến trên thế giới, tiếp cận với những chuẩn mực quốc tế để thực hiện hội nhập và phát triển.

– Cơ cấu tổ chức khối hệ thống giáo dục có cấu trúc hài hoà và tương đối ổn định, dễ dàng cho phân cấp quản lí, nâng cao tính tự chủ và tự chịu trách nhiệm trước cộng đồng, trước xã hội. Lưu ý tới sự phù hợp về tổ chức cơ cấu trình độ, tổ chức cơ cấu mô hình nhà trường, phương thức, ngành nghề, tổ chức cơ cấu vùng lãnh thổ, tổ chức cơ cấu phân cấp quản lí… Trong số đó tổ chức cơ cấu trình độ được xem như là tổ chức cơ cấu đặc trưng nhất của khối hệ thống giáo dục quốc dân.

– Cơ cấu tổ chức khối hệ thống giáo dục đảm bảo tính công minh và tính đồng đẳng giữa các mô hình nhà trường và phương thức huấn luyện. Kết quả học tập và giá trị văn bằng giữa các mô hình nhà trường, các phương thức huấn luyện phải được quy đổi, liên thông, đảm bảo quyền lợi và kích thích sự sáng tạo của người học trong một xã hội học tập mở.

(Nguồn tài liệu: Bùi Minh Hiền, Giáo dục đào tạo học đại cương)