Dung sai là phạm vi được cho phép của sai số. Trị số dung sai bằng hiệu số giữa kích thước giới hạn lớn số 1 và kích thước giới hạn nhỏ nhất, hoặc bằng hiệu đại số giữa sai lệch giới hạn trên và sai lệch giới hạn dưới.

Bạn Đang Xem: Khái niệm dung sai, dung sai lắp ghép

Dung sai được ký hiệu là T (Tolerance) và được tính theo những công thức phía dưới đây :

• Dung sai kích thước trục : Td = dmax – dmin hoặc Td = es – ei
• Dung sai kích thước lỗ : TD = Dmax – Dmin hoặc TD = ES – EI

Trong số đó,

• Dmax,dmax là kích thước gới hạn lớn số 1 của lỗ và trục.
• Dmin, dmin là kích thước giới hạn nhỏ nhất của lỗ và trục.

Dung sai luôn có mức giá trị dương. Trị số dung sai càng nhỏ thì phạm vi được cho phép của sai số càng nhỏ, yêu cầu độ xác thực chế tạo kích thước càng cao. Trái lại nếu trị số dung sai càng lớn thì yêu cầu độ xác thực chế tạo càng thấp. Như vậy dung sai đặc trưng cho độ xác thực yêu cầu của kích thước hay còn gọi là độ xác thực thiết kế.

Trong thực tế, trên bản vẽ rõ ràng và cụ thể người thiết kế chỉ ghi kích thước danh nghĩa và kề sau đó là các sai lệch giới hạn (sai lệch giới hạn trên ghi ở phía trên, sai lệch giới hạn dưới ghi ở phía dưới).

Xem Thêm : Hydrolyzed collagen là gì? Tác dụng của collagen thủy phân với làn da

Khi gia công kết cấu thép, gia công cơ khí thì người thợ phải nhẩm tính ra các kích thước giới hạn, rồi so sánh với kích thước đo được (kích thước thực tế) của rõ ràng và cụ thể đã gia công và nhận định và đánh giá rõ ràng và cụ thể đạt yêu cầu hay là không đạt yêu cầu.

Dung sai lắp ghép

Hai hay một số rõ ràng và cụ thể phối phù hợp với nhau một cách nhất mực (đai ốc vặn chặt vào bulong) hoặc di động (pit tông trong xi lanh) thì tạo thành mối ghép. Những mặt phẳng mà dựa theo chúng các rõ ràng và cụ thể phối phù hợp với nhau gọi là mặt phẳng lắp ghép. Mặt phẳng lắp ghép thường là mặt phẳng bao bên phía ngoài và mặt phẳng bị bao bên trong.

Dung sai lắp ghép then

Dung sai lắp ghép then được sử dụng rất phổ thông để nhất mực các rõ ràng và cụ thể trên trục như bánh răng, bánh đai, tay quay,… và thực hiện chức năng truyền mômen xoắn hoặc dẫn hướng xác thực lúc các rõ ràng và cụ thể cần di trượt trục dọc. Then có nhiều loại : then bằng, then bán nguyệt.

Dung sai kích thước và lắp ghép của then bằng và bán nguyệt được quy định theo TCVN4216 ÷ 4218-86.

Hình trên là mặt phẳng cắt ngang của mối ghép then. Với chức năng là truyền mômen xoắn và dẫn hướng, lắp ghép then được thực hiện theo mặt phẳng bên và theo kích thước b. Then lắp với rãnh trục và rãnh bạc (bánh răng hoặc bánh đai). Dung sai kích thước lắp ghép tra theo tiêu chuẩn dung sai lắp ghép mặt phẳng trơn, TCVN2244-99.

• Miền dung sai kích thước b của then được chọn là h9.
• Miền dung sai kích thước b của rãnh trục có thể chọn là N9 hoặc H9.
• Miền dung sai kích thước b của rãnh bạc có thể chọn là J9 hoặc D10.

Dung sai lắp ghép then hoa

Khái niệm về mối ghép

Xem Thêm : Raspberry Pi là gì và được sử dụng như thế nào?

Trong thực tế, khi cần truyền mômen xoắn lớn và yêu cầu độ xác thực định tâm cao giữa trục và bạc thì mối ghép then không đáp ứng được mà ta phải sử dụng mối ghép then hoa.

Mối ghép then hoa có nhiều loại : then hoa dạng răng hình chữ nhật, răng hình thang, răng hình tam giác, răng thân khai.

Dung sai kích thước

Lắp ghép then hoa chỉ thực hiện theo 2 trong 3 yếu tố kích thước d, D và b.

• Khi thực hiện đồng tâm theo D thì lắp ghép theo D và b.
• Khi thực hiện đồng tâm theo d thì lắp ghép theo d và b.
• Khi thực hiện đồng tâm theo b thì chỉ lắp ghép theo b.

TCVN2324-78 quy định dãy miền dung sai của đa số kích thước lắp ghép như trong 2 bảng dưới. Sai lệch giới hạn ứng với những miền dung sai tra theo TCVN2245-99, bảng 1 và 2 (phụ lục 1). Những miền dung sai có đóng khuông là những miền dung sai sử dụng ưu tiên.

Tùy theo phương pháp thực hiện đồng tâm hai rõ ràng và cụ thể then hoa mà ta chọn các miền dung sai cho những kích thước lắp ghép. Sự phối hợp các miền dung sai kích thước lỗ và trục then hoa có thể tạo thành một dãy các kiểu lắp thỏa mãn chức năng sử dụng của mối ghép then hoa.

CHỦ ĐỀ TƯƠNG TỰ

• Cấu trúc tường và vách ngăn nhà gia dụng
• Phân loại, kết cấu công thức tính toán móng đơn
• Giải pháp thi công tầng hầm dưới đất nhà phố
• Khái niệm phương pháp thi công móng bè