Dị ứng là tình trạng xẩy ra khi thân thể xúc tiếp với dị nguyên. Để điều trị khỏi được tình trạng dị ứng thì nên phải ghi nhận được loại dị nguyên đã gây ra tình trạng dị ứng cho thân thể. Khám tầm soát nguyên nhân gây dị ứng phối hợp xét nghiệm dị nguyên là giải pháp giúp nhận diện nhanh nhất để điều trị kịp thời.

Bạn Đang Xem: Xét nghiệm dị ứng: Phân loại, chỉ định và quy trình thực hiện

Dị ứng, dị nguyên là gì?

Dị ứng xẩy ra khi thân thể đáp ứng quá mức cho phép với một tác nhân nào đó và gây ra các biểu hiện bệnh như ngứa, mày đay, viêm mũi dị ứng, hen suyễn, nặng hơn có thể là biểu hiện của sốc phản vệ dẫn tới tử vong. (1)

Tất cả những chất gây dị ứng được gọi chung là dị nguyên. Thực chất dị nguyên là các kháng nguyên có thể gây ra tình trạng dị ứng so với một số đối tượng người sử dụng có cơ địa dị ứng với kháng nguyên đó, nhưng có thể hoàn toàn thường nhật với một số người khác.

Các loại chất gây dị ứng

Chất gây dị ứng là những chất có thể gây ra phản ứng dị ứng, được chia thành ba loại chính:

• Chất gây dị ứng qua đường hô hấp tác động đến thân thể khi chúng xúc tiếp với phổi, mũi hoặc cổ họng. Phấn hoa là chất gây dị ứng qua đường hô hấp phổ quát nhất, kế nhiệm là các loại bụi mịn, bụi than, bụi từ các phương tiện liên lạc, khói động cơ, khói thuốc lá, hơi xăng dầu, hóa chất…
• Chất gây dị ứng ăn phải có trong một số loại thực phẩm như đậu phộng, đậu nành, món ăn hải sản…
• Chất gây dị ứng khi xúc tiếp với da gây phản ứng.

Phương pháp xét nghiệm dị ứng

Nếu như khách hàng bị dị ứng, mạng lưới hệ thống miễn nhiễm của các bạn sẽ phản ứng quá mức cho phép và tạo ra các kháng thể (protein) được gọi là immunoglobulin E (IgE). Các kháng thể này kích hoạt phóng thích các hóa chất gây ra phản ứng dị ứng. Do đó, các xét nghiệm dị ứng giúp đo lường và tính toán phản ứng của thân thể so với các tác nhân gây dị ứng hoặc chất gây dị ứng cụ thể. Từ đó, lương y sẽ đưa ra hướng điều trị khắc phục tình trạng dị ứng của người bệnh. (2)

Xét nghiệm dị nguyên gây dị ứng (Test panel dị ứng)

Xem Thêm : Yc là gì? Tìm hiểu những ý nghĩa thông dụng của từ viết tắt yc

Mô tả sơ bộ kỹ thuật:

Test dị nguyên là phương pháp sử dụng các mẫu dị nguyên có sẵn hay gây ra tình trạng dị ứng so với phần đông người và thử nghiệm trên đối tượng người sử dụng muốn tìm dị nguyên. Từ đó tìm ra loại dị nguyên mà thân thể đó có phản ứng dị ứng trong số các dị nguyên có sẵn. Người bệnh có thể lấy máu ở bất kỳ thời khắc nào trong thời gian ngày và không ngại lắng điều này tác động đến kết quả xét nghiệm. Người bệnh cũng chỉ việc lấy một mẫu máu duy nhất.

Test panel 60 dị nguyên gây dị ứng là xét nghiệm sử dụng mẫu huyết thanh để xác định xem trong máu của người bệnh có tồn tại kháng thể IgE (Immunoglobulin E) đặc hiệu với dị nguyên hay là không, từ đó xác định được những dị nguyên gây dị ứng so với thân thể.

Nếu kết quả cho ra âm tính, tức là người bệnh không có dị ứng với mẫu dị nguyên có sẵn. Nếu kết quả dương tính có thể ở nhiều mức độ khác nhau, từ nhẹ tới nặng; tức là người bệnh có dị ứng với dị nguyên đó, có thể một hoặc nhiều dị nguyên.

Tuy vậy, sau thời điểm có kết quả âm tính không có tức là người bệnh không mắc bệnh dị ứng. Mà là không dị ứng với 60 mẫu dị nguyên có sẵn. Có thể người bệnh dị ứng với loại kháng nguyên khác cần được xác định qua thăm khám của lương y và thực hiện thêm xét nghiệm khác.

Do đó, ngoài Test panel dị ứng, để tìm được xác thực các dị nguyên người bệnh có thể được lương y chỉ định thực hiện test lẩy da, test áp phân bì, test trong da, test khẳng định… nhằm xác định được nguyên nhân dị ứng.

Test lẩy da (Prick test)

Xem Thêm : Yc là gì? Tìm hiểu những ý nghĩa thông dụng của từ viết tắt yc

Mô tả sơ bộ kỹ thuật:

Kỹ thuật làm test lẩy da là đưa một lượng thuốc đã được pha loãng tới nồng độ thích hợp vào lớp thượng phân bì của da người bệnh để thử phản ứng của thân thể người bệnh với loại thuốc đó. (3)

Đây là kỹ thuật cơ bản chẩn đoán đặc hiệu các dị nguyên gây dị ứng bằng tìm IgE đặc hiệu trên da thông qua phản ứng kháng nguyên kháng thể làm phóng thích tế bào MAST.

Test áp phân bì (Patch test)

Xem Thêm : Yc là gì? Tìm hiểu những ý nghĩa thông dụng của từ viết tắt yc

Mô tả sơ bộ kỹ thuật:

Test áp phân bì (xét nghiệm dị ứng bằng một tấm dán) là một phương pháp thử nghiệm được sử dụng để xác định liệu có một chất cụ thể gây viêm dị ứng trên da của bệnh nhân. Bất kỳ thành viên bị nghi ngờ phạm phải viêm da xúc tiếp dị ứng (allergic contact dermatitis) hoặc atopic dermatitis cần thử nghiệm patch test.

Patch test giúp xác định những chất nào có thể gây ra phản ứng dị ứng kiểu trễ ở bệnh nhân và có thể xác định các chất gây dị ứng không được xác định bằng xét nghiệm máu hoặc xét nghiệm skin prick. Mục tiêu tạo ra một phản ứng dị ứng tại chỗ trên một khu vực nhỏ của sườn lưng bệnh nhân, nơi các hóa chất pha loãng được nhúng vào.

Xét nghiệm này sử dụng các dị nguyên đã chế sẵn (mỹ phẩm) áp lên vùng da lành, mỗi dị nguyên một vị trí. Sau 48 giờ hoặc 96 giờ, nếu có tín hiệu của dị ứng khi xúc tiếp với dị nguyên nào thì đó là nguyên nhân gây bệnh.

Test trong da hay test nội phân bì (Intradermal skin test)

Xem Thêm : Yc là gì? Tìm hiểu những ý nghĩa thông dụng của từ viết tắt yc

Mô tả sơ bộ kỹ thuật:

Thuốc hoặc dị nguyên được pha loãng đến nồng độ 1/10 hoặc 1/100 so với nồng độ test lẩy da. Lưu ý, nếu có tiền sử sốc phản vệ nồng độ có thể pha loãng hơn.

Dùng bơm kim tiêm lấy khoảng chừng 0,02-0,05ml dung dịch dị nguyên rồi tiêm tạo sẩn với kích thước từ 2-3mm trên da mặt trước cẳng tay.

Dùng histamin làm chứng dương, NaCl 0,9% làm chứng âm.

Đọc kết quả sau 15 – 20 phút. Test dương tính khi đường kính sẩn 5mm so với chứng âm.

Xem Thêm : Les Là Gì – Bị Les, Chơi Les Hay Làm Les – Có Nghĩa Là Gì, Ý Nghĩa La Gi 2023

Lưu ý khi thực hiện test nội phân bì: Test nội phân bì có nguy cơ gây sốc phản vệ cao hơn nữa test lẩy da nên phải được thực hiện ở các bệnh viện chuyên khoa và có nhập cuộc cấp cứu sốc phản vệ.

Test khẳng định (Challenge test)

Test khẳng định được thực hiện bằng phương pháp đưa thuốc với liều lượng phù hợp (từ thấp đến cao) vào thân thể người bệnh. Mục tiêu của test khẳng định là để loại trừ nguyên nhân gây dị ứng thuốc không rõ ràng, loại trừ phản ứng chéo giữa các loại thuốc hay xác định tình trạng dị ứng thuốc.

Xét nghiệm máu để tìm kháng thể IgE gây dị ứng

Kháng thể IgE có thể tăng lên ở những người dân bị dị ứng và có thể được đo từ mẫu máu. Mức IgE cao cũng được tìm thấy ở những người dân bị nhiễm ký sinh trùng, bệnh chàm và một số bệnh lý hiếm gặp. Mức IgE cao không chứng minh rằng các triệu chứng là vì dị ứng, và mức IgE toàn phần thường nhật không loại trừ dị ứng. Do đó, việc đo nồng độ IgE không được khuyến khích thường xuyên trong xét nghiệm dị ứng.

Vì sao cần xét nghiệm dị ứng?

Theo một thống kê tại Việt Nam, có tầm khoảng 20% dân số mắc bệnh dị ứng. Bệnh thường mở màn trước tuổi 20 (80% trường hợp), tuổi phát khởi trung bình từ 8-11 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh rất tốt ở khoảng chừng 12-15 tuổi, tần suất xuất hiện bệnh ở thành thị cao hơn nữa nông thôn.

Không chỉ tại Việt Nam, theo một thống kê của ĐH Dị ứng, Hen suyễn và Miễn nhiễm học Hoa Kỳ (ACAAI), bệnh dị ứng cũng tác động đến hơn 50 triệu người sống ở Hoa Kỳ. Chất gây dị ứng qua đường hô hấp cho tới nay là loại phổ quát nhất.

Tổ chức Dị ứng Thế giới ước tính rằng bệnh hen suyễn là nguyên nhân gây ra 250.000 ca tử vong thường niên. Những trường hợp tử vong này còn có thể tránh khỏi nếu được chăm sóc dị ứng thích hợp, vì bệnh hen suyễn được xem là một thời đoạn của bệnh dị ứng.

Do đó, xét nghiệm dị ứng giúp xác định được chất gây dị ứng – nguyên nhân gây nên các triệu chứng. Khám tầm soát nguyên nhân gây dị ứng phối hợp xét nghiệm dị nguyên là giải pháp giúp phát hiện nhanh nhất để điều trị kịp thời hay có kế hoạch phòng tránh, kiểm soát phù hợp để khắc phục vấn đề dị ứng của bạn.

Sẵn sàng chuẩn bị trước lúc xét nghiệm dị ứng

Trước lúc kiểm tra dị ứng, lương y sẽ hỏi bạn về lối sống, tiền sử gia đình… Y sĩ cũng đều có thể yêu cầu bạn ngưng dùng các loại thuốc sau trước lúc xét nghiệm dị ứng vì chúng có thể tác động đến kết quả xét nghiệm:

• Thuốc kháng histamin kê đơn và không kê đơn
• Một số loại thuốc điều trị chứng ợ nóng, ví dụ như famotidine (Pepcid)
• Benzodiazepine như diazepam (Valium) hoặc lorazepam (Ativan)
• Thuốc chống trầm cảm ba vòng như amitriptyline (Elavil)
• Corticosteroid toàn thân (nếu như bạn đang thử nghiệm miếng dán)

Rủi ro có thể gặp phải

Các xét nghiệm dị ứng có thể gây ngứa nhẹ, đỏ và vết sưng. Thỉnh thoảng, xuất hiện những nốt mụn nhỏ trên da. Các triệu chứng này thường hết trong vài giờ hay có thể kéo dãn vài ngày. Sử dụng các loại kem bôi steroid nhẹ có thể làm giảm các triệu chứng này. (4)

Trong một số trường hợp hiếm gặp, các xét nghiệm dị ứng tạo ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng và lúc ấy cần được chăm sóc y tế ngay tức thì. Đó là lý do vì sao các xét nghiệm dị ứng nên được tiến hành tại những cơ sở y tế có đầy đủ thuốc và thiết bị y tế, gồm có thuốc epinephrine (adrenalin) để điều trị phản vệ, một phản ứng dị ứng cấp tính có thể rình rập đe dọa tính mệnh.

Do đó, để tìm ra được nguồn gốc gây bệnh và các nguyên nhân gây dị ứng thì ngay lúc có tín hiệu dị ứng, bạn cần phải đến bệnh viện đa khoa có chuyên ngành để được thăm khám bởi lương y chuyên khoa và thực hiện xét nghiệm chuyên biệt.

Một số lưu ý sau thời điểm thực hiện xét nghiệm

Sau thời điểm đã xác định được cụ thể chất gây dị ứng đang tạo ra ra các triệu chứng của bạn, lương y sẽ cùng bạn đưa ra một phương pháp điều trị hoặc phòng tránh nguyên nhân cụ thể. Y sĩ cũng đều có thể đề xuất các loại thuốc có thể làm dịu các triệu chứng của bạn.

Hiện Trung Tâm Xét Nghiệm BVĐK Tâm Anh có thực hiện Test dị nguyên gây dị ứng Panel 4 gồm có 20 dị nguyên (trong đó có những dị nguyên gây dị ứng từ các loại sữa thông thường của trẻ) và Test dị nguyên gây dị ứng panel 60 gồm có 60 dị nguyên là xét nghiệm dị ứng thường được sử dụng giúp người bệnh xác định được nguyên nhân gây dị ứng.