Deferred tax là gì? Cách xác định Deferred tax?

Bạn Đang Xem: Sidebar

“Deferred tax” hay “Taxation” không phải là một chủ đề trọng yếu của môn F7 Financial Reporting. Tuy nhiên, nội dung của chủ đề này khá phức tạp so với thực trạng chung của môn F7. Do vậy, mình làm 1 nội dung bài viết riêng cho chủ đề này.

Có thể bạn quan tâm: Phân tích trọng tâm ôn tập môn F7

1. Deferred tax là gì?

Vướng mắc trước tiên là:

Deferred tax = Deferred + Tax

Trong số đó:

• “Deferred” có tức là hoãn lại. Tức là sẽ phát sinh nhưng bị hoãn lại.
• “Tax” đó chính là thuế thu nhập doanh nghiệp “Corporate income tax”.

Như vậy: câu vấn đáp trước tiên cho vướng mắc “Deferred tax là gì?” đó chính là:

Deferred tax là thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ phát sinh nhưng bị hoãn lại tới các kỳ kế toán sau.

Vướng mắc thứ hai là:

2. Vì sao lại phát sinh Deferred tax?

Nói một cách đơn giản: Deferred tax phát sinh do sự khác nhau trong cơ sở ghi nhận thêm những khoản mục giữa kế toán và thuế.

(1) Xem xét trên góc độ Báo cáo giải trình kết quả HĐKD (PL)

Theo kế toán: CIT = Lợi nhuận kế toán trước thuế (Accounting profits before taxation) * %CIT

Theo thuế: CIT = Lợi nhuận thuế (Taxable income) * % CIT

Mà lợi nhuận kế toán trước thuế sẽ có được chênh lệch với lợi nhuận thuế: Taxable income = Accounting profits +/ Các khoản chênh lệch cần kiểm soát và điều chỉnh.

Xem Thêm : Shoujo là gì? Shounen là gì? khác nhau ở đâu?

Ví dụ: Có những khoản doanh thu phải ghi nhận theo quy định kế toán nhưng lại không phải ghi nhận theo quy định thuế. Hay có những khoản ngân sách phải phân bổ dần vào ngân sách từng kỳ theo quy định kế toán. Nhưng lại phải ghi nhận toàn bộ vào ngân sách tại thời khắc phát sinh theo quy định về thuế. Nói cách khác:

Do vậy: túi tiền thuế TNDN tính theo nguyên tắc kế toán sẽ khác với tính theo nguyên tắc thuế. Và BCTC của doanh nghiệp cần phản ánh được cả hai thông tin này:

Chỉ tiêu ngân sách thuế thu nhập doanh nghiệp (“Income tax expense”) trên PL = “Current income tax” + “Deferred tax”

Chỉ tiêu nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp (“Tax liabilities”) trên BS = “Current income tax liability” + “Deferred tax liability”

(Trong số đó: Current income tax & Current income tax liability sẽ phản ánh nghĩa vụ thuế xác định theo quy định thuế.)

Như vậy, câu vấn đáp thứ hai cho vướng mắc “Deferred tax là gì?” đó chính là:

Deferred tax là chỉ tiêu được sử dụng để cân bằng giữa ngân sách thuế TNDN tính theo quy định thuế và tính theo quy định kế toán.

(2) Xem xét trên góc độ BCĐKT (BS)

Như phía trên đã đề cập, có sự khác nhau về nguyên tắc/cơ sở ghi nhận 1 số khoản mục giữa thuế và kế toán. Do vậy, giá trị của một khoản mục/tài khoản/thanh toán giao dịch khi xác định theo kế toán và thuế cũng sẽ có được sự khác nhau.

• Giá trị của khoản mục/thanh toán giao dịch xác định theo quy định của thuế gọi là cơ sở tính thuế (“Tax base”)
• Giá trị của khoản mục/thanh toán giao dịch tính theo nguyên tắc kế toán gọi là cơ sở kế toán (“Accounting base”)

Chênh lệch tạm thời giữa cơ sở kế toán (“Accounting base”) và cơ sở thuế (“Tax base”) của đa số khoản mục/thanh toán giao dịch sẽ làm phát sinh Deferred tax.

Deferred tax cần ghi nhận = (Accounting base – Tax base) * % CIT

Như vậy, câu vấn đáp thứ 3 cho vướng mắc “Deferred tax là gì” đó chính là:

Chỉ tiêu được sử dụng để cân bằng giữa giá trị tính theo mục tiêu thuế (“Tax base”) và giá trị tính theo nguyên tắc kế toán (“Accounting base”) của đa số các khoản mục trên BCĐKT.

Sự chênh lệch giữa Tax base và Accounting base có thể chia làm 3 nhóm:

Chênh lệch tạm thời phải chiụ thuế (Taxable temporary differences)

Xem Thêm : Thả thính tiếng Trung là gì? Cùng học tiếng Trung

Chênh lệch tạm thời chịu thuế là chênh lệch phát sinh khi việc thu hồi các khoản mục tài sản/nợ phải trả sẽ làm cho “Thu nhập chịu thuế” (“Taxable income”) > “Lợi nhuận kế toán trước thuế” (“Accounting profits before tax”). Nói cách khác, là làm nghĩa vụ thuế TNDN của doanh nghiệp trong tương lai tăng. Vì vậy, làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.

Ví dụ:

• Doanh thu từ quyết toán giải ngân: đã trích trước lãi dự thu và ghi nhận vào lợi nhuận kế toán trong kỳ. Nhưng chỉ được tính vào lợi nhuận thuế theo thời khắc thực nhận tiền. Như vậy khoản mục lãi dự thu này sẽ có được Accounting base > Tax base. Như vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế tăng). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời chịu thuế. Và làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.
• túi tiền trả trước (Prepaid rent) sẽ tiến hành khấu trừ cho mục tiêu thuế ngay kỳ doanh nghiệp chi trả. Tuy nhiên, chỉ được phân bổ dần vào ngân sách trong kỳ cho mục tiêu kế toán. Như vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế tăng). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời chịu thuế. Và làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.
• túi tiền phát triển (“Development costs”): được ghi nhận là TSCĐVH và trích khấu hao vào ngân sách trong kỳ nếu thoả mãn 1 số xét tuyển theo quy định kế toán. Nhưng theo quy định thuế, ngân sách sẽ tiến hành tính toàn bộ vào ngân sách trong kỳ khi phát sinh. Chứ không ghi nhận vào tài sản. Như vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế tăng). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời chịu thuế. Và làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.
• Đánh giá và thẩm định tăng giá trị tài sản (“Revaluation”): Đơn vị có thể thẩm định và đánh giá tăng giá trị tài sản cho mục tiêu kế toán. Nhưng theo quy định thuế thì không. Dẫn đến accounting base & tax base của tài sản này sẽ có được chênh lệch. Trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế tăng). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời chịu thuế. Và làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.
• 1 TSCĐ có nguyên giá là 200 triệu. Được doanh nghiệp khấu hao trong 10 năm. Tài sản có khấu hao luỹ kế là 20 triệu, giá trị còn sót lại là 180 triệu. Theo quy định về thuế, tài sản này cần trích khấu hao trong 5 năm. Tài sản sẽ có mức giá trị còn sót lại theo thuế là: 160 triệu. Chênh lệch tạm thời phát sinh là: 180 triệu – 160 triệu = 20 triệu. Như vậy, trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế tăng). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời phải chịu thuế. Và làm phát sinh Thuế TNDN hoãn lại phải trả.

Chênh lệch tạm thời được khấu trừ (“Deductible temporary differences”)

Chênh lệch tạm thời được khấu trừ là chênh lệch phát sinh khi việc thu hồi các khoản mục tài sản/nợ phải trả sẽ làm cho “Thu nhập chịu thuế” (“Taxable income”) < “Lợi nhuận kế toán trước thuế” (“Accounting profits before tax”). Nói cách khác, là làm nghĩa vụ thuế TNDN của doanh nghiệp trong tương lai giảm. Vì vậy, làm phát sinh Tài sản Thuế TNDN hoãn lại.

Ví dụ:

• Khi doanh nghiệp nhận được tiền tính sổ tiền thuê dịch vụ trước cho nhiều năm (100 triệu). Đơn vị ghi nhận vào Tài khoản Doanh thu nhận trước (Deferred Revenue) và phân bổ dần thường niên vào lợi nhuận kế toán (10 triệu/năm). Tuy nhiên toàn bộ 100 triệu sẽ phải chịu thuế ngay trong khi doanh nghiệp nhận tiền. Do vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế giảm). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Và làm phát sinh Tài sản Thuế TNDN hoãn lại.
• túi tiền nghiên cứu (Research cost) 200 triệu được ghi nhận vào ngân sách kế toán tại thời khắc phát sinh. Nhưng chỉ được khấu trừ cho mục tiêu thuế vào các kỳ sau, khi đã có doanh thu. Do vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế giảm). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Và làm phát sinh Tài sản Thuế TNDN hoãn lại.
• Các khoản góp vốn đầu tư tài chính (Financial instruments) có thể được kiểm soát và điều chỉnh tiêu giảm giá trị theo giá trị hợp lý theo quy định kế toán. Nhưng cho quy định thuế thì không. Do vậy trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế giảm). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Và làm phát sinh Tài sản Thuế TNDN hoãn lại.
• 1 TSCĐ có nguyên giá là 200 triệu. Được doanh nghiệp khấu hao trong 5 năm. Tài sản có khấu hao luỹ kế là 40 triệu, giá trị còn sót lại là 160 triệu. Theo quy định về thuế, tài sản này cần trích khấu hao trong 10 năm. Tài sản sẽ có mức giá trị còn sót lại là: 180 triệu. Chênh lệch tạm thời phát sinh là: 180 triệu – 160 triệu = 20 triệu. Như vậy, trong năm ngày nay: Thu nhập chịu thuế > Lợi nhuận kế toán trước thuế. Do tổng nghĩa vụ thuế là không đổi nên trong tương lai: Thu nhập chịu thuế < Lợi nhuận kế toán trước thuế (Nghĩa vụ thuế giảm). Như vậy, đây là chênh lệch tạm thời được khấu trừ. Và làm phát sinh Tài sản Thuế TNDN hoãn lại.

Tổng kết lại vấn đề:

Vì khi làm bài thi, thường sẽ rất hay nhầm lẫn khi xác định phát sinh Tài sản hay Nợ phải trả thuế TNHL nên các bạn cũng có thể sử dụng mẹo sau nhé:

Chênh lệch vĩnh viễn (“Permanent differences”)

Là chênh lệch phát sinh lúc các khoản thu nhập hoặc ngân sách được ghi nhận cho mục tiêu kế toán nhưng không được tính vào thu nhập, ngân sách khi xác định thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp. Ví dụ: Thu nhập được miễn thuế hay túi tiền không được khấu trừ. Chênh lệch vĩnh viễn này sẽ không còn làm phát sinh Thuế thu nhập hoãn lại. Ngày nay IAS 12 đang không sử dụng khái niệm này nữa. Mà thay vào đó là bổ sung các trường hợp ngoại lệ khi ghi nhận Deferred tax từ các khoản chênh lệch tạm thời (IRE – Initial recognition exception). Về cơ bản thì IRE sẽ gồm có cả những chênh lệch vĩnh viễn này. Các bạn học lên SBR thì sẽ học sâu hơn vào phần này.

(3) Lưu ý

Tài sản thuế thu nhập hoãn lại không chỉ phát sinh từ chênh lệch tạm thời được khấu trừ mà còn phát sinh từ:

• Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm tiếp theo của đa số khoản lỗ tính thuế chưa sử dụng;
• Giá trị được khấu trừ chuyển sang các năm tiếp theo của đa số khoản ưu đãi thuế chưa sử dụng.

Thuế thu nhập hoãn lại cần được xác định theo thuế suất dự trù sẽ vận dụng cho năm tài sản được thu hồi hay nợ phải trả được tính sổ, dựa trên các mức thuế suất (và các luật thuế) có hiệu lực tại ngày kết thúc niên độ kế toán.

Vậy là xong. Các bạn xem Video để xem cách xử lý tình huống về Deferred tax trong đề thi môn F7 Financial reporting nhé.

Sau nội dung bài viết này, các bạn cần phải trả lời được những vướng mắc sau:

• Deferred tax là gì?
• Cách xác định Deferred tax hay chênh lệch giữa cơ sở tính thuế & cơ sở kế toán
• Cách xác định ngân sách thuế TNDN tính vào PL trong kỳ

Các bạn cũng có thể tham khảo Video bài giảng liên quan ở đây nha: