VHSG- Có nhiều người nói rằng tự nhiên tươi đẹp như ánh rạng đông rực rỡ, gió mát, trăng trong, chim hót vang trời, những cánh đồng hoa khoe sắc… là những nguồn cảm hứng vô tận để thi sĩ, nhà văn, nhạc sĩ sáng tác ra những tác phẩm để đời. Nhưng từ thời điểm cách đây gần 300 năm, nhà triết học Edward Moore lại tìm thấy cái nguồn cảm hứng, cái nguồn cội của những áng văn thơ mà người thi sĩ nhờ này mà sáng tạo ra những tác phẩm bất hủ lại là những khó khăn, nghèo khổ, túng quẫn.

Bạn Đang Xem: Cảm hứng là gì?

Moore viết: “Nghèo khổ ơi, chính người là nguồn cội của thẩm mỹ nhân loại, là cái cảm hứng lớn lao cho những khúc hát của thi nhân” (Poverty, you, source of human art ! You great impirer of the poet’s song).

Vậy cảm hứng là gì?

Theo Từ vị tiếng Việt, trang 96 thì: “Cảm hứng là trạng thái tâm lý đặc biệt quan trọng khi có cảm xúc và sự lôi cuốn mãnh liệt, tạo xét tuyển để óc tưởng tượng, sáng tạo hoạt động có hiệu quả. Tỉ dụ: Nguồn cảm hứng của người nghệ sĩ”. Ở trang 97 thì: “Cảm xúc là rung động trong thâm tâm do xúc tiếp với một sự việc gì. Tỉ dụ: Người dễ cảm xúc. Bài thơ gây cảm xúc mạnh”.

Xem Thêm : Thiết lập Content Security Policy trong Ruby on Rails

Vậy cái cảm hứng, cái hứng thú của con người từ đâu mà có, do đâu đem lại? Liên quan đến vấn đề này còn có nhiều ví dụ:

– Phải có sự thông cảm, phải có thiện cảm với ai đó, với việc gì đó mới giúp ta có cảm hứng để trợ giúp, để san sẻ cho những Khóa học nhân đạo nào đó.

– Tấm gương hùng vĩ của người thương binh nặng đã chạm đến trái tim của nhiều người nên đã có nhạc sĩ có cảm hứng sáng tác chỉ trong một đêm tạo ra sự bản nhạc để đời về người thương binh nặng đó…

Nhà triết học La Cordaire (1802 – 1861) đã phát hiện ra cảm hứng đây chính là cái động lực để tạo ra được cái hứng thú mà quyết tâm hoàn thành một công việc nào đó. Công việc từ nhỏ đến to đều cần có sự hứng thú mới hoàn thành được. Ông viết: “Chẳng có việc làm nào mà lại không cần đến một ít cảm hứng” (Rien ne se fait sans un peu d’enthousiasme). Xét trong thực tế, phát hiện này của La Cordaire hoàn toàn đúng, hoàn toàn cấp thiết, hoàn toàn dễ hiểu để giải nghĩa cho cái động lực để ham sống, để tranh đấu ở đời.

Khi ta còn nhỏ, đi học phổ thông thì cái cấp thiết số 1 cho việc tạo ra cảm hứng là chăm học, là học giỏi. Thầy giảng đến đâu, nắm vững bài đến đó. Thầy hỏi có ai phát biểu đóng góp cho bài, mình dơ tay. Kiểm tra bài, dù nội dung bài viết hay bài nói, mình đều đạt điểm giỏi. Có như vậy từ lớp 1, rồi lớp 2, lớp 3 ta mới có hứng thú, có cảm hứng để trau dồi tri thức. Bỏ buổi học nào vì ốm đau, nhất là bỏ giờ của thầy giỏi, ta phải tiếc ngẩn tiếc ngơ, nhất định tìm bạn học giỏi mà mượn vở chép lại bài cho bằng được. Cái cảm hứng ham học, thèm khát được hiểu cái mới về toán, lý, hóa, văn, sử, địa … sẽ theo ta suốt đời. Học những môn ta yêu thích sẽ không còn bao giờ chán. Học hết ĐH rồi ta còn có những ông thầy là những quyển sách tiếp tục dạy ta, dìu dắt ta, dạy bảo ta đến giờ phút cuối cùng của cuộc đời. Một người tập từ nhỏ thói quen muốn tìm tòi, muốn hiểu biết sẽ rèn luyện được cái cảm hứng hiếu học, ham hiểu biết, theo đuổi đến cùng một tri thức còn dang dở sẽ thành một người dân có những niềm vui thầm kín và mạnh mẽ. Người ấy sẽ không còn dám lãng phí thời kì. Người ấy sẽ không còn bao giờ buồn bã, không nghĩ lan man vô ích những chuyện không đáng quan tâm xung quanh mình. Người ấy khi đi làm việc sẽ khiêm tốn học hỏi để trau dồi thêm cái nghiệp vụ tay nghề mà mình quyết tâm theo đuổi suốt đời. Nữ văn sĩ nức danh người Pháp, Madame de Staël (1766 – 1817) đã nói hộ lòng những con người hiếu học, ham hiểu biết đó: “Người ta nói theo cách một cách đầy tin tưởng rằng: Trong mọi cảm giác thì cảm hứng đem lại nhiều sung sướng nhất và là sự việc sung sướng thật sự” (On peut le dire avec confiance, l’enthousiasme est de tous les sentiments celui qui donne le plus de bonheur, celui qui sache nous véritablement).

Từ cái bài học kinh nghiệm cảm hứng học tập, cảm hứng thao tác, cảm hứng yêu nghề nghiệp mình theo đuổi, cảm hứng phục vụ cộng đồng, phục vụ người khác, ta càng hàm ân bà De Staël đã hỗ trợ cho con người biết chọn một niềm vui cao quý, niềm vui vị tha, niềm vui vị nhân sinh làm cái cảm hứng cho suốt cả đời mình. Rồi cũng chính bà De Staël đã khẳng định cái sức mạnh của cảm hứng của con người khi bà viết: “Chỉ có cảm hứng mới giúp ta gánh vác được cái thiên chức của con người trong tất cả mọi hoàn cảnh mà số phận đã dành riêng cho ta” (L’enthousiasme est le seul qui sache nous faire supporter la destinée humaine dans toutes les situations où le sort peut vous placer).

Xem Thêm : Cột áp của bơm là gì? Công thức tính cột áp cho máy bơm (Chuẩn 100%)

Cái cảm hứng về học, về thao tác, về làm người đúng nghĩa có khi nào không có kết quả gì không? Có đấy, đã từng xẩy ra, đã từng gặp tuy không nhiều. Vì thế, bà văn sĩ mới viết rằng: “… mọi hoàn cảnh mà số phận đã dành riêng cho ta”!

Bàn về việc này, bậc thầy Voltaire (1694 – 1778) cũng có những thời gian phải đắng cay thốt lên: “Cảm hứng là hoa của thanh niên mà thất vọng là quả” (L’enthousiasme est une fleur de jeunesse, dont le désenchantement est le fruit). Từ cái hoàn cảnh của số phận đến cái thất vọng chán ngán mà số phận mang lại thiết tưởng cũng không phải là cái gì xa lạ hay lạ thường, ít gặp trong đời sống hàng ngày. Vẫn gặp và còn gặp thường xuyên là đằng khác, nhưng đã sao, có ảnh hưởng tác động gì đến cuộc sống con người không lại còn phụ thuộc vào khả năng của từng cá thể, cụ thể là: phụ thuộc vào trình độ nhận thức, hoàn cảnh xuất thân và tình huống (situation) cụ thể.

Cần phân biệt hai loại thất vọng là: 1/ Thuyệt vọng không có lối thoát (Impasse sans issue) và 2/ Thuyệt vọng có lối thoát (Impasse avec issue). Loại trên đành chịu, cố tìm lối khác mà đi. Loại dưới phải tĩnh tâm, cố gắng nỗ lực mở rộng lối thoát. Nhưng cả hai loại thất vọng kể trên đều yên cầu ta phải giữ vững ý chí, giữ tâm bình an (Inner peace) để tìm ra cảm hứng mới, niềm vui mới, quyết tâm mới để cố gắng nỗ lực vượt qua khó khăn. Lúc này cần nhớ đến tác phẩm Le Cid của Đại văn hào Pierre Corneille (1606 – 1684) vì những ngôn từ để đời của ông dù đã từ thời điểm cách đây gần 400 năm: “Vào cuộc đấu tranh ít gian nguy, người ta thắng lợi ít vẻ vang” (A Vaincre sans péril, on triomphe sans gloire).

Ý tưởng của Corneille rất đúng, trong thực tế cuộc sống đã và đang có nhiều lời nhận xét, phản hồi với vướng mắc “Có đáng không?”. Trước một phi vụ làm ăn kinh tế tài chính, các nhà kinh doanh thường tính nguồn vào và đầu ra. Kết quả thu được có đáng để phải liều lĩnh không? Kết quả có đáng để mất hết cả nhà cả đất để tại vị cược trong cuộc làm ăn này sẽ không? Tất cả đều yên cầu phải có khả năng, lòng can đảm mới có thể tạo ra được hứng thú để thực thi công việc. Nếu vào ĐH rất khó dàng, có sự cạnh tranh cao, có khi hàng trăm người mới có một người đỗ, thì vào được ĐH mới có ý nghĩa chứ, mới đáng chứ, mới có hứng thú cho 12 năm đèn sách không nghe biết chữ mỏi mệt là gì chứ!

Có tác giả lại coi thời kì đây chính là cảm hứng vô tận của đời người. Cần nhớ mãi câu thơ động viên nên tận dụng thời kì của Benjamin Franklin (1706 – 1790): “Anh có yêu cuộc đời không/ Vậy đừng phung phí thời kì/ Vì vật liệu của cuộc đời ta/ Được làm bằng thời kì đó” (Do you love life/ Then do not squander time/ For that is the stuff life/ Is made of).

Để khép lại, nên nhớ mãi câu ngụ ngôn của người Đức cổ: “Cảm hứng là cái tên đẹp tuyệt vời nhất để báo trước một điều tốt đẹp” (L’enthousiasme est un beau nom qui couvre une belle chose).

TRẦN HỮU THĂNG