I. TÊN GỌI

• Tên tiếng Việt: Sá sị, Xá xị, Gù hương, Re hương…
• Tên khoa học: Cinnamomum parthenoxylon
• Họ khoa học: Lauraceae (tức họ Long não)

Bạn Đang Xem: Những giá trị mà xá xị mang lại là gì?

Hình ảnh cây xá xị (hay còn gọi là cây gù hương)

II. XÁ XỊ LÀ GÌ?

Xá xị thường được nghe biết như một thức uống phổ quát ở khu vực phía nam nước ta. Loại nước này sử dụng tinh dầu chiết xuất từ cây xá xị để tạo mùi vị đặc trưng. Không những thế, xá xị còn mang tên gọi Gù hương là loài cây được sử dụng trong dân gian và trong y khoa cổ truyền với nhiều công dụng trị bệnh hay.

III. CÂY XÁ XỊ

1. Mô tả hình ảnh cây xá xị

Cây xá xị hay còn được gọi là cây gù hương nằm trong danh mục thực vật rừng, thú hoang dã rừng nguy cấp, quý và hiếm. Cây xá xị là loại cây thân gỗ, vạn thọ năm. Thân cây rất to, dài. Cây xá xị có độ cao khoảng tầm từ 12 cm đến 18 cm, có khi cây cao tới hơn 30m. Từ thân cây phân ra nhiều cành, nhánh. Các cành non có dạng gần như 4 cạnh, cành trưởng thành hình trụ. Toàn bộ thân cành đều nhẵn.

Lá cây xá xị hình trứng, rất dai, đầu lá nhọn, mép lá nguyên. Cuống lá ngắn và gầy, dài khoảng tầm độ 4 cm. Các lá mọc cách nhau. Phiến lá dài chừng 12 cm đến 18 cm, rộng chừng 5 cm đến 7 cm. Giữa phiến lá nổi rõ các gân chia 3 hoặc gân giống lông chim, cả hai loại này đều xuất hiện trên cùng một cành xá xị.

Cây xá xị trổ hoa ra từ các nách lá, mọc thành các ngù ít hoa. Hoa xá xị mang sắc trắng; mùi thơm nhẹ; có phủ một lớp lông dầy. Quả xá xị hình cầu đính trên ống bao hoa có hình cái chén. Quả non màu xanh, khi chín đổi sang màu vàng xám hoặc tím đen, mùi rất thơm.

2. Cây xá xị phân chia ở đâu?

Cây xá xị thích hợp mọc ở những vùng đất cao, đồi núi. Trên thế giới, loài cây này được tìm thấy nhiều ở các nước Thái Lan, Lào, Malaysia, Indonesia, Việt Nam…

Tại nước ta, cây xá xị có cả ở hai miền Nam, Bắc. Ở phía Bắc có rừng cây xá xị tức gù hương nổi tiếng tại Yên Bái. Ở các tỉnh miền Trung trở vào Nam như: Quảng Trị, Lâm Đồng, Đồng Nai… xuất hiện nhiều cây xá xị hơn.

IV. TÁC DỤNG CỦA CÂY XÁ XỊ

Cây xá xị cho con người tất cả những phòng ban để sử dụng với nhiều mục tiêu khác nhau. Về sau người viết tổng hợp được những thông tin về công dụng của cây xá xị chia theo những phòng ban được sử dụng.

1. Thân cành và rễ xá xị có tác dụng gì?

Rễ xá xị dùng để làm chiết xuất tinh dầu, tạo mùi vị cho một loại nước giải khát mang tên nước xá xị.

Xem Thêm : Chrome OS là gì? Có gì khác so với Google Chrome?

Thân, vỏ và rễ cây xá xị được sử dụng trong y khoa. Theo y khoa cổ truyền, thân và rễ xá xị có vị hơi đắng và cay; tính ấm; dùng trong điều trị các bệnh cảm mạo, ăn uống lâu tiêu, đau dạ dày, thấp khớp, bệnh lỵ và ho gà.

Chưa dừng lại ở đó, vỏ cây xá xị còn được dùng để làm chữa chứng phù gan. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu còn tiến hành thí nghiệm: sử dụng các chất trong vỏ cây xá xị cho chuột. Kết quả cho thấy vỏ cây xá xị có thể ngăn chặn quá trình ô xy hóa và hạ đường huyết.

Tại Malaysia, người ta dùng gỗ cây xá xị để bào chế thuốc bồi dưỡng cho những bé gái trong độ tuổi dậy thì.

Ở nước ta, chưa tồn tại tài liệu ghi nhận về việc sử dụng thân vỏ cây xá xị làm dược liệu. Thân gỗ xá xị là loại gỗ có mức giá trị cao, chỉ đứng sau các lọai Trầm Hương, Ngọc Am, Hoàng Đàng. Cây xá xị cho thân gỗ rất đẹp. Gỗ xá xị ít thấm nước và khó bị mối mọt lại sở hữu mùi thơm, nên thường được dùng để làm sinh sản các đồ thủ công mỹ nghệ như: chuỗi hạt, làm tượng, đồ nội thất bên trong và đóng tàu thuyền.

2. Lá và quả xá xị có tác dụng gì?

• Trong dân gian và y khoa cổ truyền dân tộc bản địa nước ta, lá và quả xá xị được sử dụng để trị bệnh.
• Lá xá xị được dùng để làm trị các bệnh mẩn ngứa, mụn nhọt ngoài da. Cách dùng: lấy lá xá xị tươi nấu nước để tắm, rửa hoặc ngâm phần da bị nổi mụn, mẩn ngứa.
• Nước sắc lá xá xị có tác dụng giảm đau, cầm máu và điều trị ngoại thương xuất huyết, chữa tê thấp và bệnh đau dạ dày.
• Một số nghiên cứu đã và đang chỉ ra các chất chiết xuất từ lá xá xị có khả năng chống ô xy hóa và bảo vệ các tế bào gan.
• Quả xá xị được sử dụng trong y khoa cổ truyền nhằm chữa trị các bệnh cảm mạo, sốt cao, lên sởi, đi lỵ, ho gà. Lấy quả xá xị khô rồi tán thành bột mịn, uống mỗi lần từ 6-9 gram cùng nước ấm. Ngoài ra còn tồn tại thể phối hợp quả xá xị với lá khuynh diệp mỗi vị 6 gram sắc nước uống điều trị ho gà, kiết lỵ.

V. TÁC DỤNG CỦA TINH DẦU XÁ XỊ

Ngoài các công dụng phía trên, cây xá xị còn cho vỏ, lá và rễ để chiết xuất tinh dầu xá xị. Tại Java, tinh dầu xá xị được sử dụng để xoa bóp chữa đau nhức xương khớp. Trên thế giới, tinh dầu xá xị được dùng để làm tạo mùi vị cho một loại nước giải khát mang tên xá xị. Loại nước này được sử dụng rộng rãi ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Nước xá xị thường có màu vàng nâu tựa như nước cola nhưng có mùi vị đặc trưng. Tuy gọi là nước xá xị nhưng thành phần trong nước chủ yếu là vị thổ phục linh, cam thảo, salixylat metyl, tinh dầu tiểu hồi, sục thêm khí cacbonic và thêm một ít tinh dầu xá xị để tạo mùi hương. Có tài liệu ghi nhận thứ nước này còn có tác dụng tiêu cơm, giúp người sử dụng có cảm giác ngon mồm hơn trong buổi tiệc.

Một loại nước sá xị tại Việt Nam

1. Tác dụng

Tại Việt Nam, người dân dùng tinh dầu xá xị để xua đuổi sâu bọ, làm cho ý thức sảng khoái. Trong y khoa cổ truyền nước ta, tinh dầu xá xị được sử dụng chữa một số bệnh:

• Đau nhức xương khớp, tê thấp
• Về tiêu hóa và bài xuất như chứng đau bụng, đầy bụng, ăn khó tiêu, nôn mửa, đi ngoài; bí tiểu.
• Về hô hấp như ho, hen xuyễn,
• Chưa dừng lại ở đó tinh dầu xí xị còn được sử dụng để chữa các bệnh về tim mạch, thần kinh,

Ngoài các tác dụng chữa bệnh theo y khoa cổ truyền dân tộc bản địa thì tinh dầu xá xị còn tồn tại mùi thơm, được dùng để làm xông hương ở những điện thờ. Có một số tài liệu ghi nhận tính kháng khuẩn ở tinh dầu xá xị, khả năng làm đẹp da, xoa dịu vết thương do sâu bọ đốt và còn tồn tại khả năng làm sáng mắt khi đối chiếu với người bị cận thị, mờ mắt.

Tinh dầu xá xị có tác dụng trị bệnh

2. Cách sử dụng tinh dầu xá xị hiệu quả nhất

Xem Thêm :

– Giảm đau do chấn thương hoặc do bệnh viêm khớp:

Dùng từ một tới 2 giọt tinh dầu xá xị xoa vào vùng bị đau. Dùng tay xoa nhiều lần cho tinh dầu thấm dần vào da.

Khi đối chiếu với người bị đau nhức xương khớp, đang tập thiền hoặc yoga có thể nhỏ 1 giọt tinh dầu xá xị vào vai gáy, cổ tay, lòng bàn chân.

– Tạo mùi thơm cho không gian sống, giải tỏa căng thẳng thần kinh:

Tinh dầu xá xị có mùi thơm dễ chịu hỗ trợ cho không gian thêm mùi thơm, thân thể được thư giãn giải trí, ý thức thoải mái. Nên chúng ta cũng có thể nhỏ vài giọt tinh dầu xá xị nơi phòng ngủ, xe xe hơi, phòng tiếp khách.

Chưa dừng lại ở đó còn tồn tại phương pháp đốt xông tinh dầu xá xị để tạo ra mùi thơm lan tỏa khắp không gian rộng lớn. Với cách này bạn chỉ việc mua thêm một chiếc đèn xông tinh dầu và nhỏ vài giọt tinh dầu xá xị là đã có bầu không khí ngập tràn mùi thơm xá xị.

Hoặc bạn cũng luôn tồn tại thể dùng tinh dầu xá xị pha vào nước ấm để tắm. Sau mỗi ngày thao tác căng thẳng, bạn hãy thư giãn giải trí thân thể bằng phương pháp nhỏ 5 giọt tinh dầu xá xị vào bồn tắm rồi ngâm mình trong nước trong đó. Mùi thơm dịu nhẹ và những tinh chất có trong dầu xá xị sẽ giúp ích cho bạn rất nhiều.

– Giảm sưng đau do sâu bọ đốt:

Lấy 1 chút tinh dầu xá xị xoa vào vết sâu bọ đốt sẽ giúp tình trạng đỏ, rát, sưng giảm tốc khá nhanh chóng.

Lưu ý: Mặc dù tinh dầu xá xị có nhiều công dụng hữu ích nhưng nếu sử dụng tinh dầu xá xị với lượng nhiều, trong thời kì lâu dài sẽ gây nên mỏi mệt. Tốt nhất, sử dụng vừa phải, tránh lạm dụng

Tìm hiểu thêm: Cây ô môi – Công dụng cách dùng và bài thuốc chữa bệnh