Trên thế giới, văn bản thông tin được giảng dạy trong Khóa học môn Ngữ văn từ lâu với sự phong phú về thể loại. Tại Việt Nam, khái niệm văn bản thông tin còn tương đối mới mẻ đối với tất cả giáo viên tất cả chúng ta và các em học trò. Lớp học giáo dục phổ thông 2018 đưa văn bản thông tin vào dạy đọc hiểu từ lớp 1 đi học 12. Đây là một điểm mới của Khóa học 2018. Tất cả chúng ta cùng bàn luận một vài vấn đề.

Bạn Đang Xem: Văn bản thông tin là gì? – GIỎI VĂN MỖI NGÀY

1. Văn bản thông tin là gì?

Văn bản thông tin là văn bản được viết để truyền đạt thông tin, tri thức. Loại văn bản này rất phổ thông, hữu dụng trong đời sống. Nó gồm có nhiều thể loại: thông tin, hướng dẫn, mô tả công việc, hướng dẫn sử dụng sản phẩm, lịch biểu, cơ sở tài liệu, hợp đồng quảng cáo, các văn bản hành chính, từ vựng, bản tin… Loại văn bản này thường trình bày một cách khách quan, trung thực, không có yếu tố hư cấu, tưởng tượng. Qua văn bản thông tin, người đọc, người nghe hiểu chuẩn xác những gì được mô tả, giới thiệu. tin tức có thể được tổ chức theo một trong những phương pháp cấu trúc như: nguyên nhân-kết quả; trật tự thời kì; so sánh và phân loại; vấn đề và giải pháp… Trong văn bản thông tin, người viết thường sử dụng những phương pháp hoặc phương tiện để tương trợ người đọc tìm kiếm thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả. Một bảng chú thích, một dòng in đậm, in nghiêng, những nét gạch chân, những dấu sao, dấu hoa thị hoặc những hình ảnh minh họa đều phải sở hữu thể giúp người đọc dễ dàng hơn trong việc xác định vị trí và quan hệ của tương đối nhiều thông tin để hiểu nội dung văn bản.

2. Tiếp cận văn bản thông tin theo phía nào?

Chiến thuật đọc hiểu thông tin là những giải pháp, thủ thuật, phương pháp, thao tác nhất định nhằm dẫn dắt quá trình nhận thức của học trò để chiếm lĩnh, kiến tạo ý nghĩa của văn bản một cách tích cực, dữ thế chủ động, hiệu quả. Để phát huy tính tích cực, dữ thế chủ động của học trò và tránh sự đơn điệu, nhàm chán trong mỗi giờ học văn, giáo viên có thể vận dụng nhiều chiến thuật khác nhau nhằm thu hút, quyến rũ các em. Trong số đó, vận dụng chiến thuật “cuộc giao tiếp văn học”-chiến thuật tạo nên sự kết nối đa chiều khi đọc văn bản là một cách làm khả quan. Bởi vì nó sẽ giúp học trò từng bước trở thành người đọc độc lập, thuần thục, có kĩ năng, thực hiện thành thục, sáng tạo trong học tập và ngoài đời sống. Học trò như được tham gia vào sự việc để lắng tai ý kiến thẩm định từ những điểm nhìn khác nhau về vấn đề đang bàn đến. Thông qua đó, bộc bạch suy nghĩ, chính kiến của mình.

Xem Thêm : GitLab là gì? Cách cài đặt, sử dụng GitLab trên các hệ điều hành

Phương pháp thực hiện chiến thuật này là giáo viên sẽ thiết kế mẫu phiếu học tập phù hợp theo sơ đồ bốn điểm nhìn và hướng dẫn học trò thực hiện. Trung tâm của sơ đồ là vấn đề chính hoặc một vướng mắc lớn được nêu lên, một thông điệp, một khái niệm then chốt, hoặc một ý kiến… Trong giờ học, giáo viên là người tổ chức, định hướng những hoạt động sinh hoạt học của học trò. Sau khoản thời gian học trò nêu chính kiến, giáo viên có thể tổ chức cho tất cả lớp hoặc các nhóm thảo luận và kịp thời khen ngợi, khích lệ những ý tưởng hay, những kiến giải mới mẻ. Song, cũng nên san sớt với những ý kiến trái chiều bằng thái độ nhiệt tình, trân trọng; nên động viên, gợi dẫn để mọi học trò đều phải sở hữu thể tự tín bộc bạch ý kiến của mình; điều này sẽ hỗ trợ cho giờ học trở thành sôi nổi hơn. Khoảng tầm cách giữa giáo viên với học trò, giữa các học trò Khá-Giỏi-Trung bình-Yếu được rút ngắn lại hơn. Lớp học sẽ tăng thêm bầu không khí gần gụi và thân thiện.

Điều cần lưu ý là mọi kết nối, mọi cuộc giao tiếp được thiết kế phải địa thế căn cứ vào mục tiêu cần đạt của bài học kinh nghiệm. Không sa đà, làm loãng vấn đề cốt lõi của văn bản thông tin đang đọc hiểu.

3. Một ví dụ về học xá văn bản thông tin

Về sau là một ví dụ về phong thái học xá bài Bức thư của thủ lĩnh da đỏ (SGK Ngữ văn 6, tập hai). Trong văn bản có hai vấn đề cần giải quyết và xử lý là: Sự khác biệt đối lập trong cách sống, trong thái độ khi đối chiếu với Đất, khi đối chiếu với tự nhiên giữa người da đỏ và người da trắng; Thông điệp nêu lên vấn đề có ý nghĩa toàn nhân loại: Con người phải sống hòa phù hợp với tự nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường thiên nhiên và tự nhiên như bảo vệ mạng sống của chính mình. Cuộc giao tiếp sẽ tiến hành thực hiện trên cơ sở cùng một vấn đề nhưng có nhiều điểm nhìn khác nhau. Học trò nêu ý kiến thành viên theo những mẫu phiếu do giáo viên thiết kế:

Mẫu 1: Vấn đề “Sự khác biệt đối lập trong cách sống, trong thái độ khi đối chiếu với Đất, khi đối chiếu với tự nhiên giữa người da đỏ và người da trắng”:

Xem Thêm : PSI là gì?

Mẫu 2: Thông điệp nêu lên vấn đề có ý nghĩa toàn nhân loại: Con người phải sống hòa phù hợp với tự nhiên, phải chăm lo bảo vệ môi trường thiên nhiên và tự nhiên như bảo vệ mạng sống của chính mình.

Đất đai cùng với mọi vật liên quan với nó- khung trời, không khí, làn nước, thú hoang dã, thực vật- là thiêng liêng khi đối chiếu với người da đỏ, là bà mẹ của người da đỏ nên rất khó gì đem bán. Cách đối xử của người da trắng mới nhập cư khi đối chiếu với đất là hoàn toàn đối lập với những người da đỏ, nếu người da đỏ buộc phải bán đất thì người da trắng cũng phải đối xử với đất như người da đỏ. “Đất là mẹ” của loài người, điều gì xẩy ra với đất đai tức là xẩy ra với những người con của đất, vì vậy cần phải ghi nhận kính trọng đất đai. Con người phải sống hòa phù hợp với tự nhiên, chăm lo bảo vệ tự nhiên như bảo vệ mạng sống của chính mình.

Đây là vướng mắc liên hệ thực tiễn. Học trò có thể có những ý kiến trái chiều nhau trong cuộc giao tiếp này. Giáo viên tổ chức cho học trò trao đổi, thảo luận và chốt: Phải bảo vệ tự nhiên như bảo vệ mạng sống của chính mình.

Chiến thuật “cuộc giao tiếp văn học” có thể giúp giáo viên kiến tạo những giờ học xá đọc hiểu văn bản thông tin sinh động, quyến rũ, phát huy được tính tích cực, dữ thế chủ động của học trò, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp học xá hiện nay.