Tính truyền mồm là gì?

Truyền mồm là việc ghi nhớ bằng phương pháp nhập tâm và phổ quát bằng lời nói hoặc trình diễn cho tất cả những người khác xem, nghe. Văn học dân gian khi được phổ quát lại, đã thông qua lăng kính chủ quan (bộ não người) nên thường được sáng tạo thêm. Văn học dân gian thường được truyền mồm theo không gian (từ vùng này qua vùng khác), hoặc theo thời kì (từ đời trước đến đời sau). Quá trình truyền mồm của văn học dân gian chủ yếu thông qua diễn xướng dân gian.

Bạn Đang Xem: Tại sao văn học dân gian lại có tính truyền miệng

Vì sao văn học dân gian lại sở hữu tính truyền mồm?

“Phương thức sáng tác và tồn tại bằng truyền mồm là phương thức chủ yếu, và trong những thời đoạn lịch sử hào hùng nhất định, là phương thức duy nhất của văn học dân gian”1. Văn học dân gian ra đời từ buổi sớm của xã hội loài người, khi con người chưa phát minh ra chữ viết. Trong thời kì đó, truyền mồm là phương thức duy nhất và thế tất của văn học dân gian. Khi nhân loại có chữ viết, nhất là khi chữ viết trở thành phổ quát, một phòng ban văn học dân gian được văn bản hóa, tức phương thức truyền mồm không còn là một duy nhất. Tuy vậy, đời sống thực sự của nó vẫn được duy trì bằng con phố mà nó đã phát sinh.

Xem Thêm : SFTP là gì? Ưu và nhược điểm của SFTP mang lại

Đặc trưng truyền mồm phản ánh phương thức sinh thành, tồn tại và phát triển của văn học dân gian. Được sáng tác và lưu truyền thông qua con phố truyền mồm, văn học dân gian yên cầu ở người nghệ nhân không chỉ tài năng mà đặc biệt quan trọng hơn là trí tưởng. Tác phẩm văn học dân gian thường không giữ được trọn vẹn hình hài khi trải qua quá trình trao lời giữa nhiều thành viên trong tập thể. Khoảng tầm trắng này một mặt có thể làm sút giảm giá trị của sáng tác dân gian, một mặt là thời cơ để nhiều thành viên cùng tham gia quá trình sáng tác và bồi đắp cho tác phẩm dân gian thêm nhiều giá trị. Có thể khẳng định, sự tồn tại của tác phẩm dân gian là minh định cho hiện tượng kỳ lạ trầm tích giá trị qua nhiều thành viên, thế hệ của cộng đồng. Điều này còn có nghĩa là việc bóc mòn giá trị tác phẩm dân gian, nếu có, sẽ xóa tên sáng tác trong kho tàng dân gian của tập thể.

Đặc trưng truyền mồm tạo nhập cuộc cho văn học dân gian lan tỏa nhanh và rộng. Qua con phố truyền mồm, một tác phẩm có thể song song vừa mới được ứng tác, vừa mới được lưu truyền đến cùng lúc nhiều thành viên. Mỗi thành viên tham gia quá trình dân gian, ngay sau này sẽ trở thành một điểm sóng, đóng vai trò khởi xướng một chu trình truyền tải mới.

Trong đời sống tiến bộ, khi chữ viết đã phát triển hoàn thiện, khi công nghệ thông tin đã chiếm vai trò quan trọng trong đời sống, văn học dân gian gửi mình trong những môi trường xung quanh mới, như vỉa hè, quán cóc… Truyền mồm với ưu thế tự do, được cho phép thành viên để lại dấu ấn của mình vẫn chưa bao giờ thôi quyến rũ nhân dân lao động. Sự tham gia của trí thức vào những quá trình dân gian ngày càng mặn duyên là một lời hứa hẹn cho việc tồn tại song hành của phòng ban “văn học truyền mồm” cùng với phòng ban văn học viết trong một nền văn học.

Văn học dân gian, mang thực chất nguyên hợp, là một sự tổng hòa. Đặc trưng truyền mồm có sự dung hòa đặc biệt quan trọng với đặc trưng diễn xướng, trong sự hòa hợp lớn của văn học dân gian. Đặc trưng này song song là khởi đầu, song song là hệ quả của đặc trưng còn sót lại. Truyền mồm và diễn xướng chuyển hóa không ngừng nghỉ trong đời sống của văn học dân gian.

Xem Thêm : Stato và Rotor là gì? Tìm hiểu chi tiết cấu tạo và nguyên lý hoạt động

+ Nhóm tác giả Đinh Gia Khánh – Chu Xuân Diên – Võ Quang đãng Nhơn quan niệm văn học dân gian là “một hình thức của nghệ thuật và thẩm mỹ trình diễn không chuyên”1. Giáo trình Văn học dân gian của khoa Ngữ Văn, trường ĐH Sư phạm TP Đà Nẵng năm 2010 sử dụng thuật ngữ “diễn xướng” thay cho “trình diễn”. Thuật ngữ “diễn xướng” thể hiện được đặc trưng của văn học dân gian ở vị trí cộng gộp được mối liên hệ giữa người diễn xướng với môi trường xung quanh và các thành viên tham gia vào không gian diễn xướng.

+ Diễn xướng là một đặc trưng quan trọng góp phần định hình toàn vẹn tác phẩm dân gian. Diễn xướng trả văn học dân gian về với môi trường xung quanh phát sinh, về với hình hài khởi đầu và về với cái duyên của nó. Lời nói, khác với chữ viết, có một phòng ban ý nghĩa được tạo sinh bằng ngữ điệu. Chính vì vậy, truyền mồm là môi trường xung quanh mà lời nói có thể phát huy hiệu quả tiềm năng của ngữ điệu, và diễn xướng là bước hoàn thiện cho sáng tác dân gian.

+ Diễn xướng song song là việc thể hiện đặc trưng nguyên hợp. Diễn xướng phô diễn vẻ đẹp dân gian qua cả nghệ thuật và thẩm mỹ ngôn từ, âm nhạc và vũ đạo trong môi trường xung quanh – không gian diễn xướng. Tính diễn xướng của văn học dân gian thể hiện khác nhau ở từng thể loại. Tùy vào thể loại mà phương thức diễn xướng tập trung vào lời nói, nhạc điệu hay tạo hình.

Đặc trưng truyền mồm là phương thức thế tất của văn học dân gian, là cơ sở, song song là thành phần quan trọng của quá trình diễn xướng. Diễn xướng đến lượt mình xúc tiến sự phát triển và hoàn thiện của tác phẩm dân gian, khi đó, tạo thuận tiện cho con phố truyền mồm.