Thơ lục bát là một trong những thể loại văn học dân gian thú vị của dân tộc bản địa Việt Nam. Thơ lục bát thu hút người nghe, người đọc ở những câu từ, âm điệu và ẩn tiếp theo là lối sống, văn hóa truyền thống, truyền thống cuội nguồn nước nhà.

Bạn Đang Xem: Thơ lục bát là gì? Đặc điểm là gì? Cách gieo vần thơ lục bát?

1. Thơ lục bát là gì?

Thơ lục bát là một thể loại văn học dân gian lâu lăm của dân tộc bản địa Việt Nam. Theo nghĩa Hán tự, “lục” là sáu và “bát” là tám. Cũng chính từ việc giải nghĩa này hoàn toàn có thể hiểu thơ lục bát cơ phiên bản gồm một câu sáu âm tiết và một câu tám âm tiết và có sự phối vần với nhau. Và cứ thế tiếp nối thì tạo ra một bài thơ lục bát được tạo thành từ những cặp câu lục bát và một bài thơ không giới hạn số câu thơ.

2. Sự ra đời và phát triển của thơ lục bát:

Xét về nguồn gốc và quy trình phát triển của thơ lục bát có hai hướng nghiên cứu và phân tích chính:

Về phía nghiên cứu và phân tích thứ nhất, Nguyễn Đổng Chi nhận định rằng lục bát hoàn toàn có thể xuất hiện trong khoảng chừng từ “năm 40 đến 43 sau Công nguyên”. Ông Nguyễn Văn Hoàn xem cội nguồn lục bát có từ thời điểm cuối thế kỉ XV, không biết phụ thuộc tư liệu nào. Nhưng Hoa Bằng khuyến cáo thời khắc lục bát xuất hiện là vào khoảng tầm thế kỷ 11. Hình như, Phạm Thế Ngũ lại nhận định rằng lục bát xuất hiện vào đời Trần. Tuy nhiên theo phía nghiên cứu và phân tích này, tài liệu chắc chắn rằng nhất về thời khắc xuất hiện của thơ lục bát vẫn là địa thế căn cứ của bà Phan Diễm Phương, bà nhận định rằng những dòng lục bát xen lẫn thất ngôn trong trong tác phẩm “Nghĩ hộ tám giáp phần thưởng hát ả đào” của tác giả Lê Đức Mao trước năm 1504 mới là nguồn gốc của thơ lục bát.

Về phía nghiên cứu và phân tích thứ hai, trong quan niệm của đại phần đông người Việt, thể thơ lục bát là thể thơ mang tính chất thuần Việt, bắt nguồn do người dân tộc bản địa Kinh sáng tiết ra. Qua thời hạn, từ hình thức truyền mồm dân gian đến sáng tác của văn nhân, thể thơ lục bát có nhiều sự thay đổi quan trọng. Để nói về thể thơ lục bát thì đại thi hào Nguyễn Du đó là người đặt nền tảng cho thơ này. Nhà nghiên cứu và phân tích Phùng Quỳnh trong nội dung bài viết “Vài nhận xét bước đầu về hình thức thơ ca Mường” đã nêu lên trường hợp mà ông xem là lục bát Mường. Đó là câu: “Chim quen xỏn lại một canh/ Tế con chim lả rắp rành choi môi”.

Qua những thời đại, từ khi chỉ là văn học truyền mồm của dân gian đến lúc là những sáng tác của những nhà văn, thi sĩ thì thơ lục bát có nhiều sự thay đổi quan trọng. Trong số đó nổi trội là sự việc khắc phục sự tự do hóa của sáng tác dân gian. Những bài thơ nghiêm ngặt hơn về phong thái gieo vần, ngắt nhịp… Và Nguyễn Du đó là người đặt nền tảng cho thơ lục bát văn học.

Quy trình phát triển của thể thơ lục bát theo nhà nghiên cứu và phân tích Phan Diễm Phương, được phân thành 3 thời đoạn chính. Thời đoạn thứ nhất, thời điểm cuối thế kỷ 16-đầu thế kỷ 17, lục bát vẫn hơi tự do, lỏng lẻo. Điều này được biểu lộ triệu tập qua hai yếu tố vần và thanh điệu. Thời đoạn hai tính từ trên đầu thế kỷ 18 với những tác phẩm như “Truyện Tuy vậy Tinh”, “Hoa tiên ký”, “Sơ kính tân trang”… thể lục bát đã xác định được một quy mô lục bát mẫu mực. Hoàn toàn có thể ghi nhận cuộc đấu tranh đó từ hai tín hiệu, cũng lại liên quan đến vần và điệu”. Thời đoạn thứ ba tính từ sau “Truyện Kiều”, lục bát đã hoàn thiện quy mô chuẩn chỉnh về thể loại, xây hình thành một khối hệ thống quy tắc hoàn hảo như mọi người thấy sau này.

3. Đặc điểm của thơ lục bát:

Đặc điểm về số câu, số tiếng của thơ lục bát:

Từ khái niệm của thơ lục bát thì thơ lục bát được tạo thành từ những cặp câu lục bát, vì thế số câu thơ là không giới hạn tuy nhiên khi kết thúc phải dừng ở cây tám tiếng. Còn số tiếng thì quy định nghiêm nhặt, câu 6 thì 6 tiếng, câu 8 thì 8 tiếng.

Về kiểu cách gieo vần: Đó là Điểm lưu ý nổi trội nên sẽ tiến hành tách riêng ở phần 4.

Về nhịp và đối:

– Nhịp: ngắt nhịp uyển chuyển: câu lục thường là nhịp 2 / 4; Nhịp 3/3, nhịp 2/2/2. Câu bát hoàn toàn có thể ngắt nhịp 4/4.

– Đối: Thơ lục bát không nhất thiết là phải tận dụng phép đối. Nhưng người làm thơ hoàn toàn có thể tận dụng tiểu đối trong từng cặp hoặc từng câu thơ.

Về thanh điệu: Thanh điệu của thơ lục bát có sự đối xứng luân phiên B – T – B ở những tiếng 2,4,6 trong dòng thơ, đối lập âm vực trầm bổng ở tiếng thứ 6 và thứ 8 dòng bát. Nếu thứ thứ sáu là thanh không hề có dấu, hay còn gọi là phù bình thì chữ thứ tám phải thuộc thanh trầm bình.

4. Cách gieo vần của thơ lục bát:

Thơ lục bát có cách gieo vần trổ tài như sau: Thơ 6 – 8 cũng có thể có quy định nghiêm nhặt về phong thái gieo vần: hiệp vần ở tiếng thứ 6 của 2 dòng và giữa tiếng thứ 8 của dòng bát với tiếng thứ 6 của dòng lục.

– Vần bằng: là những vần có thanh huyền và thanh ngang (không dấu)

– Vần trắc: là những vần có những dấu giữ lại: sắc, hỏi, nặng, ngã

– Vần chân: hiệp vần ở tiếng thứ 6 câu lục và tiếng thứ 8 câu bát.

– Vần yêu: là vần ở cuối câu lục hiệp với tiếng thứ 6 câu lục.

5. Một trong những bài thơ lục bát nổi tiếng:

Bài thơ: Mẹ là toàn bộ

Mẹ là cơn gió ngày thu

Cho con thoáng mát lời ru năm nào

Mẹ là đêm sáng trăng sao

Soi đường chỉ lối con vào bến mơ

Mẹ luôn luôn mong mỏi đợi chờ

Cho con thành tựu được nhờ tấm thân

Mẹ thường quan tâm đon đả

Dạy dỗ chỉ dạy những lần con sai

Mẹ là tia nắng sớm mai

Sưởi con ấm lại đêm dài giá băng

Lòng con vui sướng nào bằng

Mẹ luôn luôn bênh cạnh …nhọc nhằn trôi đi

Mẹ ơi con chẳng ước gì

Chỉ mong sao có Mẹ chuyện gì rồi cũng qua

Vui nào bằng có Mẹ Phụ vương

Tình thâm máu mủ ruột rà yêu thương

Cho con dòng sữa ngọt đường

Mẹ là ánh sáng vầng dương dịu kỳ

Xua đêm tăm tối qua đi

Mang ngày xuân đến thầm thì bên con.

Tác giả: Lăng Kim Thanh

Bài thơ: Công thân phụ

Ơn thân phụ mẹ như biển trời

Làm thế nào đong đếm giữa đời được đây?

Nuôi con vất vả tháng ngày

Sớm hôm tảo tần cấy cày đồng sâu

Cuối chiều tháng bảy mưa Ngâu

Ướt thân thân phụ mẹ nào đâu quản gì.

Tiền tài vật chất sá chi

Bội Bạc vàng gấm lụa mấy khi sánh bằng

Công thân phụ ơn mẹ vĩnh hằng

Trong tâm ta mãi bội phần lớn lao.

Sống làm thế nào? Nghĩ làm thế nào?

Cho ngày mai chẳng lảo đảo nỗi lòng

Một đời thanh tú thong dong

Trọn phần hiếu thuận, trong trắng tâm hồn.

Sống sao, dạ chẳng phấp phỏng

Không ray rứt bởi dại khôn rẽ ròi

Làm người cũng dễ lắm thôi

Hiếu trung vẹn vẻ tinh khôi tình nghĩa.

Đạo nhân ta giữ lấy mình

Công ơn thiến sinh dưỡng thành thấm sâu

Sớm khuya xin hãy nguyện cầu

Mong cho thân phụ mẹ bạc đầu an yên!

Tác giả: Tú Yên

Bài thơ: Mẹ Tôi

Một người vất vả đau thương

Sớm hôm làm lụng nuôi con thành người

Đó là hình ảnh mẹ tôi

Tình thương bát ngát bát ngát bằng trời

Mẹ tôi da đã sạm rồi

Bàn tay có nếp áo thì bạc phai

Vậy mà sớm buổi chiều hôm

Giữa trưa nắng chói vẫn ra ruộng đồng

Cho con bưng chén cơm đầy

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần

Xem Thêm : Kèo chấp 2-2.5 là gì? Những lưu ý khi chơi tỷ lệ chấp này

Thương nhiều thương lắm mẹ ơi!

Mẹ là toàn bộ cuộc đời của con.

Tác giả: Lê Trọng Tuyên

Bài thơ: Việt Bắc – Tố Hữu

– Mình về phần mình có nhớ ta?

Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.

Mình về phần mình có nhớ không

Nhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?

Tiếng ai tha thiết bên cồn

Bâng khuâng trong dạ, phấp phỏng bước đi

Áo chàm đưa buổi phân ly

Cầm tay nhau biết nói gì ngày hôm nay…

– Mình đi, có nhớ những ngày

Mưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù?

Mình về, có nhớ chiến khu

Miếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?

Mình về, rừng núi nhớ ai

Trám bùi để rụng, măng mai để già.

Mình đi, có nhớ những nhà

Hắt hiu lau xám, đặm đà lòng son

Mình về, còn nhớ núi non

Nhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt Minh

Mình đi, mình có nhớ mình

Tân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?

– Ta với mình, mình với ta

Lòng ta sau trước mặn mà đinh ninh

Mình đi, mình lại nhớ mình

Nguồn bao nhiêu nước tình nghĩa bấy nhiêu…

Nhớ gì như nhớ tình nhân

Trăng lên đầu núi, nắng chiều sống lưng nương

Nhớ từng phiên bản khói cùng sương

Sớm khuya bếp lửa người thương đi về.

Nhớ từng rừng nứa bờ tre

Ngòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.

Ta đi, ta nhớ những ngày

Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi…

Thương nhau, chia củ sắn lùi

Chén cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.

Nhớ người mẹ nóng ran sống lưng

Địu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.

Nhớ sao lớp học i tờ

Đồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan

Nhớ sao tháng ngày cơ quan

Nguy hiểm đời vẫn ca vang núi đèo.

Nhớ sao tiếng mõ rừng chiều

Chày đêm nện cối túc tắc suối xa…

Ta về, mình có nhớ ta

Ta về, ta nhớ những hoa cùng người.

Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi

Đèo cao nắng ánh dao gài thắt sống lưng.

Ngày xuân mơ nở trắng rừng

Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.

Ve kêu rừng phách đổ vàng

Nhớ cô em gái hái măng một mình

Rừng thu trăng rọi hoà bình

Nhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.

Nhớ khi giặc đến giặc lùng

Rừng cây núi đá ta cùng đánh Tây.

Núi giăng thành luỹ sắt dày

Rừng che quân nhân, rừng vây quân thù

Mênh mông bốn mặt sương mù

Đất trời ta cả chiến khu một lòng.

Ai về ai có nhớ không?

Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng.

Nhớ sông Lô, nhớ phố Ràng

Nhớ từ Cao – Lạng, nhớ sang Nhị Hà…

Những đường Việt Bắc của ta

Đêm đêm rầm rập như thể đất rung

Quân đi điệp điệp trùng trùng

Ánh sao đầu súng, tín đồ cùng mũ nan.

Dân công đỏ đuốc từng đoàn

Bước đi nát đá, muôn tàn lửa bay.

Nghìn đêm thăm thẳm sương dày

Đèn pha bật sáng như ngày mai lên.

Tin vui thắng lợi trăm miền

Hoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui về

Vui từ Đồng Tháp, An Khê

Xem Thêm : Cách viết mục tiêu nghề nghiệp bằng tiếng Anh cực thu hút

Vui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

Ai về ai có nhớ không?

Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.

Nắng trưa rực rỡ sao vàng

TW, Cơ quan chỉ đạo của chính phủ luận bàn việc công

Điều quân chiến dịch thu đông

Nông thôn phát động, liên lạc mở đường

Giữ đê, phòng hạn, thu lương

Gửi dao miền ngược, thêm trường những khu…

Ở đâu u ám quân thù

Nhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soi

Ở đâu đớn đau nòi giống

Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.

Mười lăm năm ấy, ai quên

Quê nhà Cách mệnh hình thành Cộng hoà

Mình về phần mình lại nhớ ta

Mái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.

– Nước trôi nước có về nguồn

Mây đi mây có cùng non trở về?

Mình về, ta gửi về quê

Thuyền nâu trâu mộng với bè nứa mai

Nâu này nhuộm áo không phai

Cho lòng thêm đậm, cho ai nhớ mình.

Trâu về, xanh lại Tỉnh Thái Bình

Nứa mai gài chặt mối tình xuôi ngược.

– Nước trôi, lòng suối chẳng trôi

Mây đi mây vẫn nhớ hồi về non

Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn

Chàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhoà.

Nứa mai mình gửi quê nhà

Nước non đâu cũng là ta với mình.

Tỉnh Thái Bình đồng lại tươi xanh

Phên nhà lại ấm, mái đình lại vui…

– Mình về thành thị xa xôi

Nhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng?

Phố đông, còn nhớ phiên bản làng

Sáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?

Mình đi, ta hỏi thăm chừng

Lúc nào Việt Bắc tưng bừng thêm vui?

– Đường về, đây đó gần thôi!

Ngày hôm nay rời phiên bản về nơi thị thành

Nhà cao, chẳng khuất non xanh

Phố đông, càng giục chân nhanh bước đường.

Ngày mai về lại thôn hương

Rừng xưa núi cũ yêu thương lại về.

Ngày mai rộn ràng sơn khê

Xuôi ngược tàu chạy, bốn bề lưới giăng.

Than Phấn Mễ, thiếc Cao Bằng

Phố phường như nấm như măng giữa trời.

Mái trường ngói mới đỏ tươi

Chợ vui trăm nẻo về khơi luồng hàng

Muối Tỉnh Thái Bình ngược Hà Giang

Cày bừa Đông Xuất, mía đường tỉnh Thanh.

Ai về mua vại Hương Canh

Ai lên mình gửi cho anh với nàng

Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng

Vải tơ Tỉnh Nam Định, lụa hàng HĐ Hà Đông

Áo em vá chỉ biếc hồng

Ngày xuân ngày hội lùng tùng thêm tươi

Còn non, còn nước, còn trời

Bác bỏ Hồ thêm khoẻ, cuộc đời càng vui!

– Mình về với Bác bỏ đường xuôi

Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người

Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời

Áo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường!

Nhớ Người những sáng tinh sương

Ung dung yên ngựa trên tuyến đường suối reo

Nhớ chân Người bước lên đèo

Người đi, rừng núi trông theo bóng Người…

– Lòng ta ơn Đảng đời đời

Xuôi ngược, đôi mặt một lời tuy vậy tuy vậy.

Ngàn năm xưa, nước non Hồng

Còn đây, ơn Đảng nối dòng vĩnh viễn

Ngàn năm non sông ngày mai

Đời đời ơn Đảng càng sâu càng nồng.

Cầm tay nhau hát vui chung

Hôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô.