Uyển Mai

Bạn Đang Xem: Seder Là Gì Và Nó Được Tổ Chức Như Thế Nào? Lễ Vượt Qua Passover

Lễ Vượt Qua (The Passover) là lễ của người Do Thái kỷ niệm ngày họ đã phá bỏ gông xiềng nô lệ, vượt qua nỗi sợ hãi lên lối đi tìm tự do, trong một đêm ngày xuân.

Bạn đang xem: Seder là gì

Một dĩa seder với rau parsley, trứng luộc, rau romaine lettuce, xương cừu nướng, táo và hạt trộn rượu, và khoai.

Một trong những ngày lễ trọng thể nhất của người Do Thái là Lễ Vượt Qua – The Passover (tiếng Anh) – trong một đêm ngày xuân, họ đã phá bỏ gông xiềng nô lệ, vượt qua nỗi sợ hãi, lên lối đi tìm tự do. Trong Lễ Vượt Qua, tất khắp cơ thể Do Thái trên thế giới tưởng nhớ biến cố lịch sử dân tộc bi tráng của dân tộc bản địa cách nay trên ba ngàn năm ấy.

Đó là lúc người Do Thái được vua Ai Cập cho vào định cư tại nước này. Nhưng sau một thời kì, người Do Thái trở thành đông đúc khiến người Ai Cập sợ hãi nên bắt họ làm lụng như kẻ nô lệ, nghĩ rằng sự cực nhọc sẽ làm sinh số ở người Do Thái giảm đi. Nào ngờ số trẻ em sinh ra chỉ tăng chứ không giảm. Vua Ai Cập (Pharaoh) thấy thế bèn ra lệnh giết tất cả những bé trai mới sinh ra. Một bé trai may mắn sống sót vì được chính công chúa Ai Cập tình cờ tìm thấy trên giòng sông. Đứa bé ấy được đặt tên là Moses.

Đến lúc trưởng thành, Moses được Thiên Chúa giao cho sứ mệnh đưa dân thoát ra khỏi Ai Cập. Vua Ai Cập không chịu để mất nguồn nô lệ sẵn có nên không chấp thuận. Để làm vua hoảng sợ, 10 tai họa đã giáng xuống giang sơn này. Tai họa cuối cùng làm chết người con đầu lòng của vua. Sợ hãi tột độ, vua ra lệnh Moses nội trong một đêm phải dẫn tất khắp cơ thể Do Thái thoát ra khỏi nước Ai Cập.

Thế nhưng khi dân Do Thái đi rồi vua đâm hối tiếc và kéo quân đuổi theo. Người Do Thái bị dồn vào đường cùng, trước mặt là biển cả mênh mông, sau sườn lưng là quân lính hung hãn xắp ùa tới. Trong tình thế nguy nan, Moses theo lệnh Thiên Chúa giăng rộng cánh tay, và lạ thường thay mặt nước bỗng rẽ đôi. Dân theo tuyến phố giữa lòng biển thoát qua bờ bên kia. Quân Ai Cập thấy thế bèn lao theo, nhưng Moses từ từ khép tay lại, mặt biển theo tay Moses cũng khép vào và nhận chìm quân lính Ai Cập. Tính từ lúc đó, người Ai Cập không còn dám nghĩ tới chuyện đuổi theo nữa.

Lễ Vượt Qua với nhiều nghi tiết đầy ý tức là phương pháp để người Do Thái nhắc nhở nhau và dạy dỗ con cháu về cuộc vượt thoát gian truân ấy vì hai chữ Tự Do. Vì thế một tên khác của lễ này là “Tiệc Mừng Tự Do” – Hag ha-Herut (The Feast of Freedom).

Xem Thêm : Chill là gì? Giải mã trào lưu chill của gen Z

Lễ Vượt Qua nằm trong tháng Nissan theo lịch Do Thái (tức tháng Ba-tháng Tư theo Dương Lịch) và nối dài trong 8 ngày. Năm 2013, lễ khởi đầu từ chiều ngày 25/Ba đến cuối ngày 2/Tư. Trong những ngày ấy, mọi người trong nhà sẽ họp nhau trong bữa tối, đọc sách lễ và dùng một số món ăn mang ý nghĩa biểu tượng. Buổi tiệc ấy được gọi là The Passover Seder (“seder” có nghĩa:“lệ luật”)

Hag ha-Herut (The Feast of Freedom)

Bàn ăn được bày vẽ trọng thể với rượu nho và những ly dĩa đẹp tuyệt vời nhất. Cả nhà sẽ cùng đọc sách Haggadah. “Haggadah” tức là “kể lại”, theo Sách Xuất Hành (Book of Exodus), cha mẹ phải có nghĩa vụ kể lại cho con cháu nghe về cuộc vượt thoát thoát ra khỏi Ai Cập .

Ở trung tâm bàn là k’arah (seder plate), đó là một chiếc dĩa lớn có vòng ngoài được chia làm 6 phần. Sáu phần này dành riêng cho 6 món ăn mang tên: Maror, Chazeret, Charoset, Karpas, Z’roa và Beitzah. Đây là 6 thức ăn mang ý nghĩa biểu tương. Món thứ 7 không thể thiếu là món bánh Matzot nhưng được đặt riêng. Ngoài ra, còn tồn tại nước muối hoặc dấm.

Maror và Chazeret là những loại rau có vị đắng hoặc cay, thường dùng là cọng củ horseradish có vị cay nồng, lá rau romaine lettuce có vị nhân nhẫn đắng. Ba loại rau khác được sử dụng coriander, horehound và nettle. 5 loại rau này tượng trưng cho việc đắng cay mà người Do Thái đã phải chịu đựng trong cảnh nô lệ.

Charoset gồm có những loại hạt, trái táo và trái chà là cắt vụn hoặc xay nhỏ trộn chung với rượu đỏ và chút bột quế. Hỗn hợp sền sệt có màu nâu đỏ này tượng trưng cho thứ bột gạch đỏ mà người nô lệ Do Thái bị tóm gọn làm để xây nhà ở và kim tự tháp cho tất cả những người Ai Cập.

Karpas là loại rau khác với 5 loại rau kể ở trên, thường là rau ngò parsley, cọng celery hay khoai tây luộc. Khi ăn được chấm vào nước muối hay dấm, Nước muối mặn và dấm chua tượng trưng cho mồ hôi nước mắt của người Do Thái trong thời kỳ nô lệ. Karpas là món được ăn vào bữa seder trước hết, ngay sau lúc ăn, người ta đọc câu Ma Nishtana – “Vì sao đêm nay rất khác mọi đêm khác?” Món karpas còn tượng trưng cho mùa Xuân vì dân Do Thái đã vượt thoát trong một đêm mùa Xuân .

Xem thêm: Hướng Dẫn Cách Chơi Và Luật Chơi Bóng Rổ Cơ Bản Mới Nhất 2019

Z’roa hay Zeroah là món duy nhất có thịt. Đó là một miếng thịt cừu nướng hay khúc xương ống dê nướng, cũng luôn tồn tại thể là cánh gà nướng. Món nướng này tượng trưng cho phẩm tế korban pesach là thịt trừu trong Đền Jerusalem trong Lễ Vượt Qua. Với những người dân không ăn thịt, Z’roa có thể là củ dền đỏ nướng hay khoai lang nướng vì red color tượng trưng cho máu của vật hiến tế.

Beitzah là một trái trứng luộc, tượng trưng cho phẩm tế korban chagigah trong Đền Jerusalem. Trứng là một biểu tượng cho việc tóc tang vì nó được sử dụng làm thức cúng cho tất cả những người chết trong đám tang, nhưng song song trứng cũng tượng trưng cho việc sống vì có hình tròn, gợi nhắc rằng dù trong những giờ phút thống khổ nhất xoành xoạch ẩn chứa hy vọng và một mở màn mới.

Xem Thêm : [KIẾN THỨC] GDP PPP là gì? Cách tính, ý nghĩa GDP PPP

Matzot là bánh nướng dùng bột không men. Trong đêm vượt thoát, người Do Thái phải vội vã lên đường đến nỗi bánh không kịp dậy men. Để kỷ niệm thời khắc cấp bách ấy, suốt trong tuần lễ Vượt Qua, người Do Thái không những không ăn loại bánh mì thường có men nổi (leaven) mà còn tránh không ăn tất cả những thức ăn khác có men. Ngoài Matzot bread còn tồn tại món Matzo Ball soup là những viên bột nấu thả trong nước lèo gà.

Bánh Matzot và súp viên Matzo

Sự trình bày ở trên chỉ là giản lược về các món ăn trong Lễ Vượt Qua. Thực tế không đơn giản như vậy, nghi tiết cho bữa Seder khá phức tạp đến mức chính những người dân Do Thái cũng không có sự đồng ý hoàn toàn.

Ví dụ như về bánh không men, một người Do Thái có thể kỹ lưỡng tới mức yêu cầu người khác mua của mình tất cả những thức ăn có men trong nhà họ. Nói là mua nhưng thực ra chỉ ký một tờ giấy bảo “tôi có mua” mà thôi, tất cả những món ấy vẫn không hề rời khỏi chủ cũ của nó. Sau ngày lễ, người chủ lại ký giấy chuộc những món đó về.

Ngoài những nghi tiết cầu kỳ như vậy, Lễ Vượt Qua với bữa Seder là cách kỷ niệm lịch sử dân tộc dân tộc bản địa rất trọng thể. Trong 8 ngày liền, những gia đình Do Thái cùng nhau đọc mẩu chuyện về cuộc vượt thoát khỏi kiếp nô lệ của tiên sư cha. Trong 8 ngày đó, người Do Thái dùng những món ăn khác với ngày thường – tức là không ngon mồm – để chia xẻ nỗi vất vả của tiền nhân.

Một trong những nghi tiết rất ý nghĩa trong bữa Seder là rượu và sự đổ rượu. Rượu nho được sử dụng trong hồ hết các nghi lễ của người Do Thái. Lời cầu khấn, nguyện xin, được cất lên trước một ly rượu nho, và rượu sẽ hút lấy lời. Khi uống rượu đó tức là đem những lời khấn nguyện vào tận đáy lòng. Trong Lễ Vượt Qua, lịch sử dân tộc được kể lại trên ly rượu, đó là lịch sử dân tộc của niềm tin vào Thiên Chúa và lòng yêu chuộng tự do, vì thế khi uống rượu người uống sẽ tiến hành tràn đầy tự do và niềm tin.

Tuy nhiên, có những lời không nên uống, đó là lời kể về những tai ương. Vì thế, sau mỗi lần đọc một tai họa xẩy ra cho Ai Cập, rượu trong ly được đổ chi ra chén một ít. Việc đổ rượu còn để tưởng nhớ những người dân Ai Cập đã chết trong 10 tai họa cũng như đã biết thành nhận chìm trong Biển Đỏ. Những người dân Ai Cập tuy đã đối xử tàn tệ với những người Do Thái nhưng không vì vậy mà người Do Thái đem lòng oán hận, trái lại, cái chết của họ khiến người Do Thái không thể trọn vẹn vui sướng với sự tự do họ dành được. Kinh Torah có lời viết rằng: “Chớ vui thỏa khi kẻ thủ ngã xuống”.

Sự vượt qua, do đó, không chỉ vượt qua sự khốn khó mà còn vượt qua lòng thù hận của chính bản thân mình. Ý thức tha thứ ấy khiến người viết ngậm ngùi nghĩ đến những cuộc ăn mừng đầy vẻ hỉ hả của người cộng sản trong thời gian ngày 30 tháng Tư mỗi năm. Thay vì đau xót cho máu đổ thịt rơi như người Do Thái, họ lại sung sướng thấy đối phương ngã xuống, mà đối phương ở đây nào phải kẻ xa lạ mà đây chính là người cùng màu da, cùng tiếng nói.

Người dân miền Nam Việt Nam, như người Do Thái thời xưa, dường như không gật đầu đồng ý làm nô lệ cho một chủ nghĩa điền rồ, bất chấp cái chết đã vượt qua một biển cả. Cuộc vượt thoát sau 30 tháng Tư của người Việt cũng là một Exodus – Hành trình dài đi tìm tự do. Mỗi tháng Tư, tất cả chúng ta kỷ niệm Ngày Quốc Hận.

Biết thêm về Lễ Vượt Qua của người Do Thái, tất cả chúng ta càng thấy sự tưởng vọng Ngày Quốc Hận là khôn xiết quan trọng và cấp thiết. Nhưng cấp thiết hơn hết là phải kể lại cho con cháu biết lý do vì sao người Việt phải bỏ nước ra đi. Vẫn biết khơi lại vết thương là điều đớn đau, nhưng chỉ có như vậy tất cả chúng ta mới thấu hiểu giá trị của việc vượt qua – vượt qua hóc búa, vượt qua thử thách, và vượt qua cả lòng thù hận.