Với những dạng văn bản đa dạng mà người học được tiếp cận trong suốt quá trình học tập tại cấp trung học, nghị luận là phương pháp và văn nghị luận là dạng văn bản phổ thông và có mục tiêu, ý nghĩa vô cùng quan trọng. Văn nghị luận là loại văn bản được chú trọng bởi vì nó thể hiện được cái tôi của tác giả to lớn, thể hiện sự nhạy bén, sắc xảo và cách tiếp cận vấn đề của tác giả có khả năng tác động tư tưởng và dẫn dắt lối suy nghĩ của người đọc. Yêu cầu quan trọng nhất của văn nghị luận là tính thuyết phục.

Bạn Đang Xem: Nghị luận là gì? Văn nghị luận là gì? Bố cục bài văn nghị luận?

1. Nghị luận là gì?

Nghị luận là phương pháp hay dạng thức văn bản tồn tại với nội dung chủ yếu là bàn về một đối tượng người tiêu dùng khác, đó có thể là một tác phẩm văn học, đời sống, chính trị, xã hội nhằm cung cấp tới người đọc những lý lẽ, dẫn chứng của tôi có tính thuyết phục.

2. Văn nghị luận là gì?

Ở nước ta văn nghị luận là một thể loại có truyền thống lâu năm, có mức giá trị và tác dụng khôn xiết to lớn trong trường kỳ lịch sử dân tộc, trong cuộc dựng nước và giữ nước. Có thể Tính từ lúc Chiếu dời đô (1010) của Lý Công Uẩn, Hịch tướng sĩ (1285) của Trần Quốc Tuấn cho tới Bình Ngô đại cáo (1428) của Nguyễn Trãi…và đặc biệt quan trọng đến thế kỷ XX, văn nghị luận càng phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Hàng loạt tên tuổi của đa số nhà chính luận, văn luận xuất sắc với những áng nghị luận bất hủ, mà tiêu biểu nhất là chủ toạ Hồ Chí Minh với bản Tuyên ngôn độc lập (1945). Không dừng lại ở đó còn là một các nhà chính luận kiệt xuất như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn An Ninh…tiếp đó là những nhà cách mệnh, nhà văn hóa truyền thống như Trường Chinh, Lê Duẩn, Phạm Văn Đồng…cùng với bao nhà văn viết nghị luận nổi tiếng sau này như Hải Triều, Đặng Thai Mai, Hoài Thanh…Có thể nói rằng trong suốt lịch sử dân tộc dân tộc bản địa, văn nghị luận là một thể văn phản ánh rõ ràng nhất đời sống ý thức, tư tưởng, ý chí, khát vọng của tất cả dân tộc bản địa ta. Có thể nói rằng, càng ngày, văn nghị luận càng phát triển mạnh mẽ, càng trở thành đa dạng và phong phú hơn bao giờ hết.

Về khái niệm văn nghị luận, trong cuốn Làm văn do Đỗ Ngọc Thống chủ biên, các tả giả đưa ra ra khái niệm văn nghị luận như sau: “Văn nghị luận là một thể loại nhằm phát triển tư tưởng, tình cảm, thái độ, ý kiến của người viết một cách trực tiếp về văn học hoặc chính trị, đạo đức, lối sống…nhưng lại được trình bày bằng một thứ tiếng nói trong sáng, hùng hồn với những lập luật chặt chẽ, mạch lạc, giàu sức thuyết phục”. Còn theo Lê A: “văn nghị luận là dùng ý kiến lí lẽ của mình để tranh cãi xung đột, phát biểu tư tưởng, tình cảm, thái độ, ý kiến của người viết một cách trực tiếp về văn học, chính trị, đạo đức, lối sống để thuyết phục người khác”. Như vậy, mặc dù cách diễn đạt khác nhau nhưng nhìn chung các tác giả đều phải sở hữu điểm chung khi đưa ra khái niệm văn nghị luận: đây là kiểu văn bản sử dụng lý lẽ, lập luận để thuyết phục người đọc, người nghe về một tư tưởng, ý kiến nhất định.

3. Bố cục tổng quan bài văn nghị luận:

Bố cục tổng quan của bài văn nghị luận tương tự như một bài văn thông thường, có mở bài, thân bài và kết bài.

+ Mở bài: giới thiệu đối tượng người tiêu dùng hoặc vấn đề trọng tâm cần làm sáng tỏ

+ Thân bài: triển khai, cụ thể hóa đối tượng người tiêu dùng và vấn đề trọng tâm đã nêu ở mở bài bằng khối hệ thống ý được sắp xếp một cách hợp lý

+ Kết bài: chốt lại vấn đề, nêu suy nghĩ, bài học kinh nghiệm cho mình.

Xem Thêm : Phân tích về mã game zing me là gì

Tùy vào việc, đối tượng người tiêu dùng cần thuyết phục và cách lập luận mà người viết có thể sắp xếp theo những dàn ý khác nhau. Việc sắp xếp cần linh hoạt nhưng cũng phải phải tuân thủ một số quy tắc nhất định:

+ Các ý lớn phải ngang nhau và cùng làm sáng tỏ cho vấn đề trọng tâm.

+ Các ý nhỏ nằm trong ý lớn và làm sáng tỏ cho ý lớn, cần trình bày theo một trật tự tránh trùng lặp ý.

+ Cần xác định mức độ các ý cho hợp lý. Trong một bài văn, các ý không phải bao giờ cũng đồng đều và được trình bày ngang nhau, có ý cần nêu kỹ, có ý chỉ nói qua, nói vừa đủ.

Nội dung và cấu trúc của một bài nghị luận được hình thành từ các yếu tố cơ bản là: vấn đề xuất luận (luận đề), luận điểm, luận cứ và lập luận

– Luận đề trong bài văn nghị luận là vấn đề bao trùm cần được làm sáng tỏ, cần được đem ra để bàn luận, để bảo vệ, để chứng minh trong toàn bộ nội dung bài viết. Chính vì thế trong nhiều bài nghị luận, luận đề được thể hiện ngay ở nhan đề của nội dung bài viết. Chẳng hạn: Ý thức yêu nước của nhân dân ta (Hồ Chí Minh), Sự giàu đẹp của tiếng Việt (Đặng Thai Mai)…

– Luận điểm là “những ý kiến, ý kiến chính được nêu ra ở trong bài văn nghị luận. Luận điểm thường được thể hiện bằng một suy đoán mang ý nghĩa khẳng định những tính chất, tính chất của vấn đề, những khía cạnh nội dung được triển khai để làm sáng tỏ cho luận đề”. Các luận điểm trong bài nghị luận được sắp xếp, trình bày theo một khối hệ thống hợp lý, đầy đủ và được triển khai bằng những lý lẽ, dẫn chứng hợp lý để làm sáng tỏ vấn đề mà luận điểm nêu ra.

– Luận cứ là những dẫn chứng (chứng cứ) cụ thể.

– Luận chứng (hay lập luận) là “sự tổ chức các luận điểm và luận cứ, các lý lẽ và dẫn chứng nhằm làm sáng tỏ vấn đề, để người đọc hiểu, tin, nhất trí với điều mà người viết nêu ra và xử lý”.

Xem Thêm : Điểm trung bình tích lũy là gì? Những lưu ý quan trọng tránh mắc sai lầm

Văn nghị luận được chia thành:

– Nghị luận xã hội: Nghị luận về một sự việc, hiện tượng lạ đời sống: Trình bày ý kiến, suy nghĩ, thái độ (khẳng định hay phủ định, biểu dương hay phê phán) về một sự việc nào đó xẩy ra trong đời sống (gia đình, học đường, xã hội…).

Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí: Trình bày suy nghĩ, thái độ về một quan niệm tư tưởng, đạo lí, lối sống, văn hoá… định hình trong cuộc sống con người. Những quan niệm này thường thể hiện dưới hình thức một ý kiến một nhận định, một nhìn nhận… có tính chất khuyên răn (tục ngữ, ca dao, danh ngôn, nhận định…mang tính chân lí).

– Nghị luận văn học: Trình bày những nhận xét, nhìn nhận thông qua việc cảm nhận, phân tích nhân vật văn học. Những ý kiến nhận xét xuất phát từ cách xây dựng hình tượng nhân vật của tác giả (ngoại hình, tính cách, hành động…) hoặc những nét đặc sắc về nội dung và thẩm mỹ của tác phẩm.

4. Các bước để làm một bài văn nghị luận văn học:

Nhìn chung, quá trình tạo lập văn bản gồm có bốn thời đoạn tiếp nối nhau: định hướng, lập Khóa học biểu lộ (lập dàn ý), tạo văn bản và kiểm tra, sửa chữa văn bản (bản thảo). Quy trình này được tiến hành khi người viết được yêu cầu với đề văn nghị luận cho sẵn trong nhà trường.

– Ðịnh hướng: là thời đoạn người viết xem xét, phân tích đề văn, trên cơ sở đó xác định chủ đề của nội dung bài viết, loại văn bản và hướng sưu tập tư liệu cũng như phạm vi giới hạn của tư liệu sẽ sử dụng. Trong thời đoạn này, người viết cần tiến hành cụ thể các thao tác: xem xét, phân tích đề văn cho sẵn để xác định một cách cụ thể chủ đề có liên quan; xác định mô hình văn bản. Ở bước này, người viết phải xác định rõ văn bản sẽ viết thuộc loại gì, phong cách nào; xác định hướng sưu tập tư liệu và giới hạn của phạm vi tư liệu. Tư liệu có thể sưu tập theo nhiều nguồn: báo mạng, sách vở, các phương tiện phát thanh, truyền hình hay thực tế mà người viết trải nghiệm.

– Lập Khóa học biểu lộ: là thời đoạn người viết động não để triển khai, cụ thể hoá chủ đề thành các mặt chủ đề phòng ban thuộc nhiều Lever, kết phù hợp với việc tập hợp tư liệu cấp thiết, trên cơ sở chọn lựa, sắp xếp lại thành dàn ý của nội dung bài viết với khối hệ thống các ý lớn, ý nhỏ cụ thể. Ở thời đoạn này, người viết cần thực hiện cụ thể các thao tác: Ðộng não để triển khai chủ đề toàn thể từng bước thành các chủ đề phòng ban; Chọn lựa, sắp xếp các chủ đề phòng ban và tư liệu có liên quan thành dàn ý cụ thể. Ở thời đoạn này cần lưu ý chọn lựa và sắp xếp các chủ đề phòng ban và tư liệu có liên quan theo một trật tự thích hợp, các ý lớn và ý nhỏ phải đảm bảo tính khối hệ thống và tính nhất quán.

– Tạo văn bản: là thời đoạn người viết vận dụng tri thức về từ, câu, đoạn để tuần tự hiện thực hoá dàn ý thành văn bản (đây được xem là bản thảo). Ở thời đoạn này, người viết vận dụng tri thức về đoạn văn để tuần tự diễn đạt khối hệ thống các ý thành các phần, các đoạn văn cụ thể.

– Kiểm tra sửa chữa bản thảo: là thời đoạn người viết đọc lại bản thảo, phát hiện lỗi sai và sửa chữa để nội dung bài viết hoàn chỉnh hơn. Ở thời đoạn này, người viết vừa đọc lại, vừa suy ngẫm xem xét, xác định lỗi sai và sửa chữa. Cụ thể là phát hiện và sửa chữa các loại lỗi như: lỗi về tri thức, lỗi chính tả, lỗi từ ngữ, lỗi ngữ pháp và lỗi liên kết văn bản