# Cường giáp là gì?

Bạn Đang Xem: ✴️ Bệnh cường giáp (Hyperthyroidism)

– Tuyến giáp là một tuyến hormone hình dạng con bướm nằm phía trước cổ, nằm trong lòng các mạch máu và dây thần kinh (xem hình). Hormone thyroid là hormon cực kỳ quan trọng trong việc kiểm soát năng lượng thân thể, có thể xem như thể chất xúc tác “xăng” giúp những cơ quan tế bào chuyển hóa năng lượng. Thiếu hay du hormone thyroid đều sở hữu thể khiến thân thể mất cân bằng. Khi quá nhiều hormone thyroid, thân thể sẽ chuyển hóa năng lượng nhanh hơn thường ngày, làm sụt cân, và khiến tim đập loạn nhịp.

– Có nhiều lý do gây ra bệnh cường giáp, các lý do hay dẫn đến tăng hormone là bệnh Grave, bệnh plummer, và viêm sưng tuyến giáp. Tùy theo lý do và triệu chứng mà cách chữa trị sẽ khác nhau.

# Triệu chứng bệnh cường giáp

– Tùy vào bệnh nặng hay nhẹ, nam nữ, tuổi tác, mà các triệu chứng hay gặp của bệnh nhân có thể nặng hay nhẹ. Thường các triệu chứng này đi chung với nhau, khai mạc từ từ và tăng triệu chứng nếu không chữa trị

+ Giảm cân không chủ ý: quý vị cảm giác sụt cân mặc dù ăn uống vẫn thường ngày, thậm chí còn ăn nhiều hơn mà vẫn thấy ốm và mỏi mệt

+ Nhịp tim đập nhanh, thường la trên 100 nhịp/phút (nhịp tim thường ngày 60-100) kèm theo trống đánh thình thịch ở ngực, nhịp đoạn loạn xị, và thỉnh thoảng không thở được

+ Hồi hộp, mất ngủ và cảm giác không an tâm

+ Rung thủ công

+ Chảy mồ hôi

+ Không chịu được nóng, cảm giác uể oải khi nhiệt độ tăng

+ Da mỏng đi

+ Yếu cơ bắp và teo cơ

+ Móng tay giòn dễ vỡ

+ Sưng to tuyến giáp ở cổ

# Hai loạn hormone tuyến giáp

– Tuyến giáp sinh sản ra 2 loại hormone là thyroxine T4 và Triiodothyronine T3. Hai loại hormone này ảnh hưởng tác động đến tất cả mọi tế bào trong thân thể trong quá trình chuyển hóa năng lượng. Hai hormone này kiểm soát cách thân thể tất cả chúng ta “đốt” năng lượng như đốt mỡ hay tinh bột, tạo ra nhiệt độ giữ ẩm thân thể. Hai hormone này cũng giúp kiểm soát quy trình sản sinh ra protein và kiểm soát nồng độ Canxi trong máu.

Xem Thêm : Podcast là gì? Hướng dẫn cách nghe Podcast trên nhiều nền tảng

# Các lý do gây ra cường giáp

– Bệnh Grave: là bệnh miễn nhiễm, là bệnh gây ra phần lớn của cường giáp. Bệnh Grave xẩy ra lúc các kháng thể tiến công vào tuyến giáp, khiến tuyến giáp bị kích thích, sinh ra quá nhiều hormone. Bệnh Grave còn tồn tại thể dẫn đến một biến chứng nguy hiểm là lồi nhãn cầu và viêm mắt.

– U lành tính tuyến giáp (toxic adenoma), xẩy ra khi tuyến giáp có những khối u nhỏ sản sinh ra quá nhiều hormone. U dạng này thường khiến tuyến giáp to hơn thường ngày và khối u sẽ thấy khi siêu thanh.

– Viêm sưng tuyến giáp (thyroiditis) xẩy ra khi tuyến giáp bị sưng do nhiều nhiều lý do, ví dụ như sau thời điểm mang thai, hoặc các bệnh tự miễn khác ví như viêm thấp khớp khiến kháng thể tiến công tuyến giáp, dẫn đến viêm sưng. Điểm khác của viêm sưng tuyến giáp là thỉnh thoảng tuyến giáp bị đau hay viêm khi đụng vào.

– Một số bệnh nhân có thể dễ bị cường giáp hơn người khác, ví dụ như bệnh nhân có bệnh sử gia đình có bệnh Grave. Bệnh nhân là nữ có rủi ro bị cường giáp lơn hơn nam. Bệnh nhân có những bệnh liên quan đến hệ miễn nhiễm như tiểu đường loại 1 cũng luôn có thể tăng rủi ro bị cường giáp.

#Biến chứng khi không chữa trị cường giáp

– Bệnh nhân không chữa trị cường giáp có thể có những biến chứng nguy hiểm ở nhiều cơ quan khác nhau. Ví dụ như biến chứng ở tim. Cường giáp khiến tim đập nhanh, rối loạn nhịp lâu dài, mỏi mệt tim và suy tim, và tăng rủi ro bị nhồi máu cơ tim hay đột quỵ.

– Xương giòn mỏng do dư thừa quá nhiều hormon tuyến giáp. Bệnh loãng xương (osteoporosis) có thể là một biến chứng của cường giáp lâu dài (1) do quá nhiều hormone ảnh hưởng tác động đến quá trình hấp thụ của Canxi vào xương, dẫn đến xương yếu và loãng xương.

– Đau mắt và viêm mắt từ bệnh Grave

– Sưng và mỏng da, nhất là ở bệnh Grave, khi da nổi mẩn đỏ ở dưới đầu gối.

# Cơn lốc tuyến giáp (thyroid storm)

– là biến chứng nguy hiểm nhất của bệnh cường giáp, khi thân thể có quá nhiều hormone thyroid. Bệnh nhân thường cảm giác sốt, tim đập rất nhanh, mỏi mệt, và giảm nhận thức. Bệnh nhân cần phải được nhập viện để chữa trị ngay ngay lập tức để bảo vệ tim và não.

# Sưng mắt do cường giáp bệnh Grave Ophthalmopathy

– Một biến chứng có thể xẩy ra ở khi bị cường giáp do bệnh Grave là lồi nhãn cầu. Trong trường hợp này, nhãn cầu bị lồi ra ngoài so với mức thường ngày, khiến cho tròng mắt nhìn nhỏ lại. Lý do là các mô và cơ đằng sau hai con mắt sưng lên, đẩy nhãn cầu ra phía trước. Do nhãn cầu lồi ra ngoài nhiều hơn thường ngày, mắt dễ bị khô và có thêm các bệnh khác ví như mắt sưng đỏ, rát mắt, mờ mắt, hay giảm độ nhạy sáng và tầm nhìn bị giảm.

# Chẩn đoán và xét nghiệm

– Tìm ra lý do chuẩn xác gây ra cường giáp là cách tốt nhất để chữa trị. BS sẽ hỏi kỹ bệnh sử của bệnh nhân, các triệu chứng lâm sàng, thăm khám kiểm tra tuyến giáp, da, và cơ xương khớp. BS cũng sẽ theo dõi mạch tim và huyết áp tận nơi. BS sẽ phối hợp xét nghiệm máu, bệnh sử, các xét nghiệm hình ảnh phía dưới để tìm ra lý do bị cường giáp.

– Xét nghiệm máu tìm TSH (Thyroid Stimulating Hormone). Nồng độ TSH thấp (dưới 0.01) và nồng độ thyroxine (Không lấy phí T4 trên 2.3 ng/dL) cao phối hợp triệu chứng lâm sàng gợi ý chẩn đoán cường giáp. TSH và FT4 nồng độ cũng giúp chẩn đoán suy giáp (cao TSH, thấp thyroxine T4, xem lại video #306).

– Một điểm quan trọng khi xét nghiệm máu cho cường giáp là quý vị phải nói BS biết quý vị có đang uống thuốc biotin (chữa rụng tóc) hay là không vì thuốc này còn có thể sẽ làm kết quả xét nghiệm máu TSH/FT4 không chuẩn xác bằng các kết quả TSH quá thấp hay FT4 quá cao. Quý vị nên ngưng thuốc ít nhất 1 ngày trước lúc xét nghiệm máu thyroid.

Xem Thêm : Các phương pháp xác định tỷ suất vốn hóa ứng dụng trong thẩm

– Siêu thanh tuyến giáp cho thấy khối u, kích cỡ, và hoạt động mạch máu của tuyến giáp. Thường BS sẽ dùng siêu thanh trước tiên sau thời điểm có kết quả xét nghiệm máu TSH/FT4.

– Xét nghiệm radioiodine xem có tăng tiếp thu vào tuyến giáp hay là không. Đây là một xét nghiệm dùng y khoa hạt nhân. Quý vị sẽ uống một viên iodine có chất phóng xạ (I-131) cực kỳ thấp để theo dõi quá trình tiếp thu Iodine khi vào thân thể quý vị. BS sẽ kiểm tra xem tuyến giáp có tiếp thu nhiều Iodine hay là không. Nếu tuyến giáp sinh sản quá nhiều thyroxine thì vô kể radioiodine sẽ bám vào, khiến cho kết quả là có nhiều hấp thụ (uptake), gợi ý các bệnh như Grave’s hay tuyến giáp có thể có sản sinh quá nhiều Iodine.

– Chụp Thyroid scan sẽ truyền chất radioiodine vào tĩnh mạch ở gần cổ hay cổ tay, sau đó BS sẽ dùng một máy chụp hình đặc biệt quan trọng để mà chụp xem những vị trí của chất phóng xạ ở tuyến giáp.

# Chữa trị

– Chữa trị bệnh cường giáp tùy theo lý do bệnh và bệnh nhân. Các chữa trị gồm có uống thuốc, dùng thuốc xạ trị, thuống kháng thyroid, thuốc kiểm soát nhịp tim, và các trị liệu tương trợ khác.

– Thuốc kháng thyroid là các thuốc giảm hoạt động của tuyến giáp trong việc sản sinh hormone. Các thuốc này gồm Methimazole hay Propylthiouracil (PTU). Bệnh nhân sẽ thấy cải thiện triệu chứng trong vài tuần. Tuy nhiên, bệnh nhân co thể phải dùng thuốc này lâu dài để liên tục ức chế tuyến giáp.

– Các thuốc kháng thyroid có thể có tác dụng phụ là ảnh hưởng tác động lên gan, nhất là PTU. Vì vậy, phần nhiều BS sẽ cho bệnh nhân uống Methimazole trước khi sử dụng PTU. Tác dụng phụ khác của thuốc kháng thyroid là nổi mẩn trên da, nổi mề đay, và đau nhức khớp hay tăng rủi ro nhiễm trùng Nhớ nói với BS ngay ngay lập tức khi quý vị có những tác dụng phụ này.

– Thuốc Radioactive Iodine là thuốc y khoa hạt nhân, dùng chất phóng xạ Iodine (I-131) để giảm hoạt động tuyến giáp. Khi vào bên trong tuyến giáp thì chất này sẽ làm teo các tuyến bên trong tuyến giáp, làm giảm sản sinh chất thyroxine. Trị liệu kiểu này thường 1 lần và quý vị sẽ thấy triệu chứng cải thiện trong vài tuần. Nếu kiểm tra vẫn còn nhiều hoạt động thyroid thì BS sẽ cho thêm trị liệu. Lưu ý là chất phóng xạ thấp I-131 có chu kỳ luân hồi phóng xạ (khoảng tầm thời kì phân hủy còn 1/2) khoảng tầm 8 ngày nên quý vị cần một vài tuần để chất phóng xạ hoàn toàn thoát khỏi thân thể. Thỉnh thoảng chất phóng xạ này còn làm tuyến giáp giảm hoạt động lâu dài, dẫn đến thấp hormone thyroid, khiến bệnh nhân trở thành suy giáp. Trong trường hợp này, bệnh nhân sẽ cần uống thuốc thyroid để cân bằng lại.

– Thuốc kháng nhịp tim Beta Blocker dùng để làm kiểm soát nhịp tim và giảm triệu chứng cường giáp. Thuốc beta blocker còn làm giảm rung thủ công và giảm tim đập thình thịch. Thường BS sẽ cho thuốc này tương trợ trong lúc chữa trị giảm hoạt động của tuyến giáp cho tới khi các triệu chứng cường giáp giảm hẳn. Lưu ý là thuốc này sẽ không nên dùng cho bệnh nhân bị bệnh suyễn vì thuốc có thể làm bệnh suyễn nặng hơn.

– Phẫu thuật cắt bỏ tuyến giáp là lựa chọn cuối cùng nếu những phương pháp chữa trị trên không hiệu quả. BS phẫu thuật sẽ cắt phần lớn tuyến giáp, chỉ lưu lại một phần rất nhỏ. Bằng phương pháp cắt phần lớn tuyến giáp, các hoạt động sinh hoạt sản sinh quá nhiều hormone sẽ tiến hành kiểm soát. Cách này còn có thể có những biến chứng nguy hiểm như tổn thương hộp giọng nói, các dây thần kinh liên qua, và tổn thương tuyến parathyroid gland. Đây là những tuyến tí xíu kiểm soát nồng độ canxi trong thân thể. Sau thời điểm mổ xong, quý vị có thể sẽ cần dùng thuốc hormone thyroid cả đời vì toàn bộ tuyến giáp đã trở nên cắt bỏ. Nếu tuyến parathyroid bị cắt chung, quý vị sẽ phải cần uống thêm thuốc khác để kiểm soát quá trình tổng hợp Canxi cho thân thể.

# Dinh dưỡng cho bệnh cường giáp

– Sau thời điểm chữa trị, quý vị nên cẩn thận ăn uống các chất có nhiều Iodine như tảo biển, rong biển, và các chất có nhiều Iodine. Nước uống chữa ho và thực phẩm chức năng cũng luôn có thể có nhiều Iodine trong đó.

– Qúy vị nên tránh các thực phẩm có đường cao ảnh hưởng tác động đến việc kiểm soát đường huyết. Tránh cách loại chất béo bão hòa khiến cho triệu chứng bệnh cường giáp thêm trầm trọng. Tránh thực phẩm đã xử lý và chế biến nhiều lần, tránh thịt đỏ, chiên xào. Quý vị cũng nên tránh cafe và cách chất kích thích như rượu bia.

– Nên ăn rau quả trái cây tươi kèm theo thể dục và uống nước đầy đủ. Ngủ đủ giấc khiến cho triệu chứng bệnh cường giáp giảm nhẹ.

# Tóm lại

– Bệnh cường giáp xẩy ra khi thân thể có quá nhiều hormone thyroid. Bệnh có thể có nhiều lý do, trong đó các bệnh liên quan đến hệ miễn nhiễm khiến tuyến giáp sản sinh nhiều hormone hơn cấp thiết.

– Chẩn đoán bệnh cần kịp thời vì để lâu có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm tim và những cơ quan khác

– Chữa trị bệnh cường giáp ngày này có nhiều cách thức hiệu quả, từ uống thuốc cho tới dùng viên phóng xạ và phẫu thuật.

Bs Wynn Tran, Los Angeles, Hoa Kỳ