• Chính trị
  • Trong cuốn When the Sleeper Wakes, H. G. Wells mô tả từng lớp thống trị là những kẻ ăn chơi hưởng lạc và nông cạn. George Orwell thì ngược với Wells, coi chính quyền sở tại tàn ác và nhẫn tâm đến mức cuồng tín như trong The Iron Heel của Jack London là điều nghe khả thi hơn.
  • Trong utopia, các nguyên tắc chính trị mang sắc tố lý tưởng hoá và mang lại những kết quả tốt đẹp cho tất cả những người dân. Ở dystopia, các nguyên tắc chính trị thỉnh thoảng cũng dựa trên những lý tưởng của utopia, nhưng lại dẫn tới hậu quả tiêu cực cho tất cả những người dân vì các nguyên tắc ấy có tối thiểu một yếu điểm chết người.
  • Các tác phẩm dystopia thường vẽ lên bức tranh bi quan về từng lớp thống trị, hoặc mô tả một chính quyền sở tại tàn bạo hoặc vô cảm, thống trị bằng “nắm tay sắt.” Trong các tác phẩm dystopia, thường xuất hiện một nhân vật hoặc nhóm nhân vật “kháng chiến” chống từng lớp thống trị nhằm thay đổi xã hội, ví như nhân vật V trong V for Vendetta của Alan Moore.
  • Nhiều tác phẩm dystopia được dùng để làm chỉ trích chính trị như We, Parable of the Sower, 1984, Trường đấu tử sinh, và 451 độ F.
• Kinh tế tài chính: Mạng lưới hệ thống tài chính trong các tác phẩm dystopia có muôn hình vạn trạng, thường liên quan trực tiếp đến nguồn gốc khiến xã hội trở thành dystopia. Tuy nhiên, vẫn có những mô típ tài chính thường gặp.
  • Một trong những mô típ hay xuất hiện nhất là tài chính dưới quyền kiểm soát tuyệt đối của chính phủ nước nhà ví như trong Anthem của Ayn Rand và The Iron Standard của Henry Kuttner. Một số tác phẩm dystopia khác, ví như 1984, cho thêm sự xuất hiện của chợ đen để sở hữu bán sản phẩm hoá cấm và/hoặc nguy hiểm, hoặc các nhân vật trong truyện luôn phải sống nơm nớp sợ hãi trong nền tài chính thiếu tự do. Những khối hệ thống tài chính như vậy thường thiếu hiệu quả, gây ra những hậu quả nguy hiểm. Ví như trong Riders of the Purple Wage của Philip Jose Farmer, một khối hệ thống phúc lợi xã hội quá phát triển đã khiến con người không còn bất kể thứ trách nhiệm nào nữa, và từng lớp dưới thường xuyên có những hoạt động phá hoại xã hội. Player Piano của Kurt Vonnegut mô tả một thế giới dystopia với khối hệ thống tài chính tập trung khiến nguyên vật liệu trở thành dồi dào, nhưng song song lại khiến phần lớn loài người không được làm những công việc có ý nghĩa; gần như mọi công việc thường rất hèn mọn, không mang lại giá trị ý thức, và chỉ một nhóm nhỏ có học vấn được đưa vào từng lớp tinh hoa và thực hiện những công việc tinh hoa.
  • Một mô típ khác là nền tài chính tư nhân hoá và chủ nghĩa nghiệp đoàn (corporatism) phát triển quá mạnh mẽ, cả hai đều xuất phát từ chủ nghĩa tư bản. Trong mô típ này, các tập đoàn tư nhân khổng lồ không bị ai kiểm soát gần như đã thay thế chính phủ nước nhà trong việc đưa chính sách và ra quyết định. Họ thao túng, xâm nhập, điều khiển và tinh chỉnh, hối lộ, không cách này thì cách khác trở thành người kiểm soát giang sơn thực sự. Tiêu biểu cho mô típ này là các tác phẩm Jennifer Government và Oryx and Crake cùng các phim như Alien, Avatar, Robocop, Visioneers, Idiocracy, Soylent Green, THX 1138, WALL‑E và Rollerball. Các khu vực cộng hoà do tập đoàn công nghiệp điều hành xuất hiện rất nhiều trong dòng cyberpunk, ví như ở tác phẩm Snow Crash của Neal Stephenson và Do Androids Dream of Electric Sheep? của Philip K. Dick.
• Phân hoá xã hội
  • Các tác phẩm dystopia thường thể hiện sự tương phản giữa các độc quyền của từng lớp thống trị và đời sống thê lương của từng lớp lao động.
  • Trong tác phẩm Brave New World do Aldous Huxley viết năm 1931, việc phân tầng xã hội được thực hiện ngay từ trước lúc con người sinh ra, với tầng lớp là Alphas, Betas, Gammas, Deltas, và Epsilons. Những từng lớp thấp cấp bị làm thui chột chức năng não bộ và được kiểm soát và điều chỉnh để họ cảm thấy sung sướng với vị thế ngày nay.
• nhà
  • Một số tác phẩm dystopia, ví như Brave New World và 451 độ F, đã xoá bỏ hoàn toàn khái niệm gia đình và không ngừng nghỉ tìm cách ngăn ngừa nó được tái thiết lập. Trong Brave New World, trẻ em được chế tạo trong xí nghiệp sản xuất, “ba” và “mẹ” bị xem là những từ tục tĩu. Trong một số tác phẩm khác, quan hệ giữa các thành viên trong gia đình bị căng thẳng hoá. Ví như 1984, trẻ em bị tóm gọn phải trinh sát bố mẹ mình.
• Tôn giáo
  • Tôn giáo vừa mới được sử dụng dưới vai trò là đối tượng người dùng bị áp bức, vừa là người đàn áp. Trong Brave New World, chính quyền sở tại yêu cầu chặt bỏ phần đầu mọi cây thánh giá (biểu thượng của đạo Cơ Đốc) để biến chúng thành chữ “T”, (biểu tượng mẫu xe T của Henry Ford). Cuốn Truyện người tuỳ nữ của Margaret Atwood thì lại lấy toàn cảnh là nước Mỹ trong tương lai dưới sự thống trị của cơ chế thần quyền đạo Cơ Đốc.
  • Trong Do Androids Dream of Electric Sheep?, con người trên Trái Đất theo đạo Mercer, sử dụng các “hộp thông cảm” để gắn kết với nhau và nâng cao nhân tính của mình, song song thể hiện sự tách biệt với rô-bốt, những tạo vật không có khả năng thông cảm.
• Bản ngã
  • Trong cuốn We do Yevgeny Zamyatin xuất bản năm 1921, con người chỉ được phép ra nơi công cộng hai lần một tuần, mỗi lần một tiếng và phải gọi nhau bằng số hiệu chứ không phải tên.
  • Trong một số tác phẩm dystopia, ví như Harrison Bergeron của Kurt Vonnegut, xã hội ép các member phải tuân theo chủ nghĩa đồng đẳng cực đoan, nghiêm cấm, cản trở các thành tựu hay thậm chí còn thể hiện tài năng vì nó sẽ gây ra ra bất đồng đẳng.
• Đấm đá bạo lực
  • Đấm đá bạo lực xuất hiện rất nhiều trong các tác phẩm dystopia, nhất là dưới dạng cuộc chiến tranh (như 1984); các băng đảng tội phạm thành thị (như A Clockwork Orange); tội phạm bị một kẻ ngoài vòng pháp luật trừng trị (như Mad Max); hoặc các môn thể thao đẫm máu (như Battle Royale). Trường đấu tử sinh và Divergent là hai ví dụ về các tác phẩm dystopia gần đây với đề tài cuộc chiến tranh và đấm đá bạo lực là chủ đạo.
• Tự nhiên
  • Nhiều tác phẩm dystopia lấy toàn cảnh thành thị và cấm các nhân vật xúc tiếp với thế giới tự nhiên. Ví như trong 451 độ F của Ray Bradbury, đi dạo bị xem là hành vi gây rối xã hội. Trong That Hideous Strength của C. S. Lewis, chính phủ nước nhà dùng khoa học để loại bỏ các bản năng hướng về tự nhiên của con người. Trong Brave New World, các giai thấp cấp của xã hội được huấn luyện cho trở thành hãi sợ tự nhiên, nhưng lại muốn đi về các vùng đồng quê chơi thể thao để sở hữu nhiều dụng cụ, dùng phương tiện vận chuyển, từ đó kích thích tài chính. Người truyền ký ức của Lois Lowry vẽ lên một xã hội muốn tạo ra utopia bằng phương pháp dùng công nghệ để kiểm soát khí hậu, song song loại bỏ mọi sinh vật không được thuần hoá, song song cung cấp thuốc kìm hãm sự phát triển bản năng của con người.
  • Ô nhiễm nghiêm trọng gây tác động ảnh hưởng đến tự nhiên cũng xuất hiện nhiều trong các tác phẩm dystopia, ví dụ như các phim Avatar, Robocop, Wall-E, và Soylent Green. The Punishment of Luxury của Michael Carson và Riddley Walker của Russell Hoban là những truyện mang thông điệp cảnh tỉnh người đọc hãy bảo vệ môi trường xung quanh. Trong số đó, quyển Riddley Walker lấy toàn cảnh là hậu cuộc chiến tranh hạt nhân.
• Công nghệ: Nếu những tác phẩm utopia coi công nghệ là phát minh có lợi về mọi mặt cho nhân loại, dystopia tập trung chủ yếu vào những tác động ảnh hưởng tiêu cực của công nghệ.
  • Công nghệ làm bộc lộ và khuyến khích những bản tính xấu xa nhất của con người. Jaron Lanier, một trong những người dân đi tiền phong trong công nghệ kỹ thuật số, đã trở thành chuyên viên phân tích công nghệ theo phía dystopia. “Ôi, do máy làm đấy chứ, phải tôi đâu.’ ‘Tàng lớp trung lưu biến mất rồi à? Ôi, phải tôi đâu, do máy làm đấy chứ’” Lanier đưa ra ví dụ.
  • Công nghệ có những hệ quả không lường được. Trong tác phẩm I Have No Mouth, and I Must Scream của Harlan Ellison, một siêu máy tính được tạo ra để giúp con người tiến hành cuộc chiến tranh hiệu quả hơn, nhưng rồi đột nhiên siêu máy tính đó trở thành có nhận thức và quay sang huỷ diệt toàn bộ loài người.
  • Công nghệ gây tác động ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và dịch vụ cuộc sống. Trong tác phẩm Funscreen của Craig A. Falconer, công nghệ đã phát triển quá cao khiến hàng triệu người không có việc làm; nhân vật chính hàng ngày phải xem quảng cáo và nhìn nhận và đánh giá quảng cáo để kiếm tiền, và vì công nghệ theo dõi nhìn nhận và đánh giá sắc mặt và độ lưu ý quá tối tân, nhân vật chính buộc phải tập trung vào từng mẩu quảng cáo một, không được rời măt.
  • Công nghệ mới không thể giải quyết và xử lý vấn đề của công nghệ cũ, hoặc gây ra nhiều vấn đề hơn. Trong tác phẩm The Fold của Peter Clines, các nhà khoa học phát minh ra khối hệ thống dịch chuyển tức thời, nhưng khối hệ thống ấy lại khiến xáo trộn các chiều không gian và tạo ra những vấn đề rất nguy hiểm.
  • Công nghệ huỷ diệt môi trường xung quanh. Trong The Road của Cormac McCarthy, vũ khí hạt nhân đã tàn phá toàn bộ thế giới, và để lại một vùng đất cằn cỗi, nơi con người không thể sinh sống được.

20 tiểu thuyết Dystopia hay nhất ai cũng nên đọc

Bạn Đang Xem: Khái niệm dystopia là gì trong khoa học viễn tưởng?

20. Trường đấu tử sinh (2008)

Tác giả: Suzanne Collins

Quốc gia Panem quay về thời La Mã cổ đại bằng phương pháp tạo ra ‘Trường đấu tử sinh’: một giải đấu man rợ, tàn bạo cho nơi những con người vô vọng phải chém giết lẫn nhau để giành thức ăn và phần thưởng, song song giúp tạo thú tiêu khiển cho từng lớp thống trị. Trường đấu tử sinh là viễn cảnh đáng sợ về thế giới tương lai.

19. Article 5 (2012)

Tác giả: Kristen Simmons

Article 5 là tác phẩm đầu tay của Simmons, và được độc giả đón nhận rất nồng nhiệt. Nước Mỹ bị kiểm soát bởi một Cục Cải tổ Liên bang, và tất cả mọi đứa trẻ sinh ra khi bố mẹ chưa kết hôn sẽ bị xem là trẻ trái phép. Một đại chiến tồn tại diễn ra, với bao cảnh tra tấn đấm đá bạo lực.

18. The Drowned World (1962)

Tác giả: J.G. Ballard

Đúng như tiêu đề của truyện, Ballard đã xây dựng cả một thế giới bị chuyển đổi khí hậu tàn phá đầy sống động. Các thành phố Châu Âu và và Mỹ chìm dưới các đầm nhiệt đới gió mùa, và một nhà sinh vật học trong quá trình lên list các thứ sinh thực vật bị gặp phải những giấc mơ lạ thường. Mặc dù viết từ tận năm 1962, phỏng đoán của Ballard nhiều khả năng sẽ trở thành sự thực trong vài thập kỷ tới.

17. Logan’s Run (1967)

Tác giảs: William F. Nolan & George Clayton Johnson

Ý tưởng của truyện rất đơn giản, nhưng vô cùng kinh khủng: các nguồn tài nguyên được kiểm soát chặt chẽ và mức dân số được kiểm soát bằng phương pháp thủ tiêu tất cả những ai quá 21 tuổi. Trong toàn cảnh thế kỷ 23, nhân vât Logan-6 là một tên sát nhân với nhiệm vụ thừa hành việc thủ tiêu những người dân quá tuổi; lúc tới lượt hắn sang tuổi 21, Logan-6 khai mạc tìm cách trốn chạy

16. Uglies (2005)

Tác giả: Scott Westerfeld

Westerfeld mô tả một thế giới nơi sự đồng nhất được đặt lên trên tất cả. Mọi công dân đến tuổi 16 bị sẽ phải phẫu thuật thẩm mỹ để trở thành “người đẹp”. Các lựa chọn member đã bị nockout bỏ, và mọi động thái hành động đều bị theo dõi.

15. The Running Man (1982)

Tác giả: Richard Bachman (Stephen King)

Được viết dưới bút danh Richard Bachman, The Running Man là một trong số những tác phẩm kinh điển của Stephen King. Truyện lấy toàn cảnh là nước Mỹ năm 2025, khi nền tài chính đã sụp đổ, đấm đá bạo lực là chuyện diễn ra như cơm bữa và tất cả chịu sự thống trị của một chính quyền sở tại độc tài. Cuộc đời của những người dân bị liệt vào ‘list đen’ thật không khác nào địa ngục trần gian, và lối ra duy nhất là phải tham gia vào một trong những trò chơi chết người. Nhiều người nói rằng The Running Man đó chính là cảm hứng cho Trường đấu tử sinh.

Xem Thêm : CF là gì? Ý nghĩa và từ viết tắt của CF trong game, Facebook, bóng đá, SEO,…

14. The Iron Heel (1908)

Tác giả: Jack London

Đây là một trong những tác phẩm dystopia thời đầu. Truyện ít đề cập đến những khía cạnh khoa học mà chủ yếu vào sự tan rã của khối hệ thống chính trị trong xã hội tương lai: cụ thể là sự việc trỗi dậy của chủ nghĩa độc tài đầu sỏ tại Mỹ, khiến giới trung lưu sạt nghiệp và những người dân nghèo bị nô lệ hoá.

13. The Chrysalids (1955)

Tác giả: John Wyndham

Với toàn cảnh vài ngàn năm trong tương lai, The Chrysalids vẽ lên một thế giới dystopia không đồng ý chấp thuận những thứ khác biệt. Tin rằng ‘thường nhật hoá’ là mấu chốt để bảo tồn thế giới, các người dân Labrabor tiến hành xoá sổ, xua đuổi bất kể ai khác họ, kể cả những người dân có khả năng ngoại cảm.

12. Oryx and Crake (2003)

Tác giả: Margaret Atwood

Atwood mô tả một nước Mỹ với xã hội bị phân chia: người giàu ngày càng giàu hơn và đày đoạ người nghèo. Các tập đoàn nắm quyền lực kiểm soát toàn bộ dân số với công nghệ chuyển đổi gen. Với một tình tiết sinh động và phức tạp, truyện khám phá những hệ luỵ của việc ưu tiên tăng cường khoa học công nghệ mà không tính đến trách nhiệm lâu dài hơn.

11. Chuyện người tuỳ nữ (1985)

Tác giả: Margaret Atwood

Chuyện người tuỳ nữ lấy toàn cảnh là một quốc gia thần quyền đã lật đổ chính phủ nước nhà Mỹ. Trong thế giới nà, phụ nữ bị cấm đọc, và những người dân có khả năng sinh con đều bị ép buộc phải trở thành máy sinh sản để phục vụ xã hội.

10. Neuromancer (1984)

Tác giả: William Gibson

Neuromancer là một trong những tác phẩm đã khái niệm lại cả một dòng văn, và ở đây là dòngcyberpunk. Các chủ đề liên quan đến trí tuệ tự tạo, sức mạnh của tương đối nhiều tập đoàn và ý nghĩa của việc làm người đã trở thành cảm hứng cho những tác phẩm kinh điển khác sau này, ví như bộ phim truyền hình Ma trận.

9. Do Androids Dream Of Electric Sheep? (1968)

Tác giả: Philip K. Dick

Sau một cuộc cuộc chiến tranh hạt nhân mang tên “World War Terminus,” cả thế giới bị nhiễm phóng xạ, động vật hoang dã gần như đã tuyệt diệt hết và số lượng rô-bốt phát triển nhanh. Do Androids Dream of Electric Sheep? khiến người đọc phải nghĩ lại thế nào mới là con người.

8. We (1921)

Tác giả: Yevgeny Zamyatin

Trong tác phẩm We, Zamyatin mô tả một quốc gia bị kiểm soát ngặt nghèo, đầy những công an mật lẩn khuất. Người dân thay vì tên thì được đánh số và mọi yếu tố thể hiện tính member đều bị nockout bỏ.

Xem Thêm : MBA là gì? 6 lý do bạn nên lên kế hoạch theo học MBA

7. Cha và con (2006)

Tác giả: Cormac McCarthy

Truyện vẽ lên một khuông cảnh nước Mỹ hậu tận thế và một cặp cha con tìm cách tồn tại trong một thế giới gần như không còn chút sự sống. Tương lai thật mờ mịt, nhưng họ vẫn phải bước tiếp, nhảy vào miền vô định và đương đầu với mọi thứ đang rình rập.

6. A Clockwork Orange (1962)

Tác giả: Anthony Burgess

A Clockwork Orange vẽ lên một bức tranh bi thảm về một tương lai đầy rẫy những băng đảng đấm đá bạo lực và những cố gắng nỗ lực lập lại trật tự của một chính quyền sở tại yếu kém. Truyện tập trung phân tích tự do thực sự là ra sao.

5. Cỗ máy thời kì (1895)

Tác giả: H.G. Wells

Trong Cỗ máy thời kì, nhân vật chính được đưa đến những miền tương lai tăm tối, và thậm chí còn còn được tận mắt chứng kiến ngày tàn của Trái Đất.

4. Wind Up Girl (2009)

Tác giả: Paolo Bacigalupi

Bacigalupi miêu tả một thế giới thường xuyên phải gánh chịu những thảm hoạ tự nhiên, và ấm lên toàn cầu đã khiến mực nước biển dâng lên rất cao, khiến con người ngày một phải nhờ vào công nghệ sinh vật học để tồn tại, trong lúc các tập đoàn khổng lồ nắm quyền kiểm soát nguồn thức ăn.

3. 451 độ F

Tác giả: Ray Bradbury

Bradbury mô tả một xã hội Mỹ nơi chính quyền sở tại đốt hết sách và mọi tư tưởng tri thức đều bị nghiêm cấm. Tự do tư tưởng vốn được xem là nền tảng của nền dân chủ, và 451 độ F dựng lên một thế giới kinh hoàng nơi điều đó hoàn toàn không tồn tại.

2. Brave New World (1932)

Tác giả: Aldous Huxley

Huxley vẽ lên hình ảnh một thế giới tràn ngập thuốc gây ảo giác, chế tạo con người trong xí nghiệp sản xuất, khái niệm con người bị xoá bỏ, và tẩy não ngay trong quá trình thai nghén. Mặc dù nhìn từ hình thức đây có thể là một thế giới hoàn hảo, nhưng nếu không biết đớn đau là gì thì sao có thể biết vui sướng là gì?

1. 1984 (1949)

Tác giả: George Orwell

Đây là một trong những cuốn sách mang tính tiên lượng chuẩn xác đến độ rất nhiều thuật ngữ tỏng truyện đã trở thành từ thường dùng trong xã hội ngày này. Truyện kể về một thế giới bị theo dõi 24/7, và mọi phương tiện truyền thông đều nằm dưới sự kiểm soát của chính phủ nước nhà.