Những người dân sưu tập gốm sứ chắc hẳn không còn xa lạ gì với triện và con dấu trên đồ gốm sứ, nhất là những loại bình, dĩa trưng, ấm tử sa,… Dấu triện, nói nôm na là những văn tự được khắc lên tác phẩm, đa phần với mục tiêu cho biết thêm tính danh nghệ nhân, thương hiệu, dòng gốm,… Con dấu cũng tương tự như dấu triện, nhưng được sáng tạo ra để đóng lên một số lượng lớn sản phẩm nhằm tiết kiệm chi phí thời kì. Hãy cùng DIVA Gốm Sứ tìm hiểu thêm một vài nét đặc trưng về triện và con dấu trên gốm sứ nhé.

Bạn Đang Xem: Diva Gốm Sứ

Một số triện tự danh trai, hiệu

Khái niệm triện và con dấu

Triện – hiểu một cách đơn giản là những văn tự được khắc lên đồ gốm sứ. Nội dung chủ yếu của triện là tính danh nghệ nhân. Không chỉ thế, triện cũng xuất hiện thể dùng để làm biểu thị niên khoản can chi, khoản đường danh trai hiệu, khoản thẩm định chế tạo, khoản thương hiệu, khoản thi từ cát ngôn (lời thơ và những từ ngữ mang hàm ý may mắn), khoản địa danh, khoản chữ số, tranh hình,… Dấu triện được xem là chứng cớ quan trọng để thẩm định niên đại và tính danh người chế tạo ấm – là địa thế căn cứ để người chơi đồ vật thời cổ xưa hiểu giá mềm trị văn hóa truyền thống cũng như hỗ trợ cho giới thương nhân định giá trị món đồ.

Dấu triện của Cố Cảnh Chu

Xem Thêm : Môn quản trị học trong tiếng anh là gì

Con dấu ra đời với mục tiêu thay thế dấu triện lúc các sản phẩm gốm sứ ngày càng được chế tạo một cách nhanh chóng với số lượng ngày càng lớn. Thay vì ngồi tỉ mỉ khắc triện thì người ta dùng con dấu đóng trực tiếp lên sản phẩm để tiết kiệm chi phí thời kì cũng như thống nhất dạng thức. Hình dạng con dấu khá phong phú với hình tròn, hình vuông, hình chữ nhật, hình elip, hình ngói úp, hình quả bí, hình rồng, hình lá,… Tương tự như triện, con dấu cũng xuất hiện ý nghĩa quan trọng, được xem là tín chứng của một sản phẩm gốm sứ.

Con dấu của Lã Nghiêu Thần

Thẩm mỹ và làm đẹp khắc triện và con dấu bắt nguồn từ đâu?

Ngay từ khi Tử Sa được xem như một quy mô thẩm mỹ, trên các tác phẩm chưa hề lưu lại danh khoản của nghệ nhân. Chứng cớ là trên chiếc ấm Tử Sa mà Tư lễ thái giám Ngô Kinh Mạc khai quật ở Nam Kinh thời vua Gia Tĩnh không thấy có dấu triện.

Mãi cho tới khi Cung Xuân chế tạo ra ấm Thụ Anh, ông đã dùng một thứ phương tiện có đầu nhọn vẽ lên hai chữ “Cung Xuân” [供春] trên thân ấm. Đó cũng là khởi nguồn cho dấu triện trên ấm Tử Sa. Đến thời của Thời Đại Bân, niên khoản đã mở màn được khắc mặt dưới những chiếc ấm Tử Sa như: “Canh Mậu đông nhật, Thời Đại Bân” [[庚茂冬日，时大彬].

Con dấu của Uông Dần Tiên

Thời đại Trần Nghiên Viên, khắc triện và con dấu cùng xuất hiện và được khắc mặt dưới ấm, sau đó từ từ chỉ dùng con dấu mà không khắc triện nữa. Thời vua Càn Long, sau thời điểm Trần Man Sinh tham gia trà nghệ, triện không chỉ khắc tên nghệ nhân làm ấm mà còn khắc trai danh thư Trần Man Sinh như: “Man Đà hoa quán”[曼陀花冠], “A Man Đà thất”[阿曼陀室], hay nghệ nhân Dương Bành khắc con dấu ở quai ấm và bên trong nắp ấm, trên thân ấm được khắc trang trí bằng thư họa và thậm chí còn khắc cả tên thư họa gia trang trí ấm. Có một số ấm đặc biệt quan trọng khắc trên mồm ấm và phần trong đáy ấm có đóng con dấu nghệ nhân. Ngoài ra, ở đáy ấm cũng xuất hiện dấu và triện (có dấu người định ấm và niên khoản) như: “ Đại Thanh – Càn Long niên chế”[大清乾隆年制].

Xem Thêm : War là gì trên Facebook? Thuật ngữ liên quan đến war

Con dấu của Tưởng Dung

Triện và con dấu – không chỉ thể hiện sự điêu luyện, công phu mà còn là một sự nghiêm nhặt trong phương pháp bày trí về hình thức cũng như nội dung. Triện của những danh gia thường có một vài đặc điểm sau:

• Chế tạo con dấu rất cầu kỳ, kỹ lưỡng. Con dấu của những danh gia hoặc do chính tay họ chế hoặc mời Chuyên Viên điêu khắc giỏi, có phẩm vị thẩm mỹ nhất định khắc dấu danh gia đó, đồ làm giả sẽ không còn thể khắc dấu đạt được trình độ điêu luyện, không toát lên được cái thần sắc thẩm mỹ.
• Hình thức con dấu phải được bố trí hợp lý: Vị trí khắc con dấu được lựa chọn kỹ lưỡng, đảm bảo sự thống nhất hài hòa với ấm. Triện của ấm Tử Sa thường được khắc ở 4 trong nắp ấm, đáy ấm, đáy quai ấm hoặc phần bụng ấm.
• Kích thước triện phải thích hợp: Độ to nhỏ của con dấu, triện và kích thước thân ấm phải có tính hài hòa, tương thích, ấm lớn triện lớn, ấm nhỏ triện nhỏ. Kích thước triện và các phòng ban khắc triện, con dấu cũng phải cân đối; triện ở đáy ấm so với triện ở nắp ấm, quai ấm phải tương ứng về kích thước, nếu không đạt tiêu chí đó thì nhất định là đồ giả.

Con dấu của Từ Hán Đường

Triện và con dấu không chỉ có thể dùng để làm quan sát phân biệt ấm Tử Sa, mà tự thân nó cũng thể hiện sự thẩm mỹ phong phú của thư pháp, văn tự và hội họa,… tạo nên bức tranh mang nét độc đáo và đầy quyến rũ, song song góp phần khẳng định giá trị văn hóa truyền thống, thẩm mỹ và công suất của từng chiếc ấm. Không chỉ thế, triện và con dấu cũng đang được sử dụng rộng rãi trên đồ gốm sứ cho tới ngày này.

Dấu triện của Ngô Vân Căn

Vân Nguyễn (Theo Trà Khí)