Vi phạm bản quyền là vấn đề nhức nhối, phức tạp không chỉ ở Việt Nam mặc cả trên thế giới. Công nghệ phát triển đã tạo cho con người dễ dàng sao chép, “đạo văn” các sản phẩm đã có người sở hữu mà không xin phép, trích dẫn. Do vậy, hiểu biết về bản quyền để vận dụng vào công việc, học tập, nghiên cứu là điều kiện kèm theo cần trong văn hoá xử sự với những sản phẩm tài liệu số. Các phần mềm mã nguồn mở là cấp thiết và hữu ích, giúp tất cả chúng ta tránh vi phạm bản quyền.
Phân biệt Copyright và Copyleft
Thực tế cho thấy, tận dụng tính tiện ích của tương đối nhiều phương tiện tương trợ của công nghệ thông tin là dễ sao chép, chỉnh sửa của tương đối nhiều phần mềm mã nguồn mở mà các tổ chức, member vi phạm nghiêm trọng các pháp lý của bản sao được phép dùng và giấy phép công cộng GNU (GNU GPL hoặc GPL) đưa ra làm tổn hại đến lợi ích của cộng đồng sử dụng như: Chuyển giao các sản phẩm công nghệ mã nguồn mở đã qua chỉnh sửa, phát triển để thu lợi phi chính nghĩa, không vì mục tiêu thuở đầu của tác giả, tổ chức tạo ra sản phẩm; Tạo ra sản phẩm mã nguồn đóng trên cơ sở sao chép từ Code (dòng lệnh phần mềm máy tính) của mã nguồn mở nhằm phục vụ cho lợi ích của member, tổ chức…
Trong vấn đề bản quyền có hai khái niệm cơ bản gồm: Copyright (bản quyền) và Copyleft (Bản sao được phép dùng). Cụ thể:
– Lợi ích của copyleft: Copyleft là hình thức bản quyền kiểu mới, nhằm tránh vi phạm copyright. Các quốc gia chậm phát triển hoặc các nước đang phát triển sử dụng Copyleft sẽ đạt được những lợi ích như: Tự do sử dụng và nghiên cứu tác phẩm; Tự do sao chép và san sớt tác phẩm với những người khác; Miễn phí bản quyền phần mềm; Miễn phí các phiên bản nâng cấp trong toàn bộ vòng đời sử dụng sản phẩm; Giảm ngân sách phát triển, nâng cấp phần mềm đáp ứng theo yêu cầu; Tăng độ tin cậy, tính ổn định, bảo mật thông tin toàn khối hệ thống khá an toàn…
– Hành vi vi phạm copyleft: Hành vi vi phạm Copyleft là việc xâm phạm quyền nhân thân tác giả tức là việc tùy tiện đưa phần mềm vào dạng mã nguồn đóng nhằm mục tiêu thu lợi phi chính nghĩa cho tổ chức, member của mình, trái với mong muốn của tác giả cũng như quy định giấy phép GNU.
Tác giả Phạm Hoài Hận (2010) đã đưa ra một vài so sánh những điểm giống và khác nhau của copyright và copyleft như sau:
– Điểm giống nhau: Copyright và Copyleft đều bảo vệ quyền nhân thân tác giả (trừ toàn vẹn tác phẩm). Copyleft cũng có thể có những quy định với những người dùng giống copyright.
Copyleft là gì
Copyleft (còn gọi là bản quyền bên trái) là một lối chơi chữ lưu ban từ chữ copyright trong tiếng Anh có tức thị bản quyền, trong đó chữ left (bên trái) phản nghĩa với nghĩa của từ right (bên phải), mặc dù chữ “right” copyright có tức thị “quyền lợi” chứ không mang nghĩa “bên phải”. Song song copyleft còn tồn tại thể hiểu là copy left (tức thị bản sao cho dùng, bản sao được phép dùng). Copyleft mô tả cách sử dụng luật bản quyền để loại bỏ tất cả những hạn chế về phân phối bản sao và các phiên bản tác phẩm đã được chỉnh sửa cho mọi người và yêu cầu phải bảo lưu quyền tự do như vậy trong những phiên bản chỉnh sửa.
Copyleft là một dạng cấp phép và có thể dùng để làm thay đổi bản quyền của những tác phẩm như phần mềm máy tính, tài liệu, âm nhạc, và thẩm mỹ và nghệ thuật. Nói chung, luật bản quyền được chấp nhận tác giả cấm người khác tái tạo, phái sinh, hoặc phân phối các bản sao tác phẩm của tác giả đó.
Trái lại, một tác giả, nhờ mô hình cấp phép copyleft, sẽ trao cho tất cả những ai nhận được bản sao tác phẩm quyền tái tạo, phái sinh hoặc phân phối tác phẩm miễn sao tất cả những bản sao hoặc bản phái sinh mới đó cũng phải bị ràng buộc bởi cùng mô hình cấp phép copyleft. Giấy phép được sử dụng rộng rãi và là nguồn gốc của copyleft là Giấy phép Công cộng GNU. Cũng xuất hiện những giấy phép Creative Commons tương tự như vậy với tên share tương tự (Share-alike).
