Ngay tại Mỹ, một nước giàu có và phát triển nhất thế giới, có một tộc người đang thực hiện một lối sống “tối giản”, khi từ chối mọi tiện nghi của nhân loại và trung thành với chủ với truyền thống từ từ thời điểm cách đó hàng trăm năm. Họ không dùng điện thoại cảm ứng, máy tính, xe hơi, điện lưới, không nhà cao thoáng cửa, thậm chí là không dùng cả đèn pin. Họ đấy là tộc người Amish với gần 300.000 người, hiện sinh sống tản mác ở các bang tại Mỹ như Pennsylvania, Ohio, Indiana, Thủ đô New York.
Lịch sử vẻ vang của người Amish
Người Amish đã sinh sống ở Mỹ trong một thời kì dài. Những người dân Amish trước hết đặt chân đến Mỹ vào thời điểm đầu thế kỷ 18 để thoát khỏi sự đàn áp tôn giáo ở châu Âu và tìm đất để canh tác. Lịch sử vẻ vang của người Amish bắt nguồn từ vào cuối thế kỷ 17, vào năm 1693, khi một nhóm người do linh mục Jakob Ammann đứng vị trí số 1 tách khỏi phái Anabaptist (phái rửa tội lại). Ammann dạy giáo dân cách sống không kháng cự, quan tâm tới cộng đồng, làm nông và thực hiện những lời trong Kinh Thánh. Những người dân đi theo Ammann được gọi là người Amish.
Tiếng nói
Người Amish sử dụng phương ngữ “Pennsylvania Dutch”, được phát triển từ tiếng nói của tổ tiên Thụy Sĩ và Đức, tuy nhiên, trong hơn ba thế kỷ, tiếng nói của họ đã phát triển và thay đổi rất nhiều đến nỗi người nói tiếng Đức địa phương cũng khó mà hiểu được. Chữ “Dutch” (Hà Lan) trong “Pennsylvania Dutch” không ám chỉ đến giang sơn Hà Lan với địa hình phẳng phiu và tràn ngập hoa, mà là “Deutsch” – tiếng Đức. “Pennsylvania Dutch” là một phương ngữ của Đức. Người Amish nói tiếng Đức nhưng cách phát âm rất khác tiếng Đức thời điểm này. Tiếng nói của họ còn bị tác động ảnh hưởng bởi tiếng Anh do môi trường xung quanh sống xung quanh. Một số người Amish, nhất là ở bang Indiana, nói một thứ tiếng gần với tiếng Đức Thụy Sĩ.
Nơi sinh sống
Với việc canh tác nông nghiệp là nền tảng cơ bản trong cuộc sống, người Amish không bị tác động ảnh hưởng bởi những lối sống tân tiến giữa một quốc gia tân tiến nhất thế giới. Họ luôn tìm kiếm những vùng đất mới cách xa các khu tỉnh thành. Hiện nay có tầm khoảng hơn 250.000 người Amish sống tản mác tại 30 tiểu bang của Mỹ và Ontario của Canada, tập trung nhiều nhất ở 3 bang Ohio (đông nhất), Pennsylvania và Indiana.
Sự phát triển
Người Amish là một trong những nhóm dân số phát triển nhanh nhất ở Mỹ. Theo Trung tâm Nghiên cứu người theo phái Anabaptist và Pietist tại ĐH Elizabethtown, dân số người Amish tăng từ khoảng chừng 5.000 người vào năm 1920 lên nhanh đạt gần 300.000 người ngày này. Cơ quan trên ước tính chỉ có tầm khoảng 84.000 người Amish vào năm 1984, tức thị dân số đã tiếp tục tăng hơn gấp 3 lần trong khoảng chừng 30 năm. Sự phát triển nhanh dân số trong cộng đồng người Amish là vì các gia đình có rất đông con bởi họ xem đó như một sự ban phước từ Chúa. Những gia đình đông con cũng cung cấp cho họ một lực lượng lao động hùng hậu phục vụ việc làm nông.
Công việc, thuế và quân dịch
Theo truyền thống, nông nghiệp là nền tảng cơ bản trong cuộc sống lao động của người Amish. Tuy nhiên, trong thế kỷ qua, ngày càng nhiều người Amish tham gia vào các doanh nghiệp kinh doanh, nhất là trong ngành mộc và bán nông sản. Họ cũng thành lập các đội xây dựng để xây nhà ở và các dự án công trình khác cho những người dân không phải người Amish. Thỉnh thoảng họ cũng thao tác làm việc tại những nhà máy sản xuất và xưởng thuộc về của người nói tiếng Anh, ví như những đơn vị ở bang Indiana chuyên sinh sản các phương tiện tiêu khiển.
Cũng giống như công dân Mỹ, người Amish phải nộp tất cả những loại thuế như thuế thu nhập, thuế tài sản, thuế sản phẩm & hàng hóa, thuế bất động sản, đơn vị và trường học. Trên thực tế, nhiều người Amish phải đóng thuế trường học hai lần, cho tất cả trường công lập và trường tư thục. Tuy nhiên, họ không nộp và cũng không sở hữu và nhận được tiền bảo hiểm xã hội. Năm 1965, Quốc hội Mỹ đã thông qua việc miễn trừ loại phí này cho tất cả những người Amish vì họ nhận định rằng đó là một dạng bảo hiểm thương nghiệp.
Người Amish cũng được miễn quân dịch vì tin vào chủ nghĩa hoà bình.
Người Amish từ chối công nghệ tân tiến
Cuộc sống của người Amish tuân theo “Quy tắc Ordnung”. Đây là luật bất thành văn của người Amish, trong đó nhấn mạnh vấn đề sự khiêm tốn, nghe lời và giản dị. Họ phản đối bất luận hình thức đấm đá bạo lực nào, song song tránh tham gia cuộc chiến tranh, quân đội. Họ cũng tránh dính líu đến pháp luật, muốn tha thứ nhiều hơn là trừng trị.
Với lối sống từ chối sử dụng mọi tiện nghi của nhân loại và trung thành với chủ với truyền thống từ thời điểm cách đó từ hàng trăm năm, phần lớn cộng đồng người Amish bị cấm sở hữu xe hơi, không dùng điện từ các đường dây công cộng, không sử dụng các loại máy nông nghiệp tự động hóa, không dùng tivi, đài phát thanh và máy tính, không học phổ thông và ĐH, không tham gia quân đội và bài trừ việc ly hôn. Họ không được phép lắp điện thoại cảm ứng trong nhà, không dùng điện thoại cảm ứng di động. Gần đây, một số nơi được cho phép người Amish sử dụng điện thoại cảm ứng bàn, một số nhà sẽ dùng chung một chiếc và để chúng ở một nhà kho phía ngoài nhà.
So với người Amish, việc chụp hình cũng sẽ cấm vì họ nhận định rằng điều đó nuôi dưỡng cho việc phù phiếm thành viên. Họ tin rằng công nghệ sẽ làm cộng đồng của mình bị đồng hóa bởi xã hội phía ngoài. “Người Amish lo sợ rằng công nghệ và truyền thông dại chúng sẽ đưa các giá trị ngoại lai vào văn hóa truyền thống của họ”, một bài báo trên website của Trung tâm nghiên cứu cho biết thêm.
Dù biết xe hơi sẽ giúp ích cho công việc của mình, nhưng người Amish lo sợ phương tiện này sẽ làm cộng đồng của họ xa cách nhau. Họ chọn lựa cách vận chuyển bằng ngựa để giữ cho cộng đồng ở địa phương có sự gắn kết hơn.
Tuy nhiên, một số quy tắc của người Amish lại sở hữu vẻ xích mích. Chẳng hạn, họ được phép sử dụng pin xe hơi loại 12 volt nhưng lại không được phép sử dụng dòng điện 120 volt. Ngoài ra, phần lớn người Amish không được phép tài xế cơ giới nhưng được phép đi thuê xe để lái.
Đi học
Trẻ em trong cộng đồng Amish thường chỉ đi học đi học 8, chủ yếu ở các trường tư thục và chỉ ở mức 10% trẻ em theo học các trường công lập. Đến năm 14 tuổi, trẻ em được quyền nghỉ học. Quy định này đã được xác nhận bởi phán quyết của Tòa án Vô thượng Mỹ vào năm 1972.
Cộng đồng đa dạng
Cộng đồng người Amish không phải chỉ có duy nhất một nhóm. Họ chia ra làm 4 nhóm đấy là Old Order, New Order, Beachy Amish, Amish Mennonites, và có những quy tắc khác nhau. Trong số đó, nhóm Beachy Amish và Amish Mennonites vẫn sử dụng xe hơi và điện trong những khi hai nhóm còn sót lại sử dụng xe ngựa kéo.
Y phục
Người Amish thường mặc những y phục giản dị và đơn sắc. Một số nhóm trong cộng đồng người Amish chỉ mặc quần áo màu đen và trắng, trong những khi những nhóm khác mặc cả quần áo màu. Trên y phục, họ không sử dụng khóa kéo hay khuy bấm vì họ nhận định rằng chúng có nguy cơ làm lộ thân thể. Thay vào đó, họ dùng ghim cài. Trong các buổi lễ tôn giáo, người Amish sẽ mặc thêm áo choàng. Phụ nữ Amish thường vấn tóc, đội mũ vải, mặc váy dài và tạp dề, không đeo bất luận loại trang sức đẹp nào. Nam giới người Amish phải để râu mọc tự do. Một trong những tội lỗi nghiêm trọng nhất trong cộng đồng này là cạo râu, khiến người đó bị xa lánh, tẩy chay.
Tôn giáo
Thời đoạn duy nhất mà người Amish có thể thả lỏng và không thực hiện theo “Quy tắc Ordnung” được gọi là “rumspringa”, diễn ra trong khoảng chừng thời kì ở độ tuổi 16, trước lúc người Amish được rửa tội và chính thức gia nhập vào cộng đồng. Từ “rumspringa” trong tiếng Đức của Pennsylvania có tức thị “chạy rông”, vì đây là lần cuối người Amish có thể trải nghiệm cuộc sống tự do trước lúc vào mực thước.
Này cũng là thời đoạn quan trọng để thanh niên Amish quyết định xem họ có muốn gia nhập lâu dài vào cộng đồng hay là không. Trong khoảng chừng từ 18 đến 21 tuổi, nếu đồng ý gia nhập, họ sẽ tiến hành rửa tội. Nếu không, họ có thể rời khỏi cộng đồng người Amish./.
