Ai nấy đều biết, tifosi là cổ động viên trong làng bóng Italia, còn ultra (viết đúng là ultrà) là các tifosi cực đoan ở Calcio.

Nhưng nguồn gốc của khái niệm tifosi là thế nào, và có thể hiểu ultra là hooligan trong bóng đá Italia?

Tifosi là gì?

Có tài liệu nhận định rằng tifosi xuất phát từ chữ typhus (tức thị khói) trong tiếng Hy Lạp. Cũng tồn tại tài liệu nhận định rằng khái niệm tifosi đã có từ trước Cuộc chiến tranh thế giới II và trở thành phổ thông trong thập niên 1920. Đấy là cách nói trại đi từ một danh từ y khoa, tifico. Nhưng tóm lại, khái niệm tifosi lúc đầu được dùng làm mô tả một… căn bệnh. Đấy là một loại bệnh hoán vị về ý thức, nhưng lại sở hữu khả năng lây lan trong cộng đồng, và sức lây lan rất cao.

Chả vậy mà “tifosi” trong tiếng Ý bắt nguồn từ từ “tifo”, tức thị “gào thét như những thằng điên khùng”. Không điên khùng thì quả thực không thể trở thành một CĐV chính cống, dù thỉnh thoảng cái cách cổ động đều phải có một chiếc gì đó quá thần kinh.

Ví dụ: người ta có thể không đánh nhau vì miếng cơm manh áo, nhưng sẵn sàng xông vào nhau chỉ vì một sự đụng chạm đến đội bóng mà người ta tôn thờ, người ta cũng đều có thể sẵn sàng quên vợ và người thân chỉ vì một trận bóng đá, cũng như khổ cực đến cùng cực chỉ vì một thất bại.

Vì sao Tifosi lại là tên gọi gọi chung cho tất cả những người hâm mộ đội tuyển Italia?

Cổ động viên bóng đá trong thập niên 1920 đáng gọi là những con bệnh như vậy? Đến năm 2001, người ta thăm dò dư luận và thấy nhiều hơn nữa 26.177.000 người Ý tự nhận mình là tifosi, tức là những “con bệnh” như đã khái niệm cổ động viên bóng đá trong thập niên 1920. Nên nhớ dân số Ý vào năm 2001 là 57 triệu người.

Với những tifosi, vấn đề còn nặng nề hơn thế nữa. Những ai đó đã sinh ra trên đất Italia thì hầu như thể sẽ bị số phận vừa yên ủi khích lệ, vừa nguyền rủa. Tích cực, vì đó đó chính là mảnh đất nền mỡ màu nuôi dưỡng những tâm hồn yêu bóng đá và coi nó như một động lực sống và vươn lên. Tiêu cực vì đó đó chính là lãnh địa của những thù hận giữa vì tính cục bộ địa phương, sự can thiệp và tận dụng quá sâu của chính trị và là nơi ẩn chứa một cách thâm thúy nhất những xích mích trầm trọng không thể xử lý nổi trong xã hội Italia.

Các CĐV Ý có thể đánh nhau vì đủ mọi lý do, thậm chí còn chẳng cần lí do và những trận đấu nảy lửa ở Serie A hoàn toàn có thể trở thành nơi thể hiện đấm đá bạo lực. Chúng ta cũng có thể hỏi, vì sao các tifosi lại điên cuồng đến thế? Đó là một nét văn hoá bóng đá Italia, khi cái gọi là văn hoá thể thao và sự fairplay không thể len lỏi được vào đầu óc của một phòng ban tifosi (điều đó cũng được thể hiện ngay trong những cuộc khẩu chiến ầm ỹ giữa các CLB CĐV bóng đá Ý ở Việt Nam). Trong một xã hội luôn tiềm tàng những nguy cơ của xung đột và bất mãn như ở Italia, thì những trận đánh nhau trên tuyến đường phố giữa các CĐV đó chính là một sự giải vây những bức xúc của họ, không phải với tư cách CĐV, mà trước hết là những thành viên trong xã hội, những người dân cảm thấy chỉ có thể làm thế thì xã hội mới nghe biết họ. Chẳng có gì ngạc nhiên lúc các CĐV vẫn đánh nhau mỗi tuần, trong lúc trên chính trường, người ta cũng tìm cách triệt phá nhau một cách tích cực chẳng kém ai. Câu truyện về đấm đá bạo lực trên sân cỏ và ngoài sân cỏ Italia sẽ chẳng bao giờ kết thúc.

Ultra dĩ nhiên phải là những cổ động viên trung thành với chủ. Ngoài ra, họ còn cát cứ ở phần “lãnh thổ” riêng của mình trên một phần khán đài nhất mực và khiến công an cũng phải e ngại. Ultra khác với hooligan, nhất là hơn nhiều về mặt tổ chức. Đấm đá bạo lực thường là mục tiêu cuối cùng của hooligan. Còn với ultra, đấm đá bạo lực chỉ là phương tiện cho nhiều mục tiêu khác.

Vài nét về các CĐV quá khích (ultras) ở Italia:

– Họ là những người dân kết đoàn lại để chống lại sự thẳng tay của công an, chống lại các lệnh cấm không cho họ mang nhiều cờ quạt, pháo, vào sân, chống lại giá vé quá cao, chống lại sự bất công trên sân cỏ và thể hiện thái độ bằng các cuộc tuần hành, biểu ngữ hoặc loạn đả với công an.

– Phần đông các CĐV quá khích có độ tuổi trung bình khoảng chừng 28, và ngày càng được trẻ hóa với sự gia nhập của nhiều băng nhóm thanh thiếu niên bị kích động bởi các tư tưởng bài ngoại và cực hữu.

– Vũ khí chính của những CĐV quá khích hiện nay không còn thuần tuý là bom xăng, mà người ta đã chuyển sang dùng bom tự tạo và bom đinh để tăng tính sát thương.

– Nhiều hơn thế nữa 298 trận thuộc 4 hạng đấu ở Italia mùa này đã xẩy ra xô xát giữa các CĐV quá khích với công an.

– 1400 CĐV quá khích bị công an Italia xếp vào diện cực kỳ nguy hiểm và bị cấm đến những sân vận động xem bóng đá.

– Thường niên có tầm khoảng 2000 CĐV quá khích bị công an bắt.

– Hiện có tầm khoảng 60000 CĐV quá khích trên toàn Italia.

(Tổng hợp)