Quan hệ giữa tư vấn và lãnh đạo. Những người dân làm công việc tham vấn cho những nhà chính trị thường gọi là cố vấn, còn dân khoa học hay sử dụng thuật ngữ tư vấn. Trong lịch sử hào hùng phát triển của giang san, các nguyên thủ quốc gia thường có Ban cố vấn vì dù có là vĩ nhân, cũng không thể nào biết tất cả và không thể không có thời điểm sai trái.

Bạn Đang Xem: Ý Nghĩa Của Tần Suất Thiết Kế Là Gì ? Hầu Như Tất Cả Mọi Sổ Tay Thủy Văn Cầu Đường

QUAN HỆ GIỮA TƯ VẤN VÀ LÃNH ĐẠO

(Thảo luận về mức đảm bảo của Dự án thủy lợi chống ngập tại TP TP. HCM)

Tô Văn Trường

Những người dân làm công việc tham vấn cho những nhà chính trị thường gọi là cố vấn, còn dân khoa học hay sử dụng thuật ngữ tư vấn. Trong lịch sử hào hùng phát triển của giang san, các nguyên thủ quốc gia thường có Ban cố vấn vì dù có là vĩ nhân, cũng không thể nào biết tất cả và không thể không có thời điểm sai trái.

Bạn đang xem: Tần suất thiết kế là gì

Khi đối chiếu với những người dân làm cố vấn có trình độ cao, bản lãnh, họ có nguyên tắc sống là:“Cố vấn là người cho lời khuyên nên làm chứ không phải đệ trình, kiến nghị”. Những người dân làm cố vấn thường là 5 không (1) Không ở tổ chức thứ bậc trên, dưới; (2) Không thay mặt cho ai cả; (3) Không người nào thay mặt cho cố vấn; (4) Không là cấp trên của người nào; (5) Không là cấp dưới của bất kỳ ai. Chỉ có như vậy , cố vấn mới phải đào sâu, suy nghĩ, thể hiện chính kiến của mình.

Ý kiến thứ nhất: Qua tính toán của cơ quan lập dự án là Viện khoa học thủy lợi miền Nam, trên cơ sởđóng góp ý kiến của Tổ tư vấn, 2 cơ quan tham vấn là Cục Quản lý xây dựng dự án công trình thủy lợi và Vụ Khoa học công nghệvà Hợp tác quốc tếđã trình Bộ trưởng liên nghành Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn ký quyết định

Ý kiến thứ hai: Sau khoản thời gian Bộ phát hành quyết định số 853 nói trên, GSTS Đào Xuân Học, thứ trưởng Bộ NNPTNT kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy lợi đã lãnh đạo: “Vụ Khoa học, Công nghệ và Hợp tác quốc tế (Tổng Cục Thuỷ lợi) và Cục Quản lý xây dựng dự án công trình văn bản báo cáo Bộ trưởng liên nghành về việc bỏ nội dung quy định mức đảm bảo thiết kế tiêu 95% để phù phù hợp với lý luận và thực tế”.

Về cơ sở pháp lý, dựa vào 3 văn bản sau:

1. TCXDVN 51 – 2008, tiêu chuẩn thiết kế về thoát nước thì tính toán chu kỳ luân hồi tái diễn trận mưa so với cống thoát nước ở thành phố cấp I là 10 năm (tương ứng với tần suất 10%), thời kì tính mưa tối đa là 150 – 180 phút. Khi thiết kế tuyến thoát nước ở những nơi có những dự án công trình quan trọng trong thành phố mà việc ngập nước có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng thì chu kỳ luân hồi tái diễn lấy to ra hơn, có thể lấy bằng 25 năm (tương ứng tần suất 4%).

2. Quyết định 1590 của Thủ tướng Cơ quan chính phủ phê duyệt định hướng Chiến lược phát triển thuỷ lợi Việt Nam thì mục tiêu thoát nước đến năm 2020 thích ứng với BĐKH – NBD đảm bảo tần suất 90 – 95%.

3. TCXDVN 285 – 2002 thì tần suất mực nước lớn số 1 ở sông (kênh) nhận nước tiêu để tính toán quyết sách khai thác cho những dự án công trình tiêu nông nghiệp theo quyết sách tiêu động lực lấy bằng 10% và theo quyết sách tiêu tự chảy lấy từ 10 – 20%.

Xem Thêm : Onecoin là gì? Có nên đầu tư vào đồng Onecoin hay không?

– Khi tính toán mưa với tần suất 10% tức thị tần suất đảm bảo tiêu thiết kế đã là 90% (được hiểu là cứ 100 năm thì có 10 năm xuất hiện mưa vượt quá lượng mưa thiết kế tất cả chúng ta không thể đảm bảo được) đó là chưa tính đến khi xuất hiện triều cường và xả lũ lớn vượt mức 10% mà ta đã chọn.

– Trong Quyết định 1547 của Thủ tướng phê duyệt quy hoạch thuỷ lợi chống ngập úng khu vực TP. Hồ Chí Minh có ghi “các giải pháp … làm tăng khả năng tiêu thoát cho khối hệ thống cống rãnh trong thành phố, chấm hết tình trạng úng ngập do lũ và triều, tạo nền cho việc tiêu thoát nước mưa từ khối hệ thống kênh rạch …”.

– Ngày nay Cơ quan Tư vấn tính toán mô hình mưa nội và ngoại thành khác nhau nhưng cùng tần suất 10%, nhưng lại công bố mức đảm bảo là 95%. Điều này đã sai cơ bản về lý thuyết cũng như thực tiễn. Trong thực tế kết quả tính toán thủy văn, thủy lực của những đơn vị trong ngành còn tồn tại sự sai khác đáng kể, đặc biệt quan trọng việc thi công quốc lộ Đông Tây đã thu hẹp khả năng trữ nước và thoát nước của khu vực trung tâm thành phố, để đảm bảo khả năng tiêu thoát như kiến nghị của những nhà quy hoạch đã rất khó khăn, yên cầu phải có giải pháp mạnh tại khu vực này cho nên chưa tồn tại cách gì đảm bảo được là: “trong một 100 năm thành phố chỉ bị ngập 5 lần”.

– Tư vấn chọn chuỗi thống kê mực nước tại trạm Phú An trong vòng 20 năm (1988 – 2007), chuỗi số có xu thế luôn tăng trung bình 17mm/năm; hơn nữa trong vòng 10 năm gần đây đã có 5 năm xuất hiện giá trị mực nước MAX (146 – 157 cm) to ra hơn mực nước MAX thiết kế 10% (145cm). Mực nước trạm Phú An phụ thuộc vào triều từ biển và lũ xả từ thượng nguồn, do vậy, chuỗi số liệu mực nước tại Phú An không phải là chuỗi tình cờ nên không dùng được phương pháp tình cờ để tính toán. Ngoài ra cũng không thể nói cứ 20 năm có một năm ngập thì tần suất đảm bảo tiêu được là 95% trong những lúc 10 năm gần đây đã có 5 năm liên tục mực nước MAX vượt quá mực nước thiết kế.

– Chưa bao giờ tất cả chúng ta công bố mức đảm bảo mà chỉ công bố tần suất thiết kế mưa, lũ và triều.

Qua phân tích đứng trên góc độ Chuyên Viên thủy văn PGS Đỗ Cao Đàm bảo lưu ý kiến chọn mức đảm bảo tính tiêu cho TP.TP. HCM là 95%. GS.TSKH Nguyễn Ân Niên tán thành với ý kiến của PGS Đỗ Cao Đàm và đi sâu về khái niệmxác suất và mức đảm bảo trên cơ sở độ đo (dimension) trong không gian biến số tình cờ và dùng khái niệm của Monte-Carlo để thay cho độ đo.

Xem thêm: Lời Bài Hát: Anh Là Ai Vậy Mới Ra Mắt Tại Đây, Anh Là Ai Vậy

Theo GS Nguyễn Ân Niên tiêu chuẩn chọn các tần suất thiết kế của mưa (M) là pM (cụ thể là 10%) và triều (T) là pT (cũng 10%), lũ xem như lấy số liệu thực tế. Không gian biến số tình cờ lấy theo tần suất (mỗi trục biến thiên từ 0.001 tới 0.999) và ta rải những điểm trong chữ nhật p(T)*p(M) này ví dụ với tập hợp điểm xác suất thực đo N rấtlớn (ví dụ >1000). Như vậy với tần suất pM sẽ sở hữu được pM*N điểm rơi vào khoảng chừng (0.001- pM), cũng vậy so với pT . Thời điểm hiện nay ký hiệu xác suất chập tần suất pM và pT là:

P.(M/T) = p

Thì số điểm nằm trong khoảng chừng này là P.(M/T)* max(pM, pT)*N, chỉ có những điểm này vượt vượt mức thiết kế, và còn <1- p(mt)* max(pm, pt)>*N điểm có mức đảm bảo thiết kế, như vậy mức đảm bảo thiết kế là:

BĐ = <1-p(M/T) max(pM, pT)>*100%.

Ví dụ pM = pT = 10% và P.(M/T) = 0,3 thì BĐ = 97%.

Theo ý kiến của thành viên tôi, thủy văn, thủy lực cho bài toán chống ngập TP.TP. HCM rất phức tạp, cần phải lắng tai ý kiến của tất cả những nhà khoa học để phân tích đánhgiá đạt tới sự việc đồng thuận rất chất lượng.

Theo tôi hiểu, phương cách đề xuất của Gs Nguyễn Ân Niên nhìn chung hợp lý khi ta tính trị số tương ứngvới 10% hay 5% vv…cho ta thấy các sự kiện này còn có thể được xác định một cách chuẩn xác và thế tất nhưng thực tế không phải như vậy. Ví dụ lấy dòng chẩy 20 năm rồi định phân loại thích hợp xong ta tính T-year vent : Nếu probability of exceedance là 0.05 thì ta có biến số với return period là 20 năm ( trung bình gật đầu trị số thực tế có thể vượt trị số này một lần). Giả sửGumbel distribution biểu thị cho dòng chẩy cực to này thì tùy theo phương pháp ước tính thông số (parameter estimation methods) ta có trị khác nhau cho biến cố 20 năm. Nếu ta dùng phân loại khác ví như Log-Pearson Type III, thì trị số cho biến cố 20 năm lại càng khác xa nữa. Theo tôi, nên dùng vài phân loại rồi dùng trị trung bình thu được từ vài phân loại như vậy thuyết phục hơn.

Xem Thêm : TPU là gì? Ứng dụng thế nào trong đời sống?

Phương phápMonte Carlo do GsNguyễn Ân Niên sử dụng, tôi e không ổn bởi vì triều có tính tất định rất cao, trong những lúc mưa thì yếu tố tình cờ rất lớn cho nên lúc gom lại triều và mưa rồi phát sinh như một cặp biến tình cờ uniformly distributed trên một hình chữ nhật sẽ không còn thích hợp. Mặt khác việc tìm được joint distribution của T và M lại là một vấn đề rất khó. Theo tôi cách tốt nhất phải giải bài toán ngập nước bằng mô phỏng. Tất nhiên, tất cả chúng ta phải tốn nhiều sức lực và thời kì đểmô phỏng nhiều phương án.

Nếu chỉ tranh luận ai đúng, ai sai về các rõ ràng và cụ thể sẽ rất khó thẩm định và đánh giá vì chúng ta chỉ dùng tần suất cho các giá trị biến đổi ngẫu nhiên, như lượng mưa, cường độ gió hay mực nước và lưu lượng trên sông. Trong toàn cảnh hiện nay, việc sử dụng tài liệu thực tế trong 20 năm từ 1988-2008 tuy có nhiều hạn chế nhưng là giải pháp tốt nhất hiện có. Tôi đồng ývới cách lập luận tính toán cho 20 năm, của PGS Đỗ Cao Đàm tuy nhiên phải tính toán với nhiều chuỗi ( bằng phương pháp phát sinh số liệu), vì kết quảdựa vào số liệu thực đo chỉ là kết quả nhận được từ một chuỗi. Simulation với Rainfall-Runoff models là việc làm cấp thiết!

Vấn đề quan trọng nhất để đạt tới sự việc đồng thuận cao là cần phân tích khối hệ thống để sở hữu cái nhìn tổng quan thẩm định và đánh giá xem những rõ ràng và cụ thể chọn mức đảm bảo 95% hay 90% đóng góp ra sao khi xử lý bài toán chống ngập có liên quan đến nhiều yếu tố.

Tần suất thiết kế: Việc sử dụng khái niệm “tần suất” trong xây dựng quy hoạch tích hợp để giảm thiểu hiểm họa của lũ lụt là một khái niệm cũ và thỉnh thoảng lỗi thời. Chúng ta không thể định ra tần suất thiết kế khi chỉ hoàn toàn dựa vào đặc tính kỹ thuật mà quên mất hiệu quả kinh tế của giải pháp. Ngày nay, người ta nói đến “Benefits & Costs” của một biện pháp công trình chứ không thể chỉ nói tới tần suất thiết kế cho giải pháp ấy. Tần suất thấp đồng nghĩa với đầu tư lớn, nhưng hiệu quả đến đâu lại chưa xét đến. Điều này cũng giống như ta đi mua hàng, liệu chúng ta có trả giá một món hàng mà chưa biết chất lượng món hàng ra sao không?

Tần suất mưa: Phương pháp tính tần suất mưa hiện nay là mỗi năm lấy một trận mưa lớn số 1. Nếu tất cả chúng ta có chẳng hạn 100 năm tài liệu mưa, trận mưa ứng với tần suất 10% của liệt số này được hiển là cứ 10 năm lại xẩy ra trận mưa tương tự. Tuy nhiên, khi tính toán gặp khó khăn lớn là trong một năm có thể xẩy ra nhiều trận mưa tương tự hoặc có lượng mưa thấp hơn đôi chút và vì thế tần suất tái diễn sẽ to ra hơn nhiều. Hậu quả là nếu thiết lập liệt thống kê với tất cả những các trận mưa xẩy ra,trận mưa với tần suất tính Theo phong cách này sẽ to ra hơn rất nhiều so với phương pháp tính thống kê cũ. Nếu chỉ đề cập đến tần suất không thôi, chưa nói lên được tác động tổng hợp. Tính song song xuất hiện cần phải được đặc biệt quan trọng lưu ýtrong phân tích, thẩm định và đánh giá. Hay nói cách khác, nếu xét tổng hợp bất lợi ta có thể coi mưa và triều cùng tần suất lũ bình quân là chưađủ mà phải đặc biệt quan trọng quan tâm đếnthời điểm xuất hiện.

Trở lại từng vấn đề GS Đào Xuân Học nêu ở trên, tôi thấy khôngnên vận dụng tiêu chuẩn TCXDVN 285-2002, nên làm sử dụng TCXDVN 51-2008. GS Đào Xuân Học có sự hiểu nhầm về quan niệm mứcbảo đảm và tần suất. Mức đảm bảo là một chỉ tiêu để đảm bảo mục tiêu hoặc hiệu ích của dự án công trình không bị phá hoại trong thời kì dự án công trình hoạt động và thường được thể hiện dưới dạng xác suất hoặc biến cố đối của xác suất (100% – p%). Chỉ khi đơn trị, 1 biến duy nhấtthì mức đảm bảo mới có thể suy ra từ tần suất 1-P.. Xin lưu ý bài tóan của tất cả chúng ta là bài tóan chống ngập không thuần tuý là bài tóan tiêu vì có những cống ngăn triềutrong vòng 10 năm gần đây đã có 5 năm xuất hiện giá trị mực nước MAX (146 – 157 cm) to ra hơn mực nước MAX thiết kế 10% (145cm) nên không thể đảm bảo mức 90%, là vìchưa có giải pháp dự án công trình. Với lượng mưa 10% kết phù hợp với giải pháp dự án công trình thì ta đảm bảo được 95%, còn nếu mưa to ra hơn lượng mưa 10% thì tất nhiên không đảm bảo được mức đó, cho nên không được lộn lạo 2 khái niệm tần suất và mức đảm bảo. Để dễ hiểu hơn, xin đưa ví dụ nếu mưa 10% là 110 mm, với lượng mưa 110 mm, tất cả chúng ta dùng giải pháp dự án công trình ta có thể đảm bảo chống ngập 95%, nói như vậy để thấy mức đảm bảo và tần suất là khác nhau.

Do chuỗi số liệu thủy văn là tình cờ, khi gặp chu kỳ luân hồi nước lớn thì mực nước tăng, gặp chu kỳ luân hồi nước nhỏ thì mực nước giảm, Tư vấn chọn chuỗi thống kê mực nước tại trạm Phú An trong vòng 20 năm (1988 – 2007) là chuỗi số có xu thế luôn tăng trung bình 17mm/năm là bất lợi cho tiêu, tức là bất lợi cho việc chống ngập. Việc xét tác động tới tiêu thoát nước như trường hợp QL ĐÔNG Tây có xét cả trường hợp tỉnh thành hóa nữa, vì trong chuỗi 20 năm nhưng mặt phẳng cắt địa hình lấy theo mặt bằng 2025.

Mực nước triều của Phú An chịu tác động của dòng chảy trong sông nhất là những thời khắc xét tiêu thóat nước, khác với triều biển. Trong những lúc đề xuất tần suất lũ kiểm tra đã theo tiêu chuẩn thiết kế riêng nên tiêu thoát nước như TP. Hồ Chí Minh cũng nên theo tiêu chuẩn thiết kế riêng vì là tỉnh thành loại đặc biệt quan trọng, tập trung các khu công nghỉệp và liên lạc quan trọng. Bởi vậy, nhiều người đề xuất tính toán tiêu thóat nước với mức đảm bảo 95%, để xử lý tiêu úng thành phố trọng tâm. Ngoài ra, quy mô kích thước của cống còn phụ thuộc vào yêu cầu của liên lạc thủy, dòng chảy môi trường thiên nhiên, có tức thị còn to ra hơn nhiều so việc tranh luận cho mức đảm bảo 90%hay 95%.

KẾT LUẬN

Cơ quan tư vấn khi thiết kế cần tiếp tục làm rõ một số điểm sau đây:

– Mức đảm bảo rõ ràng và cụ thể cho từng vùng của thành phố sẽ khác nhau, cần tính toán chọn mức đảm bảo rõ ràng và cụ thể thích hợp.

– Mức đảm bảo ngoài yếu tố bảo vệ, cũng cần phải xét tới những yếu tố thích ứng và giảm nhẹ thiên tai.

– Ưu tiên trước mắt là phải xây dựng cho được một bộ tài liệu rõ ràng và cụ thể về thiệt hại do ngập lụt tỉnh thành, từ đó làm cơ sở cho việc thực hiện các bước phân tích rủi ro tiếp theo để tương trợ cho việc ra quyết định góp vốn đầu tư trên cở sở phân tích chí phí và hiệu quả kinh tế tài chính xã hội môi trường thiên nhiên.Đấy là cách tuân theo hướng tiếp cận tổng hợp trên cơ sở quản lý và thẩm định và đánh giá rủi ro ngập lụt.

– Bộ NNvàamp;PTNT và TP.TP. HCM cần thăm quan, học hỏi kinh nghiệm việc chống ngập của TP. Bangkok có những ĐK tương tự chịu tác động của những nguyên nhân gây ngập như lũ, triều, mưa như TP.TP. HCM nhưng họ đã xử lý triệt để bài toán chống ngập từ thời điểm năm 2005.

Với trách nhiệm là thành viên Tổ tư vấn, tôi viết các nhận xét trên đây để Vụ Khoa học Công nghệ và Cục Quản lý xây dựng dự án công trình thủy lợi tập vừa ý kiến của những thành viên khác, trình Bộ xem xét, quyết định.