Trước hết, tất cả chúng ta hãy làm quen lại với khái niệm của từ “phát hành”. Trong âm nhạc và các mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ khác, một bản phát hành thường được xem là một “sản phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ hoàn chỉnh, trọn gói và có sẵn để người theo dõi có thể thưởng thức”.

Qua chiều dài lịch sử vẻ vang, các định dạng phát hành âm nhạc đều gắn liền với những vật phẩm được sử dụng để ghi lại chúng (với độ dài mà định dạng vật lý đó được cho phép), tuy vậy với sự ra đời của Internet và việc phát trực tuyến (streaming), những khái niệm của không ít thuật ngữ như EP, LP hay album giờ đây đã gắn liền với khối lượng nội dung của tác phẩm và không còn ám chỉ tới bất kỳ tính chất vật lý nào có thể xuất hiện của chúng nữa.

Single – Đĩa đơn

Với cái tên như vậy, có nhẽ các bạn sẽ mong đợi một “đĩa đơn” chỉ có nghĩa thuần tuý là một ca khúc. Nhưng sự thực thì không đơn giản như vậy – trên thực tế, một đĩa đơn có thể gồm có tối đa 3 bản nhạc với thời lượng nghe không kéo dãn trên 30 phút (hoặc có một bản nhạc trong đó dài thêm hơn 10 phút). Cả hai dịch vụ phát nhạc trực tuyến được nhiều người dùng nhất hiện nay là Apple Music và Spotify đều đồng ý với điều này (với Spotify không vận dụng giới hạn 10 phút cho một bản nhạc).

Theo truyền thống, các single được xem là những bài hát chất lượng sản phẩm và dịch vụ nhất của một album, và được phát hành riêng trước lúc chính album đó ra mắt với mục tiêu xây dựng tiếng vang và kéo thêm sự lưu ý xoay quanh nó. Tuy nhiên với khái niệm này đã thay đổi theo thời kì, ngày này đĩa đơn được đánh giá như những gì đã nói ở trên và không thực sự liên quan đến một album hoàn chỉnh.

Mặc dù đĩa đơn đã trở thành phổ thông hơn rất nhiều Tính từ lúc lúc streaming đang dần thống trị ngành công nghiệp âm nhạc, sự hiện hữu của nó đã tồn tại trên thị trường này từ rất mất thời gian.

Trước lúc ngành công nghiệp âm nhạc phát triển như hiện giờ, các hãng thu âm thường chọn 2 bài hát từ album của nghệ sĩ của họ và bán cặp ca khúc này dưới dạng đĩa đơn. Với đĩa than, 2 bài hát này sẽ tiến hành đặt tuần tự trên mỗi mặt của một chiếc đĩa 45rpm. Một bài hát sẽ nằm cạnh sát Side A và thường được hiểu là bài hát “chính”, được truyền bá và tăng ngày một nhiều nhất trên TV và các đài radio. Bài hát còn sót lại sẽ ở Side B và là một bài “khó tiêu” hơn, nhưng cũng thú vị không kém.

Rất nhiều producer đang sử dụng đĩa đơn như một “đơn vị đầu ra” chính của họ vì nhiều lý do khác nhau, thay vì coi những bài hát này là “phát súng trước hết” trước sự phát hành của tất cả một EP hoặc album. Giờ khi tất cả chúng ta đang sống trong thời đại mà mọi thứ đều thay đổi một cách chóng mặt với những trend có tuổi thọ ít nhất là vài giờ, từ những nghệ sĩ độc lập đến những hãng thu âm hàng đầu đã mở màn chuyển hướng từ việc tập trung thực hiện các album hoàn chỉnh sang các đĩa đơn dễ tiêu thụ hơn.

Để sở hữu thể giữ chân người theo dõi, họ sẽ muốn giữ được nhịp độ phát hành liên tục thay vì chỉ tung ra sản phẩm 1-Gấp đôi trong năm. Đó là lý do vì sao cả những nghệ sĩ ít người biết và ngôi sao sáng nổi tiếng giờ đây đều phải sở hữu xu hướng phát hành một ca khúc/tháng, thay vì ra mắt cả một album hoàn chỉnh mỗi năm một lần.

EP – Extended Play

Một mô tả phổ thông về EP là “một thứ quá dài để trở thành một đĩa đơn nhưng quá ngắn để sở hữu thể gọi là một album“. Theo Wikipedia, một EP có thể gồm có từ 3-6 bản nhạc, nhưng khi một đĩa đơn cũng sẽ có thể có 3 bản nhạc thì tất cả chúng ta sẽ phân biệt chúng thế nào?

Hiểu đơn giản, nếu một trong 3 bản nhạc đó dài thêm hơn 10 phút và tổng thời lượng của tất cả 3 bài hát đó dưới 30 phút, này sẽ là một EP – ít nhất, đó là các quy tắc mà Apple Music sử dụng cho những bản phát hành của họ. Với Spotify thì quy tắc này sẽ đơn giản hơn một tí – so với họ, EP là tất cả mọi thứ có từ 4-6 bản nhạc với độ dài dưới 30 phút.

EP chỉ là một phân loại giữa đĩa đơn và album hoàn chỉnh, và định dạng này đang dần trở thành phổ thông với những ban nhạc độc lập và các nghệ sĩ mới nổi, vì chúng không tốn quá nhiều ngân sách để sinh sản như với LP nhưng có thể làm nổi trội tuyệt vời và phong cách của họ hơn so với những đĩa đơn lẻ tẻ. EP là định dạng được cho phép nghệ sĩ truyền tải một câu truyện phức tạp hơn so với những đĩa đơn, nhưng song song cũng không yên cầu quá nhiều thời kì để hoàn thành như một album.

LP – Long Play/Album

Được hãng Columbia Records giới thiệu vào năm 1948, LP đã nhanh chóng trở thành định dạng tiêu chuẩn cho những album có thời lượng dài. Khi LP lần trước hết được ra mắt, các đĩa vinyl mà nó được ép vào chỉ có dung tích lên tới 23 phút mỗi mặt đĩa. Khoảng chừng dung tích này đã dần dần tăng lên, và cho đến lúc đĩa compact ra đời thì thời kì chơi của một tác phẩm còn kéo dài thêm hơn nữa.

Tất nhiên, với những định dạng kỹ thuật số, một album hoàn toàncó thể kéo dãn đến vô hạn. Nói cách khác, định dạng LP rất phù hợp cho những dự án âm nhạc yêu cầu một “không gian” rộng hơn, ví dụ như những concept album mà trong đó kể về một câu truyện mạch lạc và xuyên thấu cả tác phẩm.

Như bạn cũng có thể hình dung được từ những gì đã đề cập, LP hiện nay đang mất dần độ phú sóng hơn so với đĩa đơn và EP. Các LP đã từng được xem là một cột mốc quan trọng so với các nghệ sĩ thu âm, vì thực hiện một album đầy đủ là một việc tốn kém và đầy thử thách. Nếu bạn cũng có thể thực hiện được một album, điều đó có tức thị bạn đã thành công với tư cách một nghệ sĩ! Nhưng ngày này, trong cả những nghệ sĩ rất thành công cũng sẽ có vẻ hướng đến việc phát hành nhạc qua những định dạng ngắn thêm.

Xu phía này là kết quả có thể lường trước được của quá trình phát triển kỹ thuật mà ngành công nghiệp âm nhạc đã tận mắt chứng kiến trong vài thập kỷ qua. Tuy nhiên, một số nghệ sĩ vẫn ưa thích việc phát hành các sản phẩm của mình qua các album full-length, khi không gian âm nhạc của họ được mở rộng và những trình tự mà nó cung cấp giúp những nhạc sĩ này còn có thể kể câu truyện của mình một cách toàn diện hơn.

Sự thực thì, những khái niệm về LP/Album hiện nay đều không hề nhất quán. Ví dụ: Tại Hoa Kỳ, Viện Hàn Lâm quy định rằng một album phải có tổng thời kì phát tối thiểu là 15 phút với ít nhất 5 bản nhạc riêng biệt, hoặc tổng thời kì phát tối thiểu là 30 phút với số lượng ca khúc không giới hạn. Tiêu chí để một album có thể được đi vào Bảng xếp hạng Album của Vương quốc Anh là nếu nó có nhiều hơn 4 bản nhạc hoặc cả album kéo dài thêm hơn 25 phút. Thỉnh thoảng các album ngắn thêm sẽ tiến hành gọi là các “mini-album” hoặc EP.

Về cơ bản, khái niệm này đã xích mích với khái niệm ban sơ của EP, khi album chỉ có 5 bài hát và dài từ 15-30 phút (theo Spotify và Apple Music thì đó chỉ gọi là một EP). Để một bản phát hành đủ xét tuyển là một album, nó phải có tối thiểu 7 bản nhạc – một lần nữa, cả Apple và Spotify đều đồng ý với điều đó, nhưng Apple cũng sẽ có quy tắc riêng rằng nếu nó thấp hơn 7 bản nhạc nhưng song song dài thêm hơn 30 phút, đó cũng sẽ tiến hành xem là một album.

Để đơn giản hóa vấn đề, có thể hiểu rằng một sản phẩm âm nhạc được xem là một album nếu nó có thời lượng từ 30 phút trở lên hoặc có hơn 7 bản nhạc trong đó (ngay cả những lúc cả album này chưa kéo dãn đến 30 phút).

Những định dạng phát hành khác

Giờ khi đã làm rõ hơn một tí về những cách phát hành các ấn phẩm âm nhạc dựa trên số bản nhạc và thời lượng trong đó, hãy xem xét thêm một số định dạng phát hành khác thường gặp nhưng được khái niệm dựa trên loại nội dung của chúng:

Compilation (Bản ghi Tổng hợp)

Trong trường hợp này thì tên gọi của Compilation không thực sự liên quan đến độ dài hoặc số lượng các bản nhạc có trong đấy. Các Compilation thường gồm có những bản nhạc đã được phát hành trước đó (ví dụ như những album “Best Of” hoặc “Greatest Hits”), có thể tình cả đều tới từ một nghệ sĩ/ban nhạc hoặc được phối hợp những sáng tác khác nhau của nhiều nghệ sĩ. Nó không nhất thiết chỉ xuất hiện những bài hát đã phát hành trước, khi có rất nhiều bản compilation cũng gồm có các bản nhạc hoàn toàn mới trước đó chưa từng được nghe trước đó.

Mixtape

Khái niệm về mixtape đã thay đổi khá nhiều trong trong khoảng thời gian qua và bạn cũng có thể tìm thấy rất luồn nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm của mixtape, nhưng sự khác biệt giữa chúng và một album là gì?

Với những album, người nghệ sĩ thường nỗ lực cố gắng đưa vào đó các concept, tầm nhìn của họ hoặc những ý tưởng phức tạp và được suy tính kỹ lưỡng hơn. Mặt khác, các mixtape có xu hướng là một tác phẩm “tổng hợp” và tự phát của một nghệ sĩ, mang ý thức có phần vô tư hơn và có thể không mang bất luận chủ đề chung nào. Mixtape thường được phát hành miễn phí, và mặc dù thường chỉ có một nghệ sĩ đứng sau toàn bộ mixtape, sự xuất hiện của không ít khách mời là các rapper và beatmaker trong đấy cũng không phải chuyện hiếm có.

DJ Mix

Một thể loại phát hành chủ yếu dành riêng cho dòng nhạc điện tử, DJ Mix sẽ ghi lại màn trình diễn trực tiếp của một DJ đang thể hiện bản mix của không ít bài hát đã phát hành trước đó (vì vậy chúng không được phát hành dưới dạng một bản nhạc duy nhất). Các DJ Mix có thể được tìm thấy dưới dạng một bản nhạc dài chứa toàn bộ bản mix và thỉnh thoảng có thể là một bonus track của album, nhưng chúng cũng sẽ có thể được chia thành các single mà bạn cũng có thể mua riêng (và thỉnh thoảng cũng được xem là phần thứ hai của album). Giờ đây, ngày càng có nhiều DJ đang sử dụng định dạng mới này để mang các bản mix của họ lên mạng.

Live album

Với những DJ Mix dành cho những DJ, Live Album sẽ là của không ít ban nhạc. Về cơ bản, một Live Album là bản ghi lại buổi trình diễn trực tiếp của ban nhạc trên sân khấu, và mặc dù hiếm khi có chất lượng sản phẩm và dịch vụ âm thanh tốt như bản ghi phòng thu của album, với những yếu tố tự nhiên như tiếng la hét của người hâm mộ hoặc các sườn đoạn ban nhạc tương tác trực tiếp với người theo dõi, Live Album thật sự là một định dạng đặc biệt quan trọng với những cảm xúc trung thực mang trong nó.

Promo

Promo nhìn chung là bất kỳ loại phát hành nào được gửi đến một nhóm người được chọn trước thời gian ngày phát hành chính thức. Các producer thường gửi bản promo của mình đến những blogger trong giới âm nhạc, những nghệ sĩ, DJ và những bên có sự quan tâm trước thời gian ngày phát hành chính thức để tạo thêm độ hào hứng xoay quanh bản phát hành, hoặc để nhận feedback từ những người dân này (khối hệ thống phân phối promo thường không để bạn tải bản thu xuống trừ khi chúng ta để lại một đoạn nhìn nhận ngắn hoặc lưu lại bản nhạc mà bạn thích nhất).

Tuy nhiên, việc gửi các bản promo tới người ngoài cũng đồng nghĩa với việc thỏa hiệp với việc nhạc của bạn cũng có thể bị leak và xuất hiện lên các nền tảng cho tải lậu ngay trước thời gian ngày phát hành chính thức, dẫn đến doanh thu bán đĩa sẽ thấp hơn dự trù trước đó.

Lời cuối

Trong toàn cảnh nền công nghiệp âm nhạc hiện đại đang dần bị chi phối bởi các đĩa đơn và playlist, một số ban nhạc muốn từ bỏ hoàn toàn việc tạo ra một EP hoặc album hoàn chỉnh và chỉ trung thành với chủ với việc phát hành từ đĩa đơn này đến đĩa đơn khác. Nhưng việc các ban nhạc liên tục phát hành nhiều đĩa đơn cùng một lúc có thể là cách tốt để tạo nên những tiếng vang ban sơ cho việc nghiệp của mình. Lựa chọn để phát hành EP hay album không phải lúc nào thì cũng là một quyết định đơn giản.

Mỗi định dạng phát hành đều sinh ra để phục vụ các mục tiêu khác nhau, và điều đó không tương đương với việc giá trị của chúng có thể dễ dàng được phân định là cao hay thấp hơn. Nếu như khách hàng là một nghệ sĩ trẻ không có trong tay nhiều tiềm lực tài chính, hãy nghĩ đến việc phát hành một mixtape hoặc EP để tạo thêm độ phủ sóng của mình. Nếu như khách hàng là một ban nhạc đã có những thành công nhất định, bạn cũng có thể xem xét đến việc sinh sản một album, LP hoặc thậm chí còn đi theo lộ trình chỉ phát hànhnhạc qua các đĩa đơn.

Không có định dạng phát hành nào là đúng đắn nhất, chỉ có định dạng phù phù hợp với phong cách và đường hướng phát triển sự nghiệp nghệ thuật và thẩm mỹ của chính bạn.