Theo dõi KTMT trên

Hình thái rất chất lượng của rừng

Độ tuổi là một yếu tố trong sự xuất hiện của một khu rừng rậm nguyên sinh, mặc dù không có một ngày sinh nhật nào tại nơi nó là ‘Nguyên sinh’. Tất cả những khu rừng rậm lớn lên và trưởng thành ở các mức độ khác nhau dựa trên môi trường thiên nhiên sống của chúng, có một số loại cây thậm chí là có thể sống hàng ngàn năm, do đó thuật ngữ “rừng già” là rất tương đối.

Điều quan trọng hơn tuổi tác là thời đoạn của một khu rừng rậm trong một quá trình gọi là việc thừa kế. Về mặt sinh thái xanh, sự thừa kế là cách mà các hệ sinh thái xanh thay đổi từ trạng thái này sang một trạng thái tiếp theo sau một sự xáo trộn. Lấy ví dụ, một ngọn lửa cháy qua các khu rừng rậm ở Tây Bắc – Bắc Mỹ, nếu nó đủ nóng nó sẽ thiêu cháy mọi thứ nó quét qua, chỉ để lại thân gỗ cháy âm ỉ và đất. Khi khói tan, tự nhiên mở màn xây dựng lại từ tro bụi.

Các sinh vật trước tiên hồi sinh trở lại được gọi là “loài tiền phong”, tiêu biểu là các loài cỏ phát triển nhanh, cây thường niên và các cây thuộc tầng thấp nhờ tận dụng nhanh chóng ánh sáng mặt trời. Những loài cây cối này sống và chết đi, chúng tích tụ chất dinh dưỡng trong đất, tạo điều kiện kèm theo đất mới cho những loài sinh sôi.

Sự thay thế của nhiều loài lặp đi tái diễn theo năm tháng. Mỗi cộng đồng mới thừa thừa hưởng 1 môi trường thiên nhiên phù hợp hơn cho việc phát triển của nó so với những loài xuất hiện trước nó. Và như vậy, theo thời kì hệ sinh thái xanh mở màn thay đổi. Từ những loại cỏ ưa ánh sáng, đến những cây gỗ thân mềm mọc nhanh và cuối cùng là những cây gỗ thân cứng mọc cao, những tán lá đan quyện vào nhau tạo thành những tán cây dày.

Hình thái rất chất lượng của rừng thường được gọi là “cộng đồng đỉnh cao” và đó là cộng đồng được gọi là rừng nguyên sinh. Thời kì để trở lại rừng nguyên sinh một cách đầy đủ tùy thuộc vào loại rừng. Ở hạ lưu sông Congo, quá trình hồi sinh rừng có thể mất 50 năm, so với rừng sồi và rừng nhiệt đới gió mùa, quá trình này được ghi nhận là mất khoảng chừng 150 năm, nhưng một nghiên cứu về rừng Đại Tây Dương của Brazil cho thấy nó có thể mất hàng thiên niên kỷ.

Những nơi sơ khai nhất trên Trái Đất

Rừng nguyên sinh cũng phải đáp ứng một số yêu cầu nhất định về tính chất toàn vẹn sinh thái xanh cho thấy ít có sự can thiệp của con người, chúng không thể bị quấy rầy bởi nạn khai thác gỗ, khai thác mỏ, hỏa hoán vị do con người gây ra, làm đường đi bộ hoặc các giống loài địa phương bị xâm lấn bởi các loài bên phía ngoài hệ sinh thái xanh của chúng. Chúng chiếm ưu thế bởi từng lớp cây rải rộng liên tục, luôn phải giữ cho đất và nước không bị ô nhiễm.

Kích thước và độ nguyên vẹn cũng là những yếu tố trong việc xác định một khu rừng rậm nguyên sinh. Mở một tuyến phố từ bên này của Amazon sang bên kia, tức thị bạn chia một khu rừng rậm nguyên sinh khổng lồ thành hai khu rừng rậm nhỏ hơn. Làm điều đó nhiều lần, chia khu rừng rậm thành những lát nhỏ hơn và cuối cùng bạn kết thúc với những mảng rừng nguyên sinh nhỏ đến mức chúng không còn xứng danh với cái tên đó nữa. Mặc dù không có ngưỡng kích thước chính thức cho rừng nguyên sinh, việc giới hạn thường được xem xét rằng liệu diện tích quy hoạnh của rừng có được chấp nhận các loài địa phương cộng sinh với nhau dễ dàng, cấu trúc rừng tự nhiên và chức năng hệ sinh thái xanh có còn nguyên vẹn.

Tuy nhiên, thực chất sơ khai này sẽ không có tức thị rừng nguyên sinh phải hoàn toàn không có sự hiện hữu của con người. Nhiều cộng đồng người địa phương đã sống trong các khu rừng rậm nguyên sinh hàng trăm năm, sử dụng tài nguyên rừng một cách vững bền để tương trợ sinh kế truyền thống của họ, các cộng đồng người này còn là một những người dân bảo vệ rừng nguyên sinh hiệu quả.

Vì sao phải bảo vệ rừng nguyên sinh

Các khu rừng rậm nguyên sinh chiếm khoảng chừng 26% diện tích quy hoạnh rừng tự nhiên của thế giới, các khu rừng rậm “thứ sinh” sót lại là những khu rừng rậm đang ở đâu đó thời đoạn tái sinh trung gian từ sự xáo trộn gần đây của con người. Vì vậy, nếu rừng nguyên sinh chỉ bằng 1/3 diện tích quy hoạnh rừng ngày nay, vì sao tất cả chúng ta lại ưu tiên bảo vệ chúng hơn bất kỳ khu rừng rậm nào khác?

Một phần câu vấn đáp nẳm ở sự hiện hữu của nó như một tấm khiên chống lại chuyển đổi khí hậu. Rừng nguyên sinh rất giàu carbon; ước tính chỉ riêng rừng nguyên sinh nhiệt đới gió mùa đã lưu trữ hơn 141 tỉ tấn carbon. Cây lấy carbon dioxide từ khí quyển khi chúng lớn lên và lưu trữ nó trong thân, lá và đất của chúng. Khi một khu rừng rậm đạt đến trạng thái chính nó có thể tiếp tục cô lập carbon trong nhiều thế kỷ, chúng không chỉ dọn sạch môi trường thiên nhiên từ việc phóng thích carbon được lưu trữ, chúng còn làm giảm khả năng chuyển đổi, song song thu được nhiều carbon hơn trong tương lai.

Các thời đoạn kế tiếp sau đó cũng luôn có xu hướng tại mức độ đa dạng sinh vật học lơn hơn. Việc không có sự can thiệp của con người được chấp nhận các hệ sinh thái xanh phát triển tự nhiên, tạo ra các loài đặc hữu hình thành các tương tác loài phức tạp. Độ phức tạp càng cao trong hệ sinh thái xanh sẽ càng giúp khả năng phục hồi và ổn định lơn hơn khi đối mặt với những xáo trộn trong tương lai. Bảo tồn những khu rừng rậm này, song song bảo tồn sự đa dạng văn hóa truyền thống, lối sống truyền thống của người địa phương không bị phá vỡ.

Với tư cách rừng nguyên sinh, mất cây là bởi sự chi phối của con người trong đó họ là một mối lo ngại từ các cuộc phá rừng. Và bởi vì các khu rừng rậm nguyên sinh có thể mất hàng thập kỷ và thậm chí là hàng thế kỷ để trở về trạng thái không bị xáo trộn, bất kể điều gì tất cả chúng ta mất lúc này, tất cả chúng ta có thể không tái ngộ trong thế kỷ này nữa. Sự tái sinh còn bị ảnh hưởng tác động bởi kiểu cách và cường độ của sự việc xáo trộn. Nếu không còn môi trường thiên nhiên xung quanh để cung cấp hạt giống mới hoặc phát tán hạt giống bị gián đoạn, rừng có thể không bao giờ mọc lại Theo phong cách ban sơ. Việc bảo vệ các khu rừng rậm nguyên sinh giờ đây dễ dàng hơn giúp tất cả chúng ta tiếp tục bảo vệ chúng và có khả năng khôi phục chúng, nếu không trong tương lai tất cả chúng ta phải trả giá bằng một thế kỷ mới.

Sarah Ruiz – Lược dịch: Trung Phi