Trình làng

Rối loạn lưỡng cực (Bipolar disorders – RLLC), hay còn được nghe biết với tên thường gọi bệnh hưng – trầm cảm, là một loại bệnh lý thần kinh khá thường gặp trong xã hội tân tiến. Thể hiện đặc trưng thường thấy của bệnh là sự việc thay đổi rõ rệt tâm trạng, cảm xúc, hành vi cũng như năng lượng cá thể. Những thay đổi này diễn tiến theo từng thời đoạn. Khi người mắc RLLC trong trạng thái hưng cảm (mania) thể hiện trên mức cho phép những cảm xúc phấn chấn, vui vẻ, hào hứng. Trái lại, khi người bệnh trong thời đoạn trầm cảm (depression) sẽ rơi vào tình trạng trầm uất, buồn chán, thờ ơ. Nhiều khi, một thời đoạn bao gồm tất cả thể hiện của tất cả hai trạng thái hưng cảm và trầm cảm (trạng thái hỗn hợp – mixed state).

Chứng RLLC thường được chính thức bằng một thời đoạn trầm cảm. Thời đoạn hưng cảm tiếp nối này thường chỉ đến sau vài tháng, thậm chí còn vài năm tiếp theo. Nhiều trường hợp xuất hiện đồng thời với trầm cảm trong trạng thái hỗn hợp hoặc sau thời đoạn thông thường không hề có triệu chứng (Stober et al., 1995)

Bệnh hưng- trầm cảm được chia làm 3 loại với những Đặc điểm về thời hạn, chu kỳ luân hồi và mức độ cảm xúc không giống nhau: RLLC loại I, II và Cyclothymia.

• RLLC loại I:

Bệnh nhân trải qua cả hai mức độ trạng thái cảm xúc hưng phấn và trầm cảm rõ rệt. Thời hạn diễn tiến của cả hai thời đoạn này tương đối đồng đều

• RLLC loại II:

Người mắc có thời hạn rơi vào trạng thái trầm cảm lâu hơn và thường xuyên hơn so với loại I. Ngoài ra, cảm xúc hưng phấn chỉ tại mức nhẹ (hypo-mania) chứ không thể hiện rõ rệt. Đó là loại RLLC nguy hiểm, tỉ trọng người tự sát hoặc có ý định tự sát mạnh hơn so với 2 loại để lại.

• Cyclothymia:

Dạng hưng- trầm cảm nhẹ hơn loại I và II (dưới ngưỡng RLLC). Những thể hiện thay đổi cảm xúc, hành vi của người mắc không rõ ràng, khó phát hiện. Người mắc không trọn vẹn cảm nhận rõ cảm xúc thực sự hưng phấn hay trầm cảm. Ước tính có tầm khoảng từ 15 – 50% những ca bị chứng Cyclothymia tiến triển thành RLLC loại I hoặc II.

Tỉ trọng người mắc chứng RLLC tại Mĩ vào khoảng chừng 3% trên tổng dân số. Số lượng này rơi vào tầm 1% tại những vương quốc khác. Đa số những ca phát hiện ra triệu chứng vào ở tuổi từ 15 đến 25. Nhìn chung, tỉ trọng mắc RLLC bao gồm tất cả cả 3 dạng ở nam và nữ là như nhau. Tuy vậy, phái nữ có Xu thế chịu trầm cảm nhiều hơn thế (loại II), trạng thái hưng cảm thấp hơn so với phái nam.

Nguy cơ tiềm ẩn dẫn theo tự tử ở những người dân mắc chứng RLLC không hề nhỏ tại mức 6% trong vòng 20 năm trở lại đây. Tỉ trọng tự hủy hoại, hành tội bạn dạng thân còn đáng lo ngại hơn với 30- 40% trên tổng số những ca xác nhận (Anderson et al., 2012)

Nguyên nhân

Theo phân tích của các nhà thì nguyên nhân gây RLLC thường không tới từ một yếu tố đơn lẻ mà là tác động tổng hợp. Cho tới nay, người ta phát hiện ra 3 yếu tố chính tác động đến quy trình phát triển bệnh.

• Yếu tố di truyền: phân tích trên những cặp sinh đôi chỉ ra rằng có một sự “ đóng góp đáng kể về mặt di truyền” của gen so với chứng RLLC. Những người dân có quan hệ huyết thống với những người mắc RLLC thường có nguy hại cao mắc bệnh. Một phân tích bởi nhóm những nhà khoa học trên toàn toàn cầu được đăng trên tập san Neuron chỉ ra rằng một vài sao chép biến thể hiếm và sự dị thường trong trình tự sắp xếp cấu trúc của DNA đóng vai trò quan trọng dẫn theo chứng RLLC.
• Điểm sáng sinh vật học: Một vài nhà phân tích nhận định rằng bệnh nhân mắc chứng hưng- trầm cảm có những điểm nổi bật đáng kể trong cấu trúc não bộ. Đó là nhận định lúc đầu cần phải có thời hạn kiểm chứng và tìm ra lí do lý giải xác đáng.

Ngoài ra, sự mất cân bằng hóa chất truyền dẫn thần kinh (neurotransmitter) tác động trực tiếp đến những loại rối loạn cảm xúc mà RLLC là một trong số đó. Chất dẫn truyền thần kinh bao gồm tất cả serotonin, norepinephrine và dopamine.

• Yếu tố môi trường xung quanh: Tình trạng bị lạm dụng, căng thẳng thần kinh kéo dãn cũng như những cú shock tâm lí hoàn toàn có thể dẫn theo chứng RLLC. Những tổn thương tâm lí lớn như mất người thân, mất công việc, li hôn, biến cố trong mái ấm gia đình tác động lớn đến những rối loạn cảm xúc.

Những phân tích gần đây còn phát hiện ra một vài nguy hại mắc RLLC cho trẻ nếu thai phụ bị cảm cúm trong quy trình thai kì. (Parboosing et al., 2013)

Rối loạn lưỡng cực tác động đến cuộc sống thường ngày

Người bị RLLC thường có Xu thế lạm dụng rượu bia và tận dụng những loại hóa chất kích thích, thuốc ngủ như một “cứu cánh” cho tình trạng suy giảm giấc ngủ.

Do sự rối loạn cảm xúc nên người mắc RLLC thường khó duy trì những quan hệ xã hội, nhiều khi bị mọi người xung quanh xa lánh, khinh thường.

Ngoại trừ những thời đoạn hưng phấn, người mắc RLLC hoàn toàn có thể đạt được những đột phá thì khi rơi vào thời đoạn trầm cảm, năng suất thao tác, học tập đều sa sút rõ rệt, hậu quả của sự việc suy giảm trí tưởng cũng như khó triệu tập, quyết định thiếu đúng chuẩn.

Như đã đề cập phần trên, thời đoạn hưng cảm, người bệnh thường xuyên cảm thấy sáng sủa thái quá dẫn theo việc phung phí, tiêu pha, sắm sửa vô giới hạn. Họ cũng rất dễ bị kích thích bởi những tác nhân phía bên ngoài “trái với” ý định của họ. Suy nghĩ chớp nhoáng, thiếu Để ý đến để lại nhiều hậu quả đến đời sống.

Trái lại, khi thời đoạn trầm cảm chính thức, sự buồn chán, bi quan làm người mắc RLLC mất đi những thú vui, sở trường thường vẫn có khi thông thường. Họ đơn giản từ bỏ khi gặp khó khăn và tệ không chỉ có vậy, ý định tự hủy hoại bạn dạng thân, tự sát luôn luôn túc trực trong tâm trí họ.

tin tức thêm

Vincent van Gogh (1853-1890), danh họa người Hà Lan thuộc trường phái hậu tuyệt vời với nhiều tác phẩm nổi tiếng như Đêm đầy sao (Starry night), Hoa hướng dương, Hoa diên vĩ (Les Iris)… Rất nhiều những tác phẩm để đời của ông được tiến hành trong hai năm cuối đời, cũng là thời hạn ông rơi vào tình trạng rủi ro đáng tiếc ý thức trầm trọng. Nhiều thể hiện của ông được ghi chép lại như chứng hoang tưởng, thường xuyên gặp ảo giác, hành tội bạn dạng thân (self-harm – tự cắt phần dưới cánh tay). Nhiều giả thiết nhận định rằng ông bị rối loạn cảm xúc, trong đó không loại trừ trường hợp RLLC. Tác phẩm Đêm đầy sao được hoàn thiện trong thời hạn ông được chữa trị trong bệnh viện thần kinh tu viện Saint Rémy (6/1889).

Một vĩ nhân khác là cố thủ tướng Anh Sir Winston Churchill (1874-1965)cũng rất được nghe biết với kỉ lục phi thường khi hoàn thiện cuốn sách khảo cứu “ Lịch sử vẻ vang dân tộc bản địa nói tiếng Anh” ( A History of the English Speaking peoples). Chính tác phẩm này đã đem lại cho ông giải Nobel văn học năm 1953. Winston Churchill để lại tới 15 tấn tài liệu cá thể, phần nhiều trong số đó là những nội dung bài viết, bài báo, 43 bộ tác phẩm dài với 72 cuốn.

Vị cố thủ tướng Anh có những Đặc điểm tâm lí dễ nhận thấy của người mắc RLLC. Trong một vài thời đoạn nhất định, Churchill được mô tả lại là một con người khá lập dị. Ông có thói quen thức dậy từ 8 giờ sáng và thao tác cho tới tận 4 rưỡi sáng ngày hôm sau. Winston Churchill còn nổi tiếng với kĩ năng độc thoại dài đến hơn 4 tiếng đồng hồ thời trang. Trong những quan hệ cá thể, ông trầm trồ là một con người lấn lướt. Khi nhắc đến vấn đề cuộc chiến tranh, Churchill thường miêu tả sự hào hứng của ông như “đại chiến vẻ vang” hay “cuộc chiến tranh là việc thường tình của người phái nam”. (1)

Tuy vậy, cuộc đời ông đã làm được những thời đoạn trầm cảm mà ông gọi đó là “Chó đen – Black Dog”. Trong nhiều nội dung bài viết, ông có nhắc đến trạng thái suy sụp của tớ.

“Tôi không thích đứng gần sát sảnh ga khi tàu (tàu biển) tiếp đây gần. Tôi thích đứng lại phía sau và nếu hoàn toàn có thể có một trụ chắn giữa tôi và toa tàu. Tôi không thích ở thành tàu và nhìn xuống dưới nước. Một hành vi thứ hai nào đó hoàn toàn có thể chấm hết toàn bộ. Một vài giọt vô vọng…”(2)

Những nhân vật nổi tiếng, thường xuyên chịu sức ép với truyền thông, hiệp hội là đối tượng người sử dụng dễ mắc chứng rối loạn cảm xúc. Quá nhiều những diễn viên, ca sĩ nổi tiếng đã thừa nhận rằng mình bị RLLC. Rất có thể kể ra nhiều cái tên khá thân thuộc như Robert Downey Jr., Steven Fry, Mel Gibson, Axl Rose( Guns n’ Roses), Kurt Cobain (Nirvana)…

Điều trị chứng Rối loạn lưỡng cực

Liệu pháp Lithium

Thường thì, RLLC không điều trị bằng những loại thuốc chống trầm cảm bởi những loại thuốc này gây ra sự thay đổi nhanh hơn là ổn định lại cảm xúc của bệnh nhân. Lithium bicarbonate ( thường gọi tắt là Lithium) được sử dụng với những đổi khác thần sắc tại mức độ nhẹ. Thành quả phân tích minh chứng độ hiệu suất cao trong quy trình điều trị, giảm nguy hại tự sát ở người bệnh. Tuy nhiên, thuốc cũng đều có tác dụng phụ không mong muốn như rối loạn dạ dày, suy tuyến giáp, tác động tính năng thận. Ngoài ra liều lượng tận dụng cũng là vấn đề đáng quan tâm bởi ranh giới giữa 1 liều không hiệu suất cao và 1 liều lithium gây ngộ độc là rất phong thanh.

Cạnh bên liệu pháp Lithium, thời nay bệnh nhân còn được tận dụng những loại thuốc chống loạn thần (anti-psychotic) như Clozapine, thuốc chống co giật (Carbamazepine) cho lợi nhuận cao hơn Lithium cũng như giảm những tác dụng phụ.

Ngoài việc tận dụng thuốc, xây dựng lối sống lành mạnh, điều hòa cũng thêm phần làm giảm chứng RLLC. Người bện cần phải có cơ chế ăn ngủ phải chăng cũng như tránh những tác nhân gây rối loạn như căng thẳng, trấn động tâm lí. Hạn chế tận dụng những chất kích thích, rượu bia cũng rất được khuyến nghị trong quy trình điều trị.

Giúp sức người bị mắc chứng Rối loạn lưỡng cực

Người mắc chứng RLLC thường không thông tin cho tất cả những người nhà hay bệnh viện biết một khi sự rối loạn đang đi đến mức đỉnh điểm. Cần phát hiện sớm triệu chứng và có những pháp đồ điều trị tích cực sẽ giúp đỡ người mắc hạn chế hậu quả không đáng có.

Thường xuyên trò chuyện, trao đổi với những người bệnh. Giúp sức cũng như động viên ý thức người RLLC, nhất là trong thời đoạn trầm cảm. Gợi mở những sinh hoạt mang ý nghĩa tích cực để người bệnh không rơi vào khủng hoạng sâu như đi dạo dã ngoại, cắm trại, tham gia những nhóm điều trị để trao đổi thông tin cũng như tương trợ hỗ trợ nhau…

Giúp người mắc RLLC kiểm soát sự mất cân bằng cảm xúc. Tạo lập biểu đồ thay đổi cảm xúc của người bệnh (http://www.blackdoginstitute.org.au/docs/12.MoodChartforBipolarDisorder.pdf) sẽ tạo nhập cuộc cho thầy thuốc kỹ năng tay nghề tìm ra phương pháp điều trị hữu hiệu.

Tùy thuộc vào mức độ nên lựa chọn pháp đồ điều trị rõ ràng, phù phù hợp với Đặc điểm cá thể. Đừng tự tìm cách điều trị theo ý kiến chủ quan hay theo phương thức chữa trị cho tất cả những người khác mà nên nhờ việc hỗ trợ từ Chuyên Viên.

Việc điều trị dứt điểm chứng RLLC không thể hoàn thiện trong một sớm một chiều mà cần thời hạn cũng như sự kiên trì. Tác dụng điều trị của thuốc cũng như sự động viên, tương trợ từ phía mái ấm gia đình, bạn hữu sẽ hỗ trợ người RLLC giảm dần triệu chứng và khỏi bệnh.

Lithium- Nirvana

Dịch và viết: h4ndy

Nguyên văn:

• “ this glory, delicious war” , “ War is the normal occupation of man”
• “I don’t lượt thích standing near the edge of the platform when an express train is passing through. I lượt thích to stand back and if possible get a pillar between me and the train. I don’t lượt thích to stand by the side of a ship and look down into water. A second’s action would end everything. A few drops of desperation.”- W. Churchill.

Tài liệu xem thêm:

Strober, M., Schmidt-Lackner, S., Freeman, R., Bower, S., Lampert, C., Deantonio, M. (1995) “Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry”, vol. 34 no. 6, pp 724-731.

Anderson, IM., Haddad, PM., Scott, J (2012) “Bipolar disorder.” BMJ (Clinical research ed.)345: e8508

Parboosing, R., Bao, Y., Shen, L., Schaefer, CA., Brown AS. (2013) “Gestational Influenza and bipolar disorder in adult offspring”, JAMA Psychiatry.

http://www.nimh.nih.gov/health/publications/bipolar-disorder-in-adults/index.shtml?rf

http://www.medicalnewstoday.com/articles/37010.php

http://www.blackdoginstitute.org.au/public/bipolardisorder/treatments/

http://www.dieutri.vn/tamlyyhoc/8-8-2013/S4329/Roi-loan-cam-xuc-luong-cuc-hanh-vi-di-thuong.htm

http://www.bvtt-tphcm.org.vn/n-vn-1421-0/roi-loan-luong-cuc/roi-loan-luong-cuc-va-chien-luoc-dieu-tri.html