Phức cảm Oedipal, còn mang tên gọi là Phức cảm Oedipus, là một thuật ngữ được Sigmund Freud sử dụng trong triết lí các giai phát triển tâm lý tính dục, mô tả cảm giác thèm khát của một đứa trẻ dành cho những người cha mẹ khác giới của chúng và cảm giác ghen tỵ, không dễ chịu với những người cha mẹ cùng giới. Về cơ bản, một cậu bé sẽ cảm thấy mình đang phải đương đầu với cha để đã sở hữu được mẹ, trong những lúc đó, bé gái sẽ cảm thấy mình như đang đối đầu với mẹ để thu được tình yêu thương của cha. Theo Freud, trẻ coi cha mẹ cùng nam nữ là một quân thù phải đương đầu để đã sở hữu được sự lưu ý và tình cảm của người cha mẹ khác giới kia.

The Oedipal complex, also known as the Oedipus complex, is a term used by Sigmund Freud in his theory of psychosexual stages of development to describe a child’s feelings of desire for his or her opposite-sex parent and jealousy and anger toward his or her same-sex parent. Essentially, a boy feels that he is competing with his father for possession of his mother, while a girl feels that she is competing with her mother for her father’s affections. According to Freud, children view their same-sex parent as a rival for the opposite-sex parent’s attentions and affections.

Nguồn gốc của Phức cảm Oedipal. The Origins of the Oedipal Complex

Freud giới thiệu khái niệm Phức cảm Oedipal lần trước nhất trong cuốn sách “Giải mộng” xuất bản năm 1899 của mình, mặc dù mãi đến năm 1910 ông mới chính thức mở màn sử dụng thuật ngữ này. Khái niệm này trở thành một nội dung quan trọng trong quá trình xây dựng triết lí về các thời đoạn phát triển tâm lý tính dục của ông.

Freud first proposed the concept of the Oedipal complex in his 1899 book The Interpretation of Dreams, although he did not formally begin using the term Oedipus complex until the year 1910. The concept became increasingly important as he continued to develop his concept of psychosexual development.

Freud đặt tên phức cảm này dựa trên một nhân vật trong vở kịch Oedipus Rex của nhà biên kịch Sophocles, người này đã vô tình giết chết cha mình và cưới mẹ mình.

Freud named the complex after the character in Sophocles’ Oedipus Rex who accidentally kills his father and marries his mother.

Trong thần thoại cổ xưa Hy Lạp, Oedipus bị bỏ rơi ngay từ khi mới sinh ra và vì vậy không biết cha mẹ mình là ai. Chỉ đến khi ông giết chết cha mình và cưới mẹ mình ông mới biết được sự thực thân thế của mình.

In the Greek myth, Oedipus is abandoned at birth and thus does not know who his parents are. It is only after he had killed his father and married his mother that he learns their true identities.

Phức cảm Oedipus tác động thế nào? How Does the Oedipus Complex Work?

Trong thuyết phân tâm, phức cảm Oedipus là thèm muốn gắn kết về mặt tính dục với những người cha mẹ khác giới, nhất là so với sự lưu ý về mặt sinh dục của bé trai với mẹ mình. Thèm muốn này bị kìm nén, không nằm trong sự nhận diện và kiểm soát của ý thức, nhưng Freud tin rằng nó vẫn tác động ảnh hưởng lên hành vi của đứa trẻ và đóng một vai trò nhất định trong sự phát triển của trẻ.

In psychoanalytic theory, the Oedipus complex refers to the child’s desire for sexual involvement with the opposite sex parent, particularly a boy’s erotic attention to his mother. This desire is kept out of conscious awareness through repression, but Freud believed that it still had an influence over a child’s behavior and played a role in development.

Freud nhận định rằng phức cảm Oedipus đóng một vai trò quan trọng ở thời đoạn dương vật của quá trình phát triển tâm lý tính dục. Ông cũng tin rằng để hoàn thành thành công thời đoạn này, trẻ phải hiểu và đồng nhất hóa với những người cha mẹ cùng giới của mình, chỉ có như vậy trẻ mới phát triển một bản dạng tình dục thường ngày khi trưởng thành.

Freud suggested that the Oedipus complex played an important role in the phallic stage of psychosexual development. He also believed that successful completion of this stage involved identifying with the same-sex parent which ultimately would lead to developing a mature sexual identity.

Theo Freud, cậu bé sẽ mong muốn sở hữu mẹ mình và thay vào vị trí cha, người mà cậu xem như là quân thù tranh cướp tình cảm của mẹ dành riêng cho mình.

According to Freud, the boy wishes to possess his mother and replace his father, who the child views as a rival for the mother’s affections.

Phức cảm Oedipus xuất hiện trong thời đoạn dương vật của quá trình phát triển tâm lý tính dục, độ tuổi từ 3 đến 5. Thời đoạn dương vật là thời khắc quan trọng trong quá trình hình thành bản dạng tình dục của trẻ.

The Oedipal complex occurs in the phallic stage of psychosexual development between the ages of three and five. The phallic stage serves as an important point in forming sexual identity.

Trong suốt thời đoạn phát triển này, Freud nhận định rằng trẻ phát triển cảm giác thu hút với cha hoặc mẹ khác giới của mình và hình thành sự thù hằn với cha mẹ cùng giới.

During this stage of development, the Freud suggested that the child develops a sexual attraction to his or her opposite sex parent and hostility toward the same-sex parent.

Các tín hiệu của phức cảm Oedipus. Signs of the Oedipus Complex

Vậy đâu là tín hiệu của phức cảm Oedipal? Theo Freud, có một số hành vi ở trẻ là kết quả của phức hợp này. Một số biểu thị hành vi của phức cảm này còn có thể là bé nam thể hiện tính chiếm hữu với mẹ mình và nói cha đừng ôm hôn mẹ. Bé gái ở độ tuổi này còn có thể tuyên bố rằng mình sẽ cưới cha mình khi trưởng thành.

So what are some of the signs of the oedipal complex? Freud suggested that there are a number of behaviors that children engage in that are actually a result of this complex. Some behavioral manifestations of the complex might involve a boy expressing possessiveness of his mother and telling his father not to hug or kiss his mom. Little girls at this age may declare that they plan to marry their fathers when they grow up.

Phức cảm Electra. The Electra Complex

Thời đoạn tương tự này khi diễn ra ở nhóm bé gái sẽ mang tên gọi là Phức cảm Electra. Các bé gái sẽ xuất hiện cảm giác thèm muốn với cha mình và ghen tỵ với mẹ. Thuật ngữ phức cảm Electra do Carl Jung giới thiệu nhằm mô tả cách phức cảm này thể hiện trên các bé gái. Tuy nhiên, Freud lại nghĩ rằng thuật ngữ phức cảm Oedipus dùng luôn cho tất cả bé trai và bé gái, mặc dù một mặt ông vẫn thừa nhận trải nghiệm phức cảm này ở mỗi giới là khác nhau.

The analogous stage for girls is known as the Electra complex in which girls feel desire for their fathers and jealousy of their mothers. The term Electra complex was introduced by Carl Jung to describe how this complex manifests in girls. Freud, however, believed that the term Oedipus complex referred to both boys and girls, although he believed that each sex experiences it differently.

Freud cũng nhận định rằng khi phát hiện ra mình không có dương vật, ở các bé gái sẽ xuất hiện cảm giác “thèm muốn” dương vật và hình thành sự oán giận với mẹ vì “đưa chúng đến thế gian này trong hình hài không đầy đủ.” Cuối cùng, sự oán giận này cũng nhường đường cho việc chấp thuận đồng ý và hòa phù hợp với mẹ, tạo xét tuyển cho quá trình tiếp nhận những đặc điểm và tính chất từ người mẹ của mình.

Freud also suggested that when girls discover that they do not have a penis, they develop penis envy and resentment toward their mothers for “sending her into the world so insufficiently equipped.” Eventually, this resentment gives way to identification with her mother and the process of internalizing the attributes and characteristics of her same-sex parent.

Ý kiến về tính chất dục nữ này của Freud đó chính là thứ khiến ông bị chỉ trích nhiều nhất. Nhà phân tâm học Karen Horney đã phản bác bỏ lại quan niệm của Freud về cái gọi là “thèm muốn” dương vật và thay vào đó, bà nhận định rằng phái nam cũng trải nghiệm cảm giác “thèm muốn” tử cung do bởi họ không thể nào mang thai và đẻ con.

It was Freud’s views of female sexuality that were perhaps his most heavily criticized. The psychoanalyst Karen Horney refuted Freud’s concept of penis envy and instead suggested that men experience womb envy due to their inability to bear children.

Bản thân Freud cũng thừa nhận rằng hiểu biết của ông về phụ nữ có nhẽ vẫn không được trọn vẹn. Ông giảng giải, “Chúng tôi biết về đời sống tình dục của bé gái thấp hơn bé trai. Nhưng chúng tôi chẳng có gì phải xấu hổ về vấn đề này. Nói gì thì nói, đời sống tình dục của phụ nữ là một “lục địa tăm tối” trong ngành tâm lý học.”

Freud himself admitted that his understanding of women was perhaps less than fully realized. “We know less about the sexual life of little girls than on boys,” he explained. “But we need not feel ashamed of this distinction. After all, the sexual life of adult women is a ‘dark continent’ for psychology.”

Xử lý phức cảm Oedipus thế nào? How Is the Oedipus Complex Resolved?

Trong mỗi thời đoạn phát triển tâm lý tính dục của Freud, trẻ phải đối mặt với một xung đột cần xử lý để hình thành nên một tư cách khỏe mạnh khi trưởng thành. Để phát triển thành một người trưởng thành thường ngày với một bản dạng tư cách khỏe mạnh, đứa trẻ phải hiểu và hòa phù hợp với người cha mẹ cùng giới để xử lý xung đột của thời đoạn dương vật.

At each stage in Freud’s theory of psychosexual development, children face a developmental conflict that must be resolved in order to form a healthy adult personality. In order to develop into a successful adult with a healthy identity, the child must identify with the same-sex parent in order to resolve the conflict of the phallic stage.

Vậy trẻ phải xử lý phức cảm Oedipus thế nào? Theo ý kiến của Freud, mặc dù bản năng nguyên thủy của trẻ luôn thôi thúc trẻ nam gạt bỏ đi người cha, thì cái tôi của hiện thực biết rằng cha là một thế lực mạnh hơn mình rất nhiều. Phần “con”, tức bản năng, đó chính là nguồn xung năng ban sơ luôn tìm cách thỏa mãn mọi thôi thúc của tiềm thức. Cái tôi, tức bản ngã, là một phần của tư cách, xuất hiện để dung hòa giữa thôi thúc của bản năng và yêu cầu của đời sống thực.

So how does the child go about resolving the Oedipus complex? Freud suggested that while the primal id wants to eliminate the father, the more realistic ego knows that the father is much stronger. The id, as you may recall, is the primal source of energy that seeks to immediately satisfy all of the unconscious urges. The ego is the part of personality that emerges to mediate between the urges of the id and the demands of reality.

Theo Freud, bé trai sau này sẽ trải nghiệm một cảm giác mà ông gọi là ‘nỗi lo sợ bị thiến’ – nỗi sợ bị cắt mất dương vật, cả nghĩa đen và nghĩa bóng. Freud tin rằng khi trẻ ý thức được sự khác biệt về thân thể giữa nam và nữ, trẻ sẽ mặc định là dương vật của nữ bị nockout bỏ và rằng cha có thể sẽ cắt luôn của mình như một hình phạt vì thèm muốn mẹ.

According to Freud, the boy then experiences what he called castration anxiety – a fear of both literal and figurative emasculation. Freud believed that as the child becomes aware of the physical differences between males and females, he assumes that the female’s penis has been removed and that his father will also castrate him as a punishment for desiring his mother.

Để xử lý xung đột này, cơ chế phòng vệ mang tên gọi đồng nhất hóa “nhảy” vào. Chính tại thời khắc này mà cái siêu tôi (hay siêu ngã) được hình thành. Cái siêu tôi trở thành một thế lực đạo đức luân lý bên trong con người, cũng là việc tiếp nhận và hòa phù hợp với người cha, từ đó đè nén lại thôi thúc của bản năng và tinh chỉnh và điều khiển cái tôi hành xử theo tiêu chuẩn lý tưởng hóa này.

In order to resolve the conflict, the defense mechanism known as identification kicks in. It is at this point that the super-ego is formed. The super-ego becomes a sort of inner moral authority, an internalization of the father figure that strives to suppress the urges of the id and make the ego act upon these idealistic standards.

Trong cuốn “Bản ngã và bản năng”, Freud đã giảng giải cái siêu ngã của trẻ vẫn lưu giữ lại đặc tính của người cha và những cảm giác mãnh liệt của phức cảm Oedipus cũng theo này mà bị đè nén lại.

In The Ego and the Id, Freud explained the child’s superego retains the character of the child’s father and that the strong feelings of the Oedipus complex are then repressed.

Các yếu tố phía bên ngoài như các quy chuẩn xã hội, những điều răn dạy của tôn giáo cũng góp phần làm kìm nén lại phức cảm Oedipal.

Outside influences including social norms, religious teachings, and other cultural influences help contribute to the repression of the Oedipal complex.

Cũng từ đây mà lương tâm của trẻ xuất hiện, hay nói cách khác là cảm nhận tổng quát của trẻ về đúng sai. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, Freud cũng khẳng định rằng những cảm xúc bị đè nén này còn có thể đưa đến cảm giác tội lỗi trong vô thức. Cảm giác tội lỗi này sẽ không thể hiện rõ ràng ra phía bên ngoài nhưng vẫn lặng lẽ tác động lên những hoạt động có ý thức của người đó.

It is out of this that the child’s conscience emerges, or his overall sense of right and wrong. In some cases, however, Freud also suggested that these repressed feelings could also result in an unconscious sense of guilt. While this guilt may not be overtly felt, it can still have an influence over the individual’s conscious actions.

Chuyện gì xẩy ra nếu phức cảm Oedipus không được xử lý? What If the Oedipus Complex Is Not Resolved?

Vậy điều gì sẽ xẩy ra khi phức cảm Oedipus không được hóa giải thành công? Khi xung đột của tương đối nhiều thời đoạn tâm lý tính dục không được xử lý, lúc đó quá trình phát triển của trẻ sẽ xuất hiện hiện tượng lạ cắm chốt. Freud nhận định rằng, các bé trai không tháo gỡ thành công xung đột này sẽ xuất hiện tình trạng “cắm chốt người mẹ” và bé gái thì sẽ “cắm chốt người cha”. Khi trưởng thành, những người dân này sẽ tìm kiếm những quan hệ yêu đương/tình cảm với những người giống hay tương đồng với những người cha mẹ khác giới của mình.

So what happens when the Oedipus complex is not successfully resolved? As when conflicts at other psychosexual stages are not resolved, a fixation at that point in development can result. Freud suggested that boys who do not deal with this conflict effectively become “mother-fixated” while girls become “father-fixated.” As adults, these individuals will seek out romantic partners who resemble their opposite-sex parent.

Tham khảo. View Article Resources

Freud, S. The dissolution of the Oedipus complex. Standard Edition. 1924; 19: 172-179.

Freud, S. The Question of Lay Analysis, Standard Edition. 1926; 20: 183-250.

Freud, S. An Outline of Psychoanalysis, James Strachey Trans. Thủ đô New York: Norton; 1940.

Mitchen, SA & Black, M. Freud and Beyond: A History of Modern Psychoanalytic Thought. Thủ đô New York: Basic Books; 2016.

Hockenbury, DH & Hockenbury, SE. Psychology. Thủ đô New York: Worth Publishers; 2012.

Nguồn: https://www.verywellmind.com/what-is-an-oedipal-complex-2795403

Như Trang.