Hình tượng là gì? Thế nào là hình tượng thẩm mỹ và làm đẹp, hình tượng văn học. Tìm hiểu những đặc trung của hình tượng thẩm mỹ và làm đẹp.

Bạn Đang Xem: Hình tượng nghệ thuật (văn học) là gì?

1. Khái niệm hình tượng

Văn học nhận thức đời sống, trổ tài tư tưởng tình cảm, khát vọng và mong ước của con người trải qua hình tượng thẩm mỹ và làm đẹp. Hình tượng đó là phương thức phản ánh toàn cầu của văn học.

Khái niệm hình tượng có những cội nguồn không giống nhau. Trong tiếng la tinh, imago Có nghĩa là chân dung, hình ảnh. Trong tiếng Nga, obraz Có nghĩa là sự là sự việc lột tả theo mẫu nào đó. Trong tiếng Hán, tượng Có nghĩa là hình vẽ để miêu tả. Kinh Dịch, thiên Hệ từ truyện có câu: Thánh nhân lập tượng để tận ý (tức là thánh nhân làm ra hình tượng để nói hết ý mình). Trong lí luận văn học cổ Trung Quốc, hình tượng thường được gọi là ý tượng hoặc giản dị là tượng.

Theo L. I. Timôphêép, hình tượng là bức tranh về đời sống con người vừa ví dụ vừa nói chung, được sáng tạo bằng hư cấu và giàu ý nghĩa thẩm mĩ [1]. Đấy là khái niệm thân thuộc và thịnh hành nhất.

Tuy nhiên không nên hiểu giản dị hình tượng chỉ là những bức tranh đời sống, những hình ảnh (tượng). Vì thế, ở đây cần phân biệt hai khái niệm hình ảnh và hình tượng. Hình ảnh đó là những bức tranh đời sống mà mọi người gặp trong tác phẩm: cây đa, giếng nước, con đò, và nguyên con người… Nhưng toàn bộ mới chỉ là hình ảnh khi chúng chỉ mang ý nghĩa biểu vật cho chính nó. Tỉ dụ, cây tre chỉ cây tre, giếng nước chỉ giếng nước. Nhưng nếu những hình ảnh này đã mang những ý nghĩa khác ngoài nó, những ý nghĩa mới, kết tinh, chứa đựng tư tưởng tình cảm của con người, tức những ý nghĩa nhân sinh, lúc đó hình ảnh mới trở thành hình tượng. Những nhà mĩ học phương Tây nhận định rằng hình tượng có tính năng biểu ý, còn người Trung Hoa thường dùng khái niệm ý tượng (hình ảnh có ý) là vì thế. Cây tre trong bài thơ Tre Việt Nam (Nguyễn Duy) là hình tượng bởi ngoài nghĩa ví dụ, nó còn mang ý nghĩa nói chung về con người Việt Nam quật cường, kiên cường, chắc chắn trong khó khăn, vất vả, nghèo đói. Cô Tấm (Tấm Cám) là hình tượng, chính vì nhân vật này đã trổ tài ước mơ về niềm sung sướng, công lí của người xưa.

Dường như, văn học chuyển những cảm thụ và nhận thức đời sống không những bằng những lời lẽ thuần tuý mà thiết yếu bằng những đối tượng người sử dụng cảm tính. Theo Lưu Hi Tái: Ý thức của núi không bút nào tả được, phải lấy sương khói mà tả, ý thức của ngày xuân không tả được, lấy cây trồng mà tả[2]. Đó đó là việc phải dùng tới những hình thức đời sống như hình ảnh tự nhiên, đồ vật, con người… để chuyển tải tư tưởng và cảm xúc.

Mọi hình thức của đời sống khi đã chứa đựng những ý nghĩa nhân sinh mới mẻ, giàu tính thẩm mĩ, chứa đựng tư tưởng và tình cảm của con người sẽ trở thành hình tượng. Cho nên, hình tượng vừa ví dụ vừa nói chung, vừa khách quan vừa chủ quan, vừa vật chất vừa ý thức là vì thế. Bởi lẽ, văn học xây dựng hình tượng vừa để nói chung hiện thực, giải nghĩa, lí giải đời sống, vừa trổ tài tư tưởng, tình cảm dưới ánh sáng của một lí tưởng thẩm mĩ nhất định.

Như vậy, hoàn toàn có thể hiểu, hình tượng là phương thức phản ánh toàn cầu đặc thù của văn học bằng những hình thức đời sống, được sáng tạo bằng hư cấu và tưởng tượng, vừa ví dụ vừa nói chung, mang tính chất tiêu biểu, giàu ý nghĩa thẩm mĩ, trổ tài tư tưởng và tình cảm con người.

2. Đặc trưng của hình tượng

2.1 Hình tượng là một khách thể mang tính chất ý thức

Nghệ sĩ sáng tiết ra hình tượng, những khách thể đời sống tồn tại trong tác phẩm. Gọi hình tượng là những khách thể, chính vì trước hết nó là những hình thức đời sống được nhà văn tưởng tượng sáng tạo để trình diễn về một hiện thực đời sống nhất định. Ai cũng hoàn toàn có thể nhìn những hình tượng ấy như một chiếc bên gì bên phía ngoài, như một khách thể. Khách thể đó khi đã được Ra đời, có một cuộc sống thường ngày độc lập riêng, không tùy theo ý muốn người sáng tạo.

Gọi hình tượng là một toàn cầu ý thức vì nó chỉ tồn tại trong cảm nhận, chứ không phải là một toàn cầu vật chất để ta hoàn toàn có thể nhìn, sờ, nắn được. Cái hiện thực ý thức này được giữ gìn và truyền đạt trong những phương tiện vật chất nhất định (tiếng động, hình khối, sắc tố). Con người không những sống trong toàn cầu vật chất mà còn sống trong toàn cầu ý thức do những thế hệ trước truyền lại và do thực tiễn dời sống không ngừng nghỉ tiết ra. Lạc Long Quân, Âu Cơ, vua Hùng, Thánh Gióng đều đang tồn tại như những khách thể ý thức trong tâm hồn người Việt. Những gì tinh túy nhất trong hiện thực đều được ý thức hóa để trở thành những khách thể ý thức như vậy[3].

Xem Thêm : Cung mặt trăng là gì? Hướng dẫn chi tiết cách xem cung mặt trăng chuẩn xác

Hình tượng còn được sáng tạo là để vừa lòng những khát vọng ý thức của con người, những khát vọng mà hiện thực cuộc đời không mang đến được. Thỏa mãn nhu cầu về ước mơ công lí: điều ác bị trừng trị, oan khúc được đền bù, kẻ hiền gặp lành. Thỏa mãn nhu cầu về ước mơ: nồi cơm ăn hết lại đầy là ước mơ của những người dân quá cực nhọc vất vả vì miếng ăn ; chàng trai, cô nàng nghèo xấu xí bỗng chốc hóa thành xinh tươi, khỏe mạnh, phong phú là ước mơ của những con người vất vả, nghèo hèn, đầy tủi nhục… Hình tượng văn học mang ý nghĩa so với đời sống ý thức con người. Cái vầng trăng ai xẻ làm đôi trong Truyện Kiều tô đậm thêm tâm trạng đơn độc, và chính vì thế càng làm dấy lên nỗi khát khao niềm sung sướng của con người. Truyện cổ tích Trầu Cau đâu chỉ có là chuyện phong tục mà là chuyện tình nghĩa bạn bè, vợ ông xã gắn bó thắm thiết keo sơn.

Hình tượng mang tính chất ý thức còn vì nó được xây dựng bởi hư cấu và tưởng tượng, bởi vì nó chỉ tồn tại trong toàn cầu ý thức, trong trí tưởng tượng của con người. Tuy nhiên kể cả khi nhà văn sáng tạo theo một nguyên mẫu nào đó, thì nguyên mẫu ấy cũng được lắp ghép, tái tạo, lựa chọn theo một tầm nhìn và ý tưởng nhà văn muốn tô đậm. Do mang tính chất ý thức nên toàn cầu của hình tượng là một toàn cầu khác, đó là một toàn cầu có không khí, thời hạn, nhịp độ với những quy luật và giá trị riêng. Ở cuộc đời thật, đã mấy cô Tấm trở thành hoàng hậu, mấy chàng trai nghèo đuợc lên ngôi vua? Nhưng trong văn học, con người đã tiến hành được ước mơ đổi đời đó của tôi.

2.2 Hình tượng mang tính chất tạo hình và biểu thị

Tạo hình là làm cho khách thể ý thức vốn vô hình dung đã sở hữu được một tồn tại ví dụ, cảm tính vẻ ngoài. Nó bao gồm tất cả việc tạo cho hình tượng một không khí, thời hạn, những sự kiện và những quan hệ, tạo dựng được môi trường xung quanh và những con người dân có ngoại hình, nội tâm, hành vi, từ ngữ.

Hình tượng vốn là một khách thể ý thức nên phải có cái hình mới tồn tại. Theo Lưu Hiệp: có cái hình xuất hiện thì nét đẹp mới phát sinh (Văn tâm điêu long). Còn Hêghen cũng xác định, hình ảnh đó là sự khách thể hóa những rung động nội tại để con người nhìn thấy khuân mặt ý thức của chính mình qua ngoại vật (Mĩ học). Ví như, tư tưởng về tự do vương quốc: Sông núi nước Nam vua Nam ở (Lí Thường Kiệt), hay cảm xúc về việc mất mát: Ai đem con sáo sang sông, Làm cho con sáo sổ lồng bay đi (ca dao). Như vậy, tạo hình đó là khiến cho sự vật và cả những cái trừu tượng như một tư tưởng, hoặc mơ hồ như một cảm xúc cũng hiện lên rõ rệt.

Tạo hình không yên cầu trình diễn mọi cụ thể của đối tượng người sử dụng. Nó chỉ chọn lựa những cụ thể ít ỏi nhất nhưng giàu sắc tố biểu thị, tiêu biểu nhất cho một cuộc sống thường ngày, một trường hợp, một tính cách. Giá trị và ý nghĩa của tạo hình là trổ tài chỉnh thể. Sêkhốp từng nói, chỉ một mảnh chai vỡ nhấp nhoáng trổ tài được cảnh sắc một đêm trăng. Nguyễn Tuân thích cụ thể tiếng ếch trên sông làm sống dậy một niềm hoài cổ của Tú Xương trong bài Sông lấp. Nói cách khác, đó là trổ tài được tính toàn vẹn của chỉnh thể với cái thần, khí của sự việc vật. Có như vậy, tạo hình mới thành công. Người xưa thường nói đến việc quan hệ giữa hình và thần, hình và khí tức với cái ý thức, cái vận động nội tại, cái khí chất, phong thái riêng của sự việc vật đó. Quan niệm hình thần chỉ ngoại hình và khí chất ý thức của sự việc vật gắn chật với nhau trong một sự vật. Xưa Lưu Ân đời Hán trong sách Hoài Nam tử đã từng nhận xét có người vẽ Tây Thi đẹp mà không hề có duyên, họa mắt Mạnh Bôn to mà không đáng sợ, để nói những bức vẽ không hề có hồn. Hình vẽ trở thành hình tượng khi nó truyền được cái thần, cái khí của khách thể ý thức[4].

Bộc lộ là phẩm chất thế tất của tạo hình. Bộc lộ là tài năng thể hiện cái phần nằm trong, cái thực chất của sự việc vật, hé mở những nỗi niềm sâu kín của tâm hồn. Bộc lộ giúp hình tượng được cảm nhận một kiểu toàn vẹn, nhất là trổ tài được xu hướng, tư tưởng, tình cảm của con người, của tác giả trước những hiện tượng kỳ lạ đời sống.

Tạo hình và biểu thị của hình tượng được thể hiện qua cụ thể, tình tiết (những thành phần nhỏ nhất của hình tượng), một hình ảnh, một cảm xúc, một tiếng động, một sắc tố, một quan hệ. Chúng liên kết với nhau, tạo thành một hình tượng toàn vẹn, hiện lên rõ ràng trong tâm trí người đọc. Chẳng hạn, cánh buồm một mình đơn độc tan biến vào bầu không cùng dòng sông cuồn cuộn chảy ngang trời đã diễn tả được nỗi buồn và sự đơn độc của con người trong cảnh li biệt trong thơ Lí Bạch. Hêghen gọi những cụ thể trong tác phẩm là những ‘con mắt’, thông qua đó không những thấy được toàn cầu thẩm mỹ và làm đẹp mà còn thấy được ‘một tâm hồn tự do trong cái vô hạn’ của tác giả[5]. Như vậy, tạo hình là để biểu thị, và muốn biểu thị phải nhờ tạo hình.

Cơ sở của tạo hình là sự việc tương đương của hình tượng so với cái được miêu tả. Cơ sở của biểu thị là sự việc khác lạ, là cái không thông thường, cái thất thường. Trong câu ca: Thân em như tấm lụa đào, Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai, cái tương đương ở đấy là sự so sánh làm nổi trội vẻ đẹp phẩm chất của cô nàng, nhưng cũng nói được tính không xác định của số phận cô. Một cô nàng có những phẩm chất tốt đẹp lẽ ra phải có số phận tương ứng. Nhưng thực sự, số phận cô lại tùy theo sự tình cờ nào đó. Đó là cái thất thường. Chính điều này tạo ra sự xót xa trong lời than về số phận. Đây đó là nội dung biểu thị của hình tượng.

Sự phối kết hợp tạo hình và biểu thị làm cho hình tượng có một hình thức khác biệt. Đó là một thể thống nhất giữa thực và hư, trực tiếp và gián tiếp, ổn định và biến hóa, mang đầy nội dung cuộc sống thường ngày, tư tưởng và cảm xúc.

2.3 Tính quy ước và sáng tạo của hình tượng

Hình tượng văn học, về thực chất, là một loại kí hiệu. Kí hiệu là phương tiện giữ gìn và truyền đạt kinh nghiệm: ví như từ ngữ, còi báo động, tín hiệu đèn xanh đèn đỏ trong liên lạc. Kí hiệu có khi chỉ là một hình vẽ, một sắc tố, một từ ngữ, nhưng nó mang một nội dung có tính quy ước hợp lý và phải chăng của lôgic đời sống để mọi nguời hoàn toàn có thể nhận thấy được.

Hình tượng khi được vật chất hóa bằng từ ngữ, bằng những cụ thể tạo hình và biểu thị cũng mang tính chất kí hiệu. Tỉ dụ, Sen tàn, cúc lại nở hoa là hình tượng kí hiệu của ngày thu. Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông là kí hiệu của ngày hè. Khi hình tượng được xem như là một kí hiệu tức là nó có những nội dung hợp lôgic, mang tính chất truyền thống lịch sử, ổn định, mà mọi người hoàn toàn có thể hiểu và share được.

Hình tượng văn học còn là một những kí hiệu mang tính chất thẩm mĩ, chính vì nó không những diễn tả nội dung thực tế ổn định mà khi nào cũng chỉ ra cái mới, phát hiện cái khác biệt mang đậm chất ngầu nghệ sĩ[6]. Cũng là những hình tượng mang kí hiệu của ngày thu, nhưng Nguyễn Du viết: Lung linh đáy nước in trời, Thành xây khói biếc non phơi bóng vàng, còn theo Vương Duy: Ngô như nhau diệp lạc, Thiên hạ cộng tri thu. Cùng một hiện tượng kỳ lạ, nhưng mỗi nghệ sĩ lại chọn những kí hiệu không giống nhau.

Xem Thêm : ReCAPTCHA là gì và Tìm hiểu về mục đích chính của ReCAPTCHA

Hình tượng luôn luôn trổ tài, nói chung một tư tưởng, một thái độ, một quan niệm của chủ thể về cuộc đời. Để biểu thị ý nghĩa nói chung ấy, hình tượng phải có một hình thức chủ quan đặc trưng, ghi dấu cách cảm nhận và trổ tài toàn cầu khác biệt, riêng lẻ, không tái diễn của từng tác giả. Ví như, cùng là diễn tả cái buồn chán, tội nghiệp của những kiếp sống vô danh, vô nghĩa, sống như chưa hề được sống, Thạch Lam đã dùng hình ảnh bóng đêm và niềm thèm khát ánh sáng của hai chị em trong Hai đứa trẻ, còn trong Tỏa nhị kiều, Xuân Diệu lại miêu tả sự quẩn quanh, xám xịt, lỡ cỡ của cuộc đời hai cô nàng trẻ và hình ảnh hai hạt cơm nguội đó là một hình ảnh nói chung về kiếp sống vô nghĩa đó.

Mỗi hình tượng, vừa là sự việc tái tạo một hiện tượng kỳ lạ thực tế, vừa mã hóa một nội dung cảm xúc do hiện tượng kỳ lạ gợi lên trong những trường hợp xã hội nhất định. Bông sen gợi sự trong trắng, thơm đẹp nơi ao bùn, không khí cao xa gợi sự hùng vĩ, ngưỡng mộ. Vì vậy, khi Tố Hữu viết: Tôi lại về quê Bác bỏ, làng Sen, Ơi hoa sen đẹp của bùn đen thì ai cũng hiểu. Còn như khi thi sĩ viết: Hỡi những chàng trai cô nàng yêu, Trên những đèo mây, những tầng núi đá, nếu bỏ qua nét đẹp cừ khôi, hào hùng trong những yếu tố đèo mây, tầng núi thì đã bỏ mất cái cao xa, lung linh vời vợi của hình tượng[7].

Như vậy là, trong những cụ thể tạo hình luôn luôn có sự mã hóa những tư tưởng, cảm xúc xã hội, thẩm mĩ. Mỗi thời kì văn học dân tộc bản địa, đều phải sở hữu cách mã hóa không giống nhau tạo thành từ ngữ thẩm mỹ và làm đẹp riêng của từng thời kì. Chẳng hạn, nếu như trong văn học dân gian Việt Nam, thuyền tượng trưng cho cuộc đời lênh đênh, trôi dạt, vô định, thì ở phương Tây xưa, thuyền lại tượng trưng cho việc phiêu du của vong hồn sang toàn cầu bên kia. Từ đó ta thấy nguồn gốc phương Tây của hình ảnh thuyền hồn trong bài 14 tháng 7 của Tố Hữu hoặc trong câu thơ của Huy Cận: Nhỏ nhỏ gió đẩy thuyền lên biển trời, Chở hồn lên tận chơi vơi. Như vậy, hình tượng có sự vận động qua lịch sử dân tộc, những kí hiệu thẩm mĩ có không giống nhau qua từng thời kì. Muốn hiểu hình tượng thẩm mỹ và làm đẹp, yên cầu phải có sự giải thuật những kí hiệu thẩm mỹ và làm đẹp, kí hiệu thẩm mĩ [8].

Nhưng thực chất của kí hiệu lại sở hữu Xu thế thắt chặt và cố định hóa, trở thành công thức, dễ rơi vào sáo mòn. Vì vậy kí hiệu phải luôn luôn được thay đổi, giải nghĩa mới, sáng tạo kí hiệu mới. Một trong những cách làm cho hình tượng luôn luôn mới là cấu trúc lại những kí hiệu thẩm mĩ thân thuộc, làm cho nó có thêm những ý nghĩa mới. Cũng hình tượng thuyền và bến như trong ca dao xưa, nhưng trong bài thơ Lòng anh làm bến thu của Chế Lan Viên: Buổi sáng em xa chi, Cho chiều ngày thu đến, Để lòng anh hóa bến, Nghe thuyền em ra đi, chúng lại mang những ý nghĩa mới mẻ về vị trí, phẩm chất, hình tượng.

2.4 Hình tượng chứa đựng tình cảm xã hội và lí tưởng thẩm mĩ

Hình tượng không phải là sự việc sao chép y nguyên đời sống hiện thực mà còn mang sẵn quan niệm, review về toàn cầu, chứa đựng một tư tưởng nhân sinh. Nỗi khát khao bắt Nữ thần Mặt trời về làm vợ (Đăm San) đó là nỗi khát khao đoạt được tự nhiên, là sự việc xác định sức mạnh, ý chí của con người thuở xa xưa. Hình ảnh bi đát, thê thảm của đám tang lão Gôriô (Lão Gôriô – Ban dắc) hiện lên như lời tố cáo của tác giả về thực ra những quan hệ người và người trong xã hội tư sản. Như vậy, hình tượng văn học vừa trổ tài quan niệm, tư tưởng vừa trổ tài thái độ, tình cảm của phòng văn.

Tình cảm xã hội là tình cảm của một con người riêng lẻ nhưng đã được ý thức trên Lever xã hội và được soi sáng bằng một lí tưởng xã hội nhất định. Nó không những là những dấu ấn, những rung động cá thể riêng lẻ mà còn mang tính chất phổ quát bởi mọi vận động của đời sống xã hội đều đi qua số phận của cá thể. Tình cảm xã hội trong văn học cao hơn nữa tình cảm thông thường bởi vì nó hướng tới những tình cảm chung, bởi cội nguồn của nó là nhu yếu ý thức, là lí tưởng, ước mơ. Cái nuối tiếc trong bài ca Trèo lên cây bưởi hái hoa, không những là cái nuối tiếc về việc đã trót ràng buộc, mà cao hơn nữa là ý thức đắng cay về số phận, từ đó dấy lên một khát vọng tình yêu, khát khao được share, đồng vọng trong những tâm hồn khác. Không chỉ là là tình cảm xót thương của một người chú so với đứa cháu nhỏ (Lượm) đã hi sinh, thi sĩ Tố Hữu còn xác định sự vong mạng của một tuổi thơ trong sáng đã hiến dâng đời mình cho tự do của dân tộc bản địa. Tư tưởng này mang dấu tích của tiềm thức của mọi người Việt nói chung: những con người đã hi sinh vì Tổ quốc sẽ còn sống mãi với non sông.

Tình cảm xã hội thường song song với lí tưởng thẩm mĩ tức những khát vọng cừ khôi nhất, tích cực nhất, nhân tính nhất của con nguời về cái tốt, nét đẹp, cái hoàn thiện trong những nghành nghề dịch vụ không giống nhau. Do đó, những hình tượng thẩm mỹ và làm đẹp thường mang những giá trị kết tinh lí tưởng thẩm mĩ không những của tác giả mà còn của một thời đại, một dân tộc bản địa. Hình tượng nguời nhân vật, từ con người mang kích thước phi thường như ông Gióng đến những anh quân nhân bình dị: Mái chèo một chiếc xuồng con, Mà sông nước khơi dậy cồn đại dương (Tố Hữu) là kết tinh của quan niệm về người nhân vật, một hình mẫu đẹp trong tiềm thức dân tộc bản địa Việt Nam, một dân tộc bản địa hàng nghìn năm sống trong ngọn lửa chống ngoại xâm.

2.5 Tính thẩm mỹ và làm đẹp của hình tượng

Hình tượng mang tính chất thẩm mĩ, nói cách khác là mang tính chất thẩm mỹ và làm đẹp, chính vì nó được sáng tạo là để thưởng thức và thoả mãn về mặt thẩm mĩ. Người ta đọc một câu thơ, một mẩu chuyện, thường yêu thích vì những hình ảnh đẹp, những vần thơ réo rắt, những tình tiết li kì, mê hoặc, những nhân vật có hình thức và tính cách quyến rũ… Sức mê hoặc của hình tượng là một tín hiệu quan trọng. Điđơrô nói với nghệ sĩ: “Trước hết, anh phải làm cho tôi cảm động, kinh hoàng, tê mê, anh phải làm cho tôi sợ hãi, run rẩy, rơi lệ hay căm hờn”[9].

Sức mê hoặc trước tiên được tạo thành từ sự sinh động, tựa như thật của hình tượng. Gorki đã từng đưa trang sách lên soi qua ánh sáng để xem có đúng là có những con người ở đằng sau trang sách thật không là vì vậy. Nhưng tính sinh động không những giản dị là tựa như thật, mà còn ở sự mới mẻ, lạ kì trong cảm nhận về toàn cầu chỉ thuộc một hình tượng nào đó. Khi viết về Bác bỏ Hồ: Ta lẫn Bác bỏ với khung trời và giọt lệ, Với hương mộc trong đêm và lộc nõn trên cành, Chế Lan Viên đã trổ tài một chiếc nhìn lạ hóa đối tượng người sử dụng. Nhân vật và sự kiện sinh động thường có những biến hóa bất thần không lường trước được. Con chim đến ăn khế tự nhiên lại nói: ăn một quả, trả cục vàng. Miếng trầu têm cánh phượng không ngờ lại là tín hiệu giúp Vua nhận ra cô Tấm, vợ mình. Anh Tràng chỉ định hát ghẹo mấy cô nàng cho vui không ngờ nhặt được vợ. Chí Phèo định đi giết con khọm già nhà nó, bỗng quay sang nhà Bá Kiến đòi làm người lương thiện!. Chính những biến hóa vô cùng ấy đã làm cho hình tượng có sức quyến rũ đặc trưng.

Hình tượng còn mê hoặc bởi những chân lí đời sống được phát biểu dưới những hình thức khác biệt: Khi ta ở chỉ là nơi đất ở, Khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn (Chế Lan Viên); Gió đưa cây cải về trời, Rau răm ở lại chịu lời đắng cay (ca dao). Nhưng chân lí đời sống trong hình tượng luôn luôn được trổ tài bằng cái nhìn mang tính chất chủ quan mãnh liệt. Vì vậy, ta hay phát hiện những lời than, thắc mắc, những trạng thái sững sờ, đột ngột, choáng ngợp của chủ thể trước cuộc đời: Nụ tầm xuân nở ra xanh tươi, Em có ông xã anh tiếc lắm thay! (ca dao); Non cao những ngóng cùng trông, Suối khô dòng lệ trông mong tháng ngày (Tản Đà). Nếu thiếu đi những biểu thị chủ quan thì những hình tượng đó chắc ngắn hơn nhiều tính sinh động, biểu thị của những chủ thể đang cảm xúc trước cuộc đời.

Như vậy, hình tượng là một phương thức chiếm lĩnh đời sống đặc thù của văn học. Trong hình tượng, có sự thống nhất của cái riêng biệt và nói chung, tình cảm và lí trí, tái tạo và biểu thị, truyền thống lịch sử và sáng tạo, trổ tài tính muôn màu của toàn cầu và sức mạnh chủ thể của người sáng tạo.

• [1] L. I. Timôphêép. Nguyên lí lí luận văn học, Nxb giáo dục-đào tạo, Matxcơva, 1976, trang 60
• [2] Dẫn theo Lưu An Hải, Tôn Văn Hiến. Lí luận văn học, Nxb ĐHSP Hoa Trung, Vũ Hán, 2002, Nguyễn Ngọc Minh dịch, trang 54
• [3] Theo Phương Lựu, Trần Đình Sử. Lí luận văn học (sách đã dẫn), trang 139
• [4] Theo Phương Lựu, Trần Đình Sử. Lí luận văn học (sách đã dẫn), trang 140
• [5] Hêghen. Mĩ học, tập 1, Matxcơva, 1968, trang 163, (tiếng Nga)
• [6] Xem Khrapchencô. Thực chất của kí hiệu thẩm mĩ, Sách Sáng tạo thẩm mỹ và làm đẹp, hiện thực và con người, Matxcơva, 1978, trang 262-293, (tiếng Nga)
• [7] Theo Phương Lựu, Trần Đình Sử. Lí luận văn học (sách đã dẫn), trang 142
• [8] Theo Phương Lựu, Trần Đình Sử. Lí luận văn học (sách đã dẫn), trang 143
• [9] Điđơrô. Bàn về hội hoạ. Sách Tây thiên văn luận tập, tập 1, Thượng Hải, 1964, trang 387 (tiếng Trung). Dẫn theo Lí luận văn học (sách đã dẫn), trang 145

(Nguồn xem thêm: Lê Lưu Oanh, Giáo trình lý luận văn học, ĐH Sư phạm Thành Phố Hà Nội)