Trong những năm gần đây, báo chí truyền thông ở Việt Nam rất sính dùng chữ “diva” để ca tụng những nữ ca sĩ “nổi tiếng” trong nghành nghề dịch vụ ca nhạc quần chúng. Chữ “diva” có sức quyến rũ đến mức gây ra những cuộc tranh cãi “ai xứng danh là diva,” và thậm chí còn người ta còn phát động một cuộc bình chọn “Diva thế kỷ mới” và kết quả là… hàng loạt cuộc tranh cãi khác.

Bạn Đang Xem: Diva là gì? Những ca sĩ nào ở Việt Nam xứng đáng với danh hiệu “Diva”?

Thế nhưng, “diva” có tức là gì?

Maria Callas, giọng opera tuyệt đỉnh, trong một buổi trình diễn năm 1958 tại Royal Opera House.

Chữ “diva” đã được báo chí truyền thông tiếng Anh dùng từ thời điểm năm 1883, mượn từ chữ “diva” trong tiếng Ý, tức là “nữ thần”, để gọi những những nữ danh ca opera, đặc biệt quan trọng cho giọng hát soprano (còn nam danh ca opera giọng tenor thì được chuyển sang giống đực là “divo”). Trong thế kỷ 20, khi nói “diva”, người ta liên tưởng ngay đến những giọng ca tuyệt đỉnh như Maria Callas, Joan Sutherland,…

Xem Thêm : Pst Time Là Gì – Múi Giờ Thái Bình Dương | Bostonenglish.edu.vn

Từ từ, giới báo chí truyền thông thương nghiệp đã làm cho chữ “diva” lan sang nghành nghề dịch vụ điện ảnh và nhạc phổ thông, rồi còn lan sang cả những nghành nghề dịch vụ khác nữa, chẳng hạn: “tennis diva”, “boxing diva”, “running diva”, “cooking diva”, vân vân, thậm chí còn… “pole dance diva” (nữ thần múa cột)

Cái kiểu dùng chữ “diva” ngày càng sai lệch này đã trở nên báo Time phê phán. Ngày 21 tháng 10, 2002, báo Time khẳng định: “By definition, a diva was originally used for great female opera singers, almost always sopranos”, (“Theo như đúng khái niệm, chữ diva trước hết được sử dụng cho những nữ danh ca opera, hầu như xoành xoạch là những giọng hát soprano”).

Thế nhưng, chữ “diva” lại còn tồn tại thêm một nghĩa mới nữa, nhưng là nghĩa xấu. Theo từ vựng Oxford, nghĩa mới của “diva” là “a woman regarded as temperamental or haughty” (một người phụ nữ bị xem là có tính nết gắt gỏng hay ngạo mạn, khinh rẻ nhân gian).

Trong xã hội Âu Mỹ hôm nay, song song với kiểu báo lá cải hay gán nhãn hiệu “diva” bừa bãi với mục tiêu thương nghiệp, chữ “diva” cũng thường được sử dụng theo nghĩa xấu để mô tả thái độ xử sự tồi tệ của giới ca sĩ và diễn viên. Do đó, rất nhiều ca sĩ nức danh ở các nước Âu Mỹ không muốn bị gọi là “diva”.

Diva ở Việt Nam

Ðến đây, một vướng mắc rất cần được nêu lên cho tất cả những người Việt: Tiếng Việt đã có thừa từ ngữ hay ho và chuẩn xác để mô tả những giọng ca tuyệt vời, thì vì sao lại không dùng, mà lại đi mượn chữ “diva” có nhiều nghĩa lằng nhằng rất dễ khiến hiểu nhầm của nước ngoài để mà dùng?

Xem Thêm : Sóng mũi là gì? Phân biệt sóng mũi hay sống mũi

Không chỉ vay mượn một cách thiếu sáng suốt, báo chí truyền thông ở Việt Nam còn dùng chữ “diva” một cách rất… lạ thường. Trên trang Wikipedia tiếng Việt có một mục gọi là “Diva Việt Nam”. Mục này giảng giải rằng chỉ có 4 ca sĩ TP. hà Nội được xem là “Diva Việt Nam” (gồm Thanh Lam, Hồng Nhung, Mỹ Linh, và Trần Thu Hà). Mục này còn giảng giải rằng “khái niệm diva thường chỉ được báo chí truyền thông nhắc tới với những ca sĩ của tân nhạc Việt Nam hiện đại, chứ không dùng cho những ca sĩ thế hệ trước như Thái Thanh, Khánh Ly, Lệ Thu, Lê Dung hay của những dòng nhạc khác ví như Ánh Tuyết, Khánh Hà, Ngọc Hạ…

Vì sao chỉ có “những ca sĩ của tân nhạc Việt Nam hiện đại” thì mới có thể được gọi là “Diva Việt Nam”? Vì sao Thái Thanh, Khánh Ly, Lệ Thu thì không phải là “Diva Việt Nam”? Vì sao Ánh Tuyết, Khánh Hà, Ngọc Hạ,… thì không phải là “Diva Việt Nam”?

Trong thực chất, ở Việt Nam, trò đời dán nhãn “diva” rõ ràng chỉ nhắm vào mục tiêu thương nghiệp, chứ chẳng có một tẹo gì hợp lý và chẳng dựa trên một tiêu chí khả tín nào cả. Càng ngày trò đời ấy lại càng thêm nhảm nhí đến mức có hàng loạt bài báo ca tụng những ca sĩ “xinh đẹp bốc lửa thể hiện thứ hạng diva” với bộ áo thời trang “khoe trọn tấm sườn lưng trần thon thả cùng làn da trắng nõn ngọc ngà, làm ngây ngất trái tim người hâm mộ bởi vẻ đẹp ngọt ngào, lôi cuốn” chứ chẳng màng đến giọng hát.

Khi chữ “diva” đã trở thành một chữ ngày càng trở thành nhảm nhí và mang những ý nghĩa xấu như vậy, thì ai còn muốn mình là “diva” nữa? Ấy vậy mà hồi nhân sinh nhật thứ 80 của Thái Thanh, báo Thế Giới Tiếp Thị nhận định rằng “Thái Thanh có nhẽ là người duy nhất xứng danh diva trong âm nhạc Việt”. Chắc hẳn họ muốn dùng chữ “diva” với nghĩa tốt để ca tụng Thái Thanh, thế nhưng, như nhà từ vựng học Allison Wright đã nhận được định, “khi ta gọi một người nào đó là một ‘diva’ thì giống như ta vạch ra một đường chỉ rất mỏng để bước đi lên đó, và đường chỉ ấy có rất nhiều hậu quả mang tính ngữ nghĩa”, thế thì, thay vì dùng chữ “diva”, vì sao không dùng tiếng Việt rất phong phú và đẹp đẽ của tất cả chúng ta để ca tụng Thái Thanh như một “đại danh ca” hay “ca sĩ thượng thặng,” hay “tiếng hát vượt thời kì”?

Hoàng Ngọc-Tuấn