Những dấu mốc đáng nhớ
Ngày 31/7/1998, Thủ tướng Chính phủ nước nhà cho ra đời Quyết định số 135/QĐ-TTg về Phê duyệt Lớp học phát triển KT-XH các xã ĐBKK miền núi và vùng sâu, vùng xa (gọi tắt là Lớp học 135).
CT135 có mục tiêu tổng quát: “Nâng cao nhanh đời sống vật chất, ý thức cho đồng bào các dân tộc bản địa ở các xã ĐBKK miền núi và vùng sâu, vùng xa; tạo ĐK để lấy nông thôn các vùng này thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển, hòa nhập vào sự phát triển chung của toàn quốc; góp phần đảm bảo trật tự an toàn xã hội, an toàn quốc phòng”.
CT135 thời đoạn I (1999 – 2005) được khởi đầu từ 1.000 xã nghèo nhất của nước ta và dần mở rộng ra 2.362 xã ĐBKK, xã biên giới, xã an toàn khu với 5 nội dung trọng tâm: Xây dựng hạ tầng; trung tâm cụm xã; huấn luyện cán bộ; quy hoạch dân cư; phát triển sinh sản. Với tổng nguồn lực của Chính phủ nước nhà góp vốn đầu tư cho CT thời đoạn này là 6.795,7 tỷ đồng, sau 7 năm triển khai thực hiện, CT135 đã xây dựng được 20.026 dự án công trình hạ tầng; hoàn thành, đưa vào sử dụng 300 trung tâm cụm xã; hoàn thành trên 50.000km đường các loại; 96% số xã có đường xe hơi đến trung tâm xã. Toàn quốc có 671 xã ĐBKK hoàn thành cơ bản mục tiêu CT đề ra.
Thời đoạn II (2006 – 2010), CT135 tiếp tục triển khai thực hiện trên địa phận 1.946 xã ĐBKK, xã biên giới, xã an toàn khu và 3.274 thôn, bản ĐBKK vùng DTTS, miền núi (thuộc xã vùng II) với 4 nhiệm vụ chính: Tương trợ phát triển sinh sản và dịch chuyển tổ chức cơ cấu kinh tế tài chính, nâng cao trình độ sinh sản của đồng bào các dân tộc bản địa; phát triển hạ tầng thiết yếu ở các xã, thôn ĐBKK; huấn luyện bồi dưỡng cán bộ cơ sở, nâng cao trình độ quản lý hành chính và kinh tế tài chính, huấn luyện nâng cao năng lực cộng đồng; tương trợ các dịch vụ, cải thiện và nâng cao đời sống Nhân dân, trợ giúp pháp lý để nâng cao nhận thức pháp luật.
Theo báo cáo giải trình của Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội, đến hết năm 2009, CT135 thời đoạn II đã đạt được một số chỉ tiêu: 100% người dân có nhu cầu trợ giúp pháp lý được trợ giúp miễn phí; tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 31,2%. CT đã tương trợ 14.000 tỷ đồng cho những địa phương; xây dựng 4.125 mô hình phát triển nông nghiệp, ngư nghiệp; xây dựng trên 12.000 dự án huấn luyện, bồi dưỡng nâng cao năng lực cán bộ cơ sở. UBDT đã tập huấn cho 3.500 lượt cán bộ tham gia quản lý CT135 từ cấp tỉnh đến cấp huyện; thành lập 1.500 Câu lạc bộ trợ giúp pháp lý cho những xã.
Trong thời đoạn III, CT135 được chia làm 2 thời đoạn, từ 2011 – 2015 và từ 2016 – 2020. Từ thời điểm năm 2011 – 2015, CT135 tập trung vào 2 nhiệm vụ trọng tâm, là tương trợ hạ tầng và tương trợ phát triển sinh sản trên địa phận 2.331 xã và 2.932 thôn bản ĐBKK. Tính cả viện trợ của khá nhiều tổ chức nước ngoài, tổng nguồn ngân sách đầu tư bố trí cho thời đoạn này lên tới 16.721 tỷ đồng. Sau 5 năm triển khai thực hiện, 98% trung tâm xã và 70% thôn đã có điện lưới quốc gia. 58,94 xã có mạng lưới hệ thống thủy lợi nhỏ, đáp ứng yêu cầu sinh sản và đời sống.
Từ thời điểm năm 2016 – 2020, CT135 là dự án thành phần của Lớp học mục tiêu quốc gia giảm nghèo vững bền, triển khai trên địa phận 2.139 xã và 3.973 thôn bản khó khăn, với 3 nội dung: Tương trợ phát triển sinh sản; tương trợ góp vốn đầu tư hạ tầng; nâng cao năng lực cho cộng đồng và cán bộ cơ sở. Từ nguồn lực của Lớp học mục tiêu quốc gia giảm nghèo vững bền (trong đó có dự án thành phần CT135), đã có khoảng gần 20.000 tỷ đồng được phân bổ cho những địa phương được thụ hưởng triển khai phát triển KT-XH. Tính đến ở thời gian cuối năm 2020, toàn quốc có 95/292 xã ĐBKK vùng bãi ngang ven bờ biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng khó khăn, đạt tỷ lệ 32,5%. Có một.298/3.973 thôn ĐBKK (32,67%), 125/2.193 xã ĐBKK (5,69%) hoàn thành mục tiêu CT135.
Khẳng định “thương hiệu” trong xóa đói giảm nghèo
Tại Hội thảo chiến lược “CT135 – Dấu ấn 20 năm sát cánh với đồng bào DTTS và vùng KT-XH ĐBKK”, do Ủy ban Dân tộc bản địa (UBDT) tổ chức tại Hà Thành vào tháng 12/2018, Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm UBDT Y Thông nhận định, suốt 20 năm triển khai thực hiện (1999 – 2018), CT135 đã nhận được được sự quan tâm của Đảng, Quốc gia, Quốc hội, Chính phủ nước nhà; sự phối hợp chặt chẽ trong quản lý, lãnh đạo điều hành của khá nhiều bộ, ngành; sự đón nhận, ủng hộ của khá nhiều cấp địa phương và người dân; sự tương trợ về tài chính, kỹ thuật của nhiều cơ quan Chính phủ nước nhà và các tổ chức quốc tế.
Hơn 20 năm qua, CT135 đã đạt được nhiều thành tựu, tập trung một số nội dung như: Khối hệ thống hạ tầng vùng DTTS và miền núi, vùng KT-XH ĐBKK được góp vốn đầu tư với hàng ngàn dự án công trình (đường liên lạc liên thôn, xã, trường học, trạm y tế, dự án công trình tương trợ tưới tiêu, nhà sinh hoạt cộng đồng); nhiều mô hình tương trợ phát triển sinh sản và cách làm mới đã tạo thời cơ việc làm, cải thiện sinh kế cho đồng bào DTTS, giúp người dân vươn lên thoát nghèo…
Nói theo cách khác, CT135 cũng như các chính sách dân tộc bản địa đã tạo ra bước phát triển vượt bậc vùng đồng bào DTTS, vùng ĐBKK. Đến nay, hồ hết các xã ĐBKK đã có đầy đủ các dự án công trình hạ tầng: 100% xã có đường xe hơi đến trung tâm; 99% trung tâm xã và 80% thôn có điện; 65% xã có mạng lưới hệ thống thủy lợi nhỏ đáp ứng yêu cầu sinh sản và đời sống; 88% thôn có đường cho xe cơ giới và 42% thôn có đường liên lạc đạt chuẩn; trên 50% xã có trạm y tế đạt chuẩn. Tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo, nhất là hộ đồng bào DTTS tụt giảm khá nhanh theo từng thời đoạn: 1999 – 2005 giảm 4,5%/năm; từ 2006 đến nay giảm khoảng tầm 3,5%/năm…
Từ sự quan tâm và cộng đồng trách nhiệm của tất cả mạng lưới hệ thống chính trị, các cấp, ngành, địa phương; sự ủng hộ của nhiều tổ chức quốc tế, CT135 đã trở thành “thương hiệu” của UBDT nói riêng và Việt Nam nói chung trong công cuộc xóa đói giảm nghèo; là tiêu biểu cho việc quan tâm về mặt chính sách của Đảng, Quốc gia khi đối chiếu với đồng bào DTTS sống tại khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng ĐBKK; là địa thế căn cứ, cơ sở để xây dựng nhiều Khóa học phát triển KT-XH và ứng dụng chính sách phúc lợi an sinh đặc thù; là mô hình để các tổ chức quốc tế quan tâm góp vốn đầu tư tương trợ, cũng như kinh nghiệm giảm nghèo trên phương diện quốc tế.
