Là người Việt Nam, chắc hẳn rằng fan đã từng nhiều lần nghe, thậm chí còn từng dùng câu thành ngữ: “Cãi chày cãi cối”. Theo Lê Gia, tác giả quyển Tiếng nói nôm na (sưu tầm dân gian) thì “cối” do chữ “côi” là lạ thường, hiếm có, quái gở; cũng do chữ “cứ” là ngang bướng, xấc láo; từ “chày” cũng tức là lâu lắc, kéo dãn dài…
Theo “Việt Nam tự điển” (1931) thì: “Chày là vật dụng được làm bằng gỗ hay bằng gang dùng để làm giã vào cối”. Khi giã, chày được vận dụng sức người để giã liên tục, kéo dãn dài. Dù vật dụng đó cứng/dai/rắn cỡ nào đi nữa, hễ đã cho vào cối thì chày cứ vung lên nện xuống cho tới lúc nhuyễn nhừ mới thôi. Vật trong cối, dưới chày nằm yên “chịu trận”, không thể thoát ra ngoài.
Thành ngữ “cãi chày cãi cối” vì thế nói tắt là “chày cối” ngụ ý chỉ những người dân cố dùng lời nói lớn tiếng lấn lướt đối phương, phản đối đến cùng một điều gì đó không nên biết điều mình nói đúng hay sai, không chịu tiếp thu ý kiến của người khác.
Thành ngữ “cãi chày cãi cối” vì thế nói tắt là “chày cối” ngụ ý chỉ những người dân cố dùng lời nói lớn tiếng lấn lướt đối phương, phản đối đến cùng một điều gì đó không nên biết điều mình nói đúng hay sai, không chịu tiếp thu ý kiến của người khác và chỉ chăm chăm giữ lấy ý kiến của bạn dạng thân mình.
Lời ăn tiếng nói là một hình thức thể hiện tình cảm, tính cách và tư cách của con người trong đời sống cũng như trong xã hội. Khi cư xử, tiếp xúc đúng mức, đúng chuẩn chỉnh thì con người sẽ tiến hành yêu thương, tôn trọng. Trái lại, nếu kê điều, bất lịch sự và trang nhã, cố chấp không tiếp thu thì thế tất sẽ bị xa lánh. Lời nói chẳng mất tiền mua/Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. Lựa lời để vẫn diễn đạt được hết ý mình mà lại vừa lòng người. Kể cả trong những trường hợp khó nói, hay tế nhị, nhạy bén nhất…
Một trong những thành ngữ, tục ngữ khác liên quan đến vấn đề tiếp xúc:
– Ăn đơm nói đặt: Nói theo kiểu vu oan giáng họa, đặt điều, đơm đặt cho tất cả những người khác
– Ăn ốc nói mò: Người gặp gì nói nấy, không hề có chi mới mẻ, không hề có sáng kiến, suy đoán dông dài. Nói năng xiên xẹo, không hề có địa thế căn cứ, không đúng đắn, hùa theo người khác.
– Ăn không nói có: Tức là nói những chuyện mà không phải mình tận mắt tận mắt chứng kiến hay tham gia nhưng vẫn trổ tài mình là người làm rõ mẩu chuyện nhất, nói theo kiểu vu oan giáng họa, bịa đặt.
– Khua môi múa mỏ: Lời nói ba hoa, nói khoác, phóng đại thực sự hoặc hoàn toàn có thể là những điều không hề có nhưng lại nói như thực, cốt để khoe khoang hay phố trương thân thế.
– Nói dơi nói chuột: Nói lăng nhăng, linh tinh, không xác thực.
– Hứa hươu hứa vượn: Hứa hứa lấy lòng nhưng không triển khai.
– Ăn có nhai, nói có nghĩ: Thức ăn nên từ tốn, nói năng nên thận trọng, quan tâm đến kỹ trước lúc nói… Trước lúc nói điều gì, phải suy nghĩ kĩ như ăn phải nhai.
– Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời: Cái chuông muốn biết tốt hay là không phải thử tiếng kêu, còn con người muốn biết người đó có ngoan hay là không càng phải nhờ vào lời nói, xưng hô trong đời sống.
– Một câu nhịn bằng chín câu lành: Trong cuộc sống đời thường, đôi lúc mọi người cũng sẽ gặp phải những chuyện dị đồng làm cho bạn dạng thân không dễ chịu, tức giận, không giữ nổi tĩnh tâm. Những lúc như vậy, điều cần làm là ta phải tĩnh tâm, suy xét tình đầu tỉ mỉ, lời lẽ nhã nhặn, thậm chí còn hoàn toàn có thể chịu thua thiệt về phần mình để lợi ích và những quan hệ được bền vững và kiên cố.
Theo Nhịp Sống Việt
