Ca Huế trên sông Hương là một hình thức sinh hoạt thẩm mỹ độc đáo của người dân vùng đất Cố đô đã có từ lâu năm. Ai có dịp đến thành phố Huế (Thừa Thiên Huế) đều tuyệt vời thâm thúy với những làn điệu mượt mà của xứ Huế và mong muốn được một lần ngồi tựa mạn thuyền để thưởng thức trên dòng Hương giang.

Bạn Đang Xem: Ca Huế hướng tới di sản văn hóa của nhân loại

Thú chơi tao nhã

Khi thành phố khai mạc lên đèn, cầu Trường Tiền nhấp nhánh sắc mầu, cũng là lúc những chiếc thuyền rồng tuần tự rời bến, chầm chậm ngược dòng Hương để khai mạc một đêm ca Huế. Ðón làn gió mát rượi bên triền sông, chúng tôi thả bộ dọc cầu Trường Tiền để tới Bến tòa Khâm, khai mạc hành trình dài đi tìm nét quyến rũ riêng của Huế qua những làn điệu sông trăng. Thuyền rồng hững hờ trôi bồng bềnh, người theo dõi trên thuyền nô nức ngắm nhìn thành phố Huế thơ mộng từ sông Hương và chuyên chú xem những nghệ sĩ sẵn sàng chuẩn bị trình diễn.

Trên khoảng tầm sân khấu sàn tàu rộng chừng 30m2 với gần 50 chiếc ghế nhựa được kê sẵn, ai nấy đều nhanh chóng ổn định chỗ ngồi chờ “thưởng nguyệt khai ca”. Chị Vũ Nhật Anh, một khách du lịch tới từ tỉnh Cao Bằng cho thấy thêm: “Lần trước tiên đến Huế, tôi tìm hiểu ngay về dịch vụ ca Huế. Những làn điệu phù hợp vẻ đẹp thơ mộng, lãng mạn của sông Hương và rất đi vào lòng người, tôi có quay trở lại những vi-đê-ô để làm kỷ niệm và san sớt đến bầy của tôi cùng biết”.

Theo nhiều tư liệu, ca Huế hình thành vào khoảng tầm thế kỷ thứ 17 và trở thành thú chơi tao nhã của tương đối nhiều hoàng thân quốc thích, gia đình quan lại trong suốt thời kì dài khi Huế là thủ phủ xứ Ðàng Trong, sau đó là kinh đô của toàn quốc dưới triều Nguyễn. Mặc dù vô cùng thịnh đạt trong thời kỳ triều Nguyễn, nhưng sau đó, trong một thời kì dài hàng thập kỷ thăng trầm cuộc chiến tranh, hoạt động ca Huế đã ngưng trệ. Thời kỳ đổi mới, khi Thừa Thiên Huế tái lập tỉnh, ca Huế trên sông Hương đã được lưu ý, phát triển như thể một sản phẩm du lịch quyến rũ, thu hút du khách, được truyền bá và phát triển trở lại, phát huy được tối đa giá trị của mô hình diễn xướng độc đáo này.

Xem Thêm : Hợp đồng thông minh là gì? Lợi ích, ưu và nhược điểm của hợp đồng thông minh?

Ca Huế có một khối hệ thống bài bản vô cùng đa dạng và phong phú gồm có khoảng tầm 60 tác phẩm thanh nhạc, khí nhạc theo hai điệu thức lớn là điệu Bắc và điệu Nam. Ðiệu Bắc thì trọng thể vui tươi, âm sắc trong sáng rộn ràng như cổ bản, long ngâm, hành vân, long điệp… Ðiệu Nam thì trữ tình sâu lắng xen lẫn cái da diết bi thương thổn thức như: Nam ai, Nam bình, Tương tư khúc… Ngoài hai điệu chính, ca Huế còn tồn tại nhiều hơi nhạc như: thương, ai, xuân, thiền… để diễn tả những cung bậc sắc thái tình cảm khác nhau khi thể hiện. Chính hơi nhạc đã làm cho những danh ca, danh cầm Huế không còn là một người diễn xướng thuần tuý những làn điệu có sẵn, mà là đất để họ tạo nên sự khác biệt trong khổ luyện tài hoa. Ca Huế có mức giá trị cao về thẩm mỹ, về giáo dục thẩm mỹ, tình cảm, góp phần hình thành tính cách người xứ Huế.

Theo chị Nguyễn Thị Thủy, một ca sĩ có thâm niên trình diễn mô hình thẩm mỹ này, mở đầu cho một đêm ca Huế trên sông Hương là bốn nhạc khúc: Lưu Thủy, Kim Tiền, Xuân Phong, Long Hổ. Rồi tiếp đến là những điệu hò Huế đối đáp và tân nhạc Huế đặc sắc. Những âm điệu trầm bổng, du dương của giọng hát hòa quyện với tiếng réo rắt của dàn nhạc đủ cả đàn bầu, đàn tranh, đàn nguyệt, sáo, sênh, phách… sẽ ru tâm hồn du khách vào một trong những miền ký ức sâu thẳm nhuộm tím lòng người, không sao quên được. Thuyền trôi đến bến Văn Lâu, du khách được trải nghiệm một phong tục có từ lâu năm của người dân xứ Huế là thả đèn hoa đăng trên dòng sông Hương. Ðây đấy là phong tục với mong muốn cầu sự an lành, bình an cho mọi người. Hiện, ngoài sử dụng nhạc cụ dân tộc bản địa để chơi âm nhạc truyền thống, các nhạc công còn chơi cả những bản nhạc nước ngoài thân thuộc. Ðây đấy là nét mới trong việc tổ chức ca Huế trên sông Hương nhằm phục vụ các du khách tới từ các quốc gia khác nhau, giúp họ thêm yêu mến các nhạc cụ truyền thống của dân tộc bản địa.

Trưởng Ban quản lý Bến xe-bến thuyền thành phố Huế, bà Dương Thị Ánh cho thấy thêm: Sông Hương có hơn 128 thuyền rồng, trong đó có 50 thuyền đôi và 78 thuyền đơn. Tỉnh quy định mỗi lớp học ca Huế theo quy định phải từ 60 phút trở lên, và tối thiểu ba nhạc cụ trong các loại thập lục, tỳ bà, nhị, nguyệt, bầu, sáo. Khóa học phải có ít nhất bảy diễn viên và nhạc công khi trình diễn trên thuyền đơn; tám diễn viên và nhạc công khi trình diễn trên thuyền đôi. Sở Văn hóa truyền thống và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế đã cấp thẻ hành nghề hoạt động ca Huế trên địa phận tỉnh cho 457 ca sĩ, nhạc công. Tính trung bình, mỗi năm, tỉnh Thừa Thiên Huế có hơn 15.000 suất diễn ca Huế, phục vụ hơn 350.000 lượt khách nghe ca Huế trên sông Hương hoặc tại những cơ sở dịch vụ du lịch và một số địa điểm khác trên địa phận tỉnh nhằm tạo nét đẹp văn hóa truyền thống quyến rũ khách.

Một tiết mục trình diễn trong lớp học đưa di sản ca Huế vào trường học.

Khắc phục không ổn, phát huy giá trị ca Huế

Xem Thêm : Combat, Afk, Ap Là Gì Trong Liên Quân Mobile, Và Các Thuật Ngữ Chính

Mặc dù có nhiều quy định về việc tổ chức trình diễn ca Huế, song đến nay, việc trình diễn ca Huế trên thuyền rồng đi dọc sông Hương vẫn còn nhiều không ổn cần được chỉnh đốn. Ðã có tình trạng nhiều chủ thuyền tự đứng ra tổ chức suất diễn, hạ giá cạnh tranh; hoặc mời các nghệ sĩ trẻ chỉ diễn một bài để trả thù lao thấp hơn khiến lớp học bị cắt xén, chất lượng sản phẩm thẩm mỹ ca Huế giảm. Ông Võ Quê, Chủ nhiệm Câu lạc bộ ca Huế thính phòng san sớt: “Hiện có nhiều người dẫn lớp học về ca Huế trên sông Hương, nhưng chưa thật sự làm rõ về ca Huế, dẫn đến việc không thể truyền bá rộng rãi được mô hình thẩm mỹ này. Thậm chí là, có chủ thuyền còn đưa con cháu chen vào trình diễn những ca khúc nhạc trẻ trữ tình về Huế, không đúng với ca Huế. Việc tổ chức như vậy khiến lớp học thẩm mỹ ca Huế sút giảm, không đạt chất lượng sản phẩm, gây hiểu nhầm cho du khách, làm nhiều nghệ sĩ tên tuổi quay sống lưng với việc trình diễn ca Huế trên sông Hương”.

Ðể chỉnh đốn, tỉnh Thừa Thiên Huế đang xây dựng đề án “Phát huy giá trị và xây dựng ca Huế trở thành sản phẩm dịch vụ văn hóa truyền thống đặc sắc thời đoạn 2020 đến 2025”, góp phần xúc tiến kinh tế-xã hội của địa phương. Ðề án gắn xây dựng sản phẩm du lịch với việc tăng cường các giải pháp quản lý, tăng dần công việc bảo tồn, phát huy giá trị thẩm mỹ ca Huế, tạo cơ sở, tiền đề để sở hữu thể đưa ca Huế trở thành Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể và truyền miệng thay mặt đại diện của nhân loại.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa truyền thống và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Thiên Bình, các lớp học trình diễn ca Huế phải được Sở Văn hóa truyền thống và Thể thao thẩm định, cấp giấy phép tổ chức trình diễn; niêm yết công khai tại những địa điểm kinh doanh dịch vụ tổ chức trình diễn ca Huế và giới thiệu cho du khách trong quá trình trình diễn. Quy định nêu rõ, các diễn viên, nhạc công, người điều hành lớp học trong quá trình tham gia trình diễn ca Huế phải mang bảng tên, y phục truyền thống. Thời kì hoạt động trình diễn ca Huế từ 8 giờ đến 24 giờ hằng ngày; không gian phục vụ trình diễn ca Huế trên sông Hương là đoạn từ cầu Trường Tiền đến cầu Dã Viên; các thuyền du lịch có hoạt động trình diễn ca Huế phải lắp ráp từ một đến hai camera giám sát kết nối với cơ quan quản lý.

Cùng với quá trình xây dựng hồ sơ trình UNESCO xác nhận là Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể thay mặt đại diện của nhân loại, công việc bảo tồn và phát huy giá trị ca Huế cũng được triển khai thực hiện và bước đầu thu được những kết quả khả quan, đó là việc tổ chức những hoạt động văn hóa truyền thống ở cơ sở về ca Huế thường xuyên và theo định hướng cụ thể, bài bản. Tỉnh Thừa Thiên Huế đã và đang thực hiện lớp học đưa ca Huế vào trường học nhằm khơi dậy niềm say mê và nâng cao ý thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản này. Sở Văn hóa truyền thống và Thể thao phối hợp Sở Giáo dục đào tạo và Ðào tạo tỉnh đưa di sản ca Huế vào trường học với hai nội dung như tập huấn hát ca Huế cho giáo viên âm nhạc các trường trung học cơ sở trên địa phận thành phố Huế và dạy hát ca Huế cho học trò theo như hình thức Câu lạc bộ ca Huế tại những trường trung học cơ sở.

Giám đốc Sở Giáo dục đào tạo và Ðào tạo tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Tân cho thấy thêm: Việc di sản ca Huế được đưa vào trường học là một sự sẵn sàng chuẩn bị cho tương lai, để di sản này còn có sự lan tỏa rộng rãi trong cộng đồng, nhất là thế hệ trẻ. Hiện, mô hình Câu lạc bộ ca Huế đã được triển khai tại nhiều trường học trên địa phận thành phố Huế. Các trường đã dữ thế chủ động xây dựng kế hoạch với nhiều hình thức như tổ chức trình diễn hát ca Huế trong lễ chào cờ vào đầu tuần, lễ khai học và các dịp lễ kỷ niệm, lớp học liên hoan văn nghệ, ngoại khóa tìm hiểu về ca Huế nhằm lan tỏa, tạo hiệu ứng tích cực về di sản thẩm mỹ ca Huế.

Việc xây dựng và triển khai Ðề án “Phát huy giá trị và xây dựng ca Huế trở thành sản phẩm dịch vụ văn hóa truyền thống đặc sắc thời đoạn 2021 đến 2025” đã và đang xuất hiện những hiệu quả tích cực. Hy vọng trong thời kì tới, với sự quan tâm vào cuộc của tương đối nhiều cấp, các ngành, sự sát cánh đồng hành bảo vệ di sản của tất cả cộng đồng, ca Huế sẽ ngày càng phát huy hết giá trị theo phía bảo tồn bản sắc và vững bền ■