Trao đổi chất là một quá trình sinh hóa giúp thân thể phát triển, sinh sản, chữa lành và thích ứng với môi trường xung quanh sống. Quá trình trao đổi chất có đồng hóa và dị hóa xẩy ra song song, giúp thân thể phóng thích và thu nạp năng lượng để thân thể có thể hoạt động. Vậy đồng hóa là gì? Dị hóa là gì? Tìm hiểu ngay.

Đồng hóa là gì?

Đồng hóa (tiếng anh là anabolism) hoặc sinh tổng hợp (biosynthesis) là tập hợp các phản ứng sinh hóa mà mục tiêu của những phản ứng này là xây dựng các phân tử lớn, phức tạp từ các thành phần nhỏ, đơn giản nhằm để tích lũy năng lượng.

Đây là quá trình chuyển đổi các chất không đặc hiệu trong thức ăn ví dụ như: Glucid, lipid, protein từ thực vật, động vật hoang dã, vi sinh vật, thành các chất hữu cơ khác đặc hiệu cho thân thể. Đặc điểm của quá trình này đây chính là thu năng lượng. Năng lượng cấp thiết cung cấp cho những phản ứng tổng hợp trên chủ yếu là từ sự thủy phân của adenosine triphosphate (ATP).

Dị hóa là gì?

Sau lúc đã tìm hiểu đồng hóa là gì, ta tìm hiểu tiếp đến dị hóa là gì. Dị hóa (tiếng anh là catabolism) là tập hợp các phản ứng sinh hóa mà mục tiêu của những phản ứng này là phá vỡ các phân tử phức tạp thành các phân tử đơn giản hơn để phóng thích năng lượng cho hoạt động sống.

Đây là quá trình phân giải các chất dự trữ, đặc trưng của thân thể thành các phân tử nhỏ không đặc trưng và tạo những chất thải (carbon dioxide, amoniac, ure, axit axetic, axit lactic…) ra môi trường xung quanh.

Năng lượng được tích lũy trong quá trình đồng hóa sẽ tiến hành phóng thích trong quá trình dị hóa để cung cấp lại cho hoạt động tổng hợp của quá trình đồng hóa. Hai quá trình này tuy đối lập nhau nhưng tương trợ lẫn nhau. Nếu không có quá trình đồng hóa xẩy ra thì không có vật liệu cho quá trình dị hóa và trái lại không có quá trình dị hóa thì cũng không có năng lượng cho hoạt động của quá trình đồng hóa.

Nhìn chung, đồng hóa và dị hóa đều là những quá trình trao đổi vật chất và năng lượng. Quá trình đồng hóa luôn cần năng lượng nên luôn cần quá trình dị hóa diễn ra song song để cung cấp theo nhu cầu.

Hormone đồng hóa và dị hóa

Các hormone trong thân thể có liên quan đến quá trình đồng hóa và dị hóa:

Hormone đồng hóa

Các hormone đồng hóa gồm có:

• Estrogen: Đây là hormone có ở cả nam và nữ, estrogen hồ hết được sinh sản ở buồng trứng, có tác dụng kiểm soát và điều chỉnh một số vấn đề ở nữ (tăng trưởng của ngực và hông), điều chỉnh tề kỳ kinh nguyệt và tăng cường khối lượng xương.
• Testosterone: Này cũng là hormone có ở nam và nữ, testosterone chủ yếu được sinh sản ở tinh hoàn, giúp kiểm soát và điều chỉnh một số vấn đề của nam giới như giọng nói, củng cố xương cũng như xây dựng và duy trì khối lượng cơ bắp.
• Insulin: Được những tế bào beta trong tuyến tụy sinh sản, có tác dụng kiểm soát và điều chỉnh nồng độ trong máu và sử dụng glucose. Thân thể không thể dùng glucose mà không có insulin. Khi tuyến tụy không thể tạo ra insulin thì có thể người này sẽ mắc bệnh tiểu đường.
• Hormone tăng trưởng: Được sinh sản bởi tuyến yên, hormone tăng trưởng có tác dụng kích thích và kiểm soát và điều chỉnh sự tăng trưởng thân thể trong thời đoạn đầu đời. Đến tuổi trưởng thành, hormone này giúp kiểm soát và điều chỉnh và sửa chữa xương.

Hormone dị hóa

Các hormone dị hóa có thể tiếp theo sau như:

• Adrenaline: Còn mang tên là epinephrine, adrenaline được tuyến thượng thận sinh sản. Đây là yếu tố chính của chiến đấu-hay-bỏ chạy (fight-or-flight reaction) có tác dụng giúp tăng nhịp tim, mở các tiểu truất phế quản trong phổi để sở hữu thể hấp thụ oxy tốt hơn và giúp thân thể có nhiều glucose để cung cấp năng lượng nhanh.
• Cortisol: Cortisol cũng được sinh sản tại tuyến thượng thận, cortisol được gọi là “hormone căng thẳng”. Chúng được phóng thích khi tất cả chúng ta cảm thấy lo lắng, hồi hộp hoặc cảm thấy khó chịu kéo dãn. Hormone này còn có thể làm tăng huyết áp, lượng đường trong máu và ức chế các quá trình miễn nhiễm.
• Glucagon: Hormone này được sinh sản bởi các tế bào alpha trong tuyến tụy, có tác dụng kích thích sự phân hủy glycogen thành glucose. Glycogen được lưu trữ trong gan và khi thân thể có nhu cầu về năng lượng nhiều hơn như: Tập thể dục, đấu tranh, mức độ căng thẳng cao,… glucagon sẽ kích thích gan dị hóa glycogen và đi vào máu dưới dạng glucose.
• Cytokine: Hormone này là một loại protein nhỏ, có tác dụng kiểm soát và điều chỉnh sự giao tiếp và tương tác giữa các tế bào. Chúng được sinh sản và phân hủy liên tục trong thân thể, nơi axit amin của chúng được tái sử dụng cho những quá trình khác.

Bất kỳ sự tác động ảnh hưởng nào có liên quan đến hormone của thân thể, chẳng hạn các tình trạng về tuyến giáp cũng tồn tại thể tác động ảnh hưởng tới những quá trình đồng hóa, dị hóa và sự trao đổi chất tổng thể.

Đồng hóa và dị hóa tác động ảnh hưởng thế nào đến trọng lượng

Vì quá trình đồng hóa và dị hóa là một phần trong quá trình trao đổi chất, vì vậy các quá trình này đều tác động ảnh hưởng đến trọng lượng của thân thể.

Trạng thái đồng hóa giúp xây dựng và duy trì khối lượng cơ bắp. Điều này sẽ giúp thân thể duy trì hoặc tăng cân.

Trạng thái dị hóa sẽ phá vỡ hoặc giảm khối lượng tổng thể, kể cả mỡ và cơ bắp.

Bạn cũng có thể kiểm soát trọng lượng thân thể bằng phương pháp nắm vững quá trình trao đổi chất tổng thể cũng như về quá trình đồng hóa và dị hóa. Cả hai quá trình này đều phải sở hữu thể giúp thân thể giảm mỡ theo thời kì. Nếu mọi người thường xuyên tập luyện nhiều, thân thể sẽ mở màn quá trình đồng hóa, giúp giảm mỡ và duy trì hoặc thậm chí là tăng cơ. Cơ bắp nặng dày hơn mỡ, vì vậy trọng lượng thân thể và chỉ số khối thân thể có thể lơn hơn với vóc dáng thon thả hơn.

Tỷ lệ giữa đồng hóa và dị hóa trong thân thể còn bị tác động ảnh hưởng bởi độ tuổi và trạng thái gồm có:

• Độ tuổi: Ở độ tuổi xanh em, thân thể đang phát triển thì quá trình đồng hóa to ra thêm dị hóa. Còn ở người già, quá trình dị hóa lại to ra thêm đồng hóa.
• Hoạt động: Khi thân thể hoạt động, quá trình dị hóa to ra thêm đồng hóa, trái lại lúc ngơi nghỉ đồng hóa sẽ mạnh hơn dị hóa.

Những thông tin trên hy vọng có thể giúp mọi người nắm vững đồng hóa là gì và dị hóa là gì để biết phương pháp phân biệt và cách chúng tác động đến thân thể. Khi hiểu được những tri thức này, có thể khiến cho bạn xây dựng chủ trương ăn lành mạnh để bạn thân thể khỏe mạnh từ trong ra ngoài.

Phương Nhi

Nguồn tham khảo: Tổng hợp