Khổng Tử – người sáng lập trường phái Nho giáo đã để lại nhiều câu nói nổi tiếng và lưu truyền cho tới tận hiện giờ. Trong số đó có câu “dục tốc bất đạt”, đây là lời mà ông răn dạy môn đệ của mình, không có thành công nào là nhanh chóng, khuyên họ cần nhẫn nại, không nóng vội. Việc lớn muốn thành cần phải ghi nhận nhìn xa trông rộng, không ham lợi trước mắt mà nhiễu loạn tâm trí, vội vã. Như vậy thì dục tốc bất đạt là gì, và nó có mức giá trị ý nghĩa thế nào? Nội dung bài viết này sẽ khiến cho bạn giảng giải một cách rõ ràng nguồn gốc câu nói này, cùng tìm hiểu ngay nhé!

Dục tốc bất đạt (欲速则不达) không phải “giục tốc bất đạt” hay “giật tốc bất đạt”. Đây là lời dạy của Khổng Tử dùng để làm dạy dỗ môn đệ về việc nhẫn nại. Đại ý của câu thành ngữ này là khuyên tất cả chúng ta phải có tầm nhìn xa, làm bất kì việc gì rồi cũng không được chỉ vội vã. Nếu không cuối cùng chỉ vì sự nóng vội thì sẽ không còn đạt thành công, không đạt kết quả tốt hay làm cho mọi việc bất thành.

Dục tốc bất đạt viết theo tiếng Trung là: 欲速不达 /Yù sù bù dá/. Rõ ràng và cụ thể từng chữ trong câu thành ngữ được cấu thành như sau:

1. Từ 欲 /Yù/:

欲 có tức thị “dục” trong dục vọng, thèm muốn (欲望 – yùwàng).

Từ 欲 được cấu thành từ các từ:

• 谷 /Gǔ/: Có tức thị sơn cốc/ thung lũng (nơi khe nước chảy ở giữa hai ngọn núi).
• 欠 /Qiàn/: Có tức thị khuyết thiếu, thiếu vắng.

Hai chữ này ghép lại thành chữ dục (欲), dục chỉ cho tính tình luôn thấy thiếu thốn, không đủ,… nên phát sinh lòng tham muốn lấp đầy những mong cầu của tôi.

2. Từ 速 /Sù/:

速 có tức thị “tốc” trong tốc độ (迅速 – Xùnsù).

Từ 速 được cấu thành từ các chữ:

• 辶 /Chuò/: Có tức thị xe ngựa (Trong văn hóa truyền thống Trung Hoa xưa, ngựa là loài vật chạy nhanh, ví như “Mã phi” là ngựa bay).
• 束 /Shù/: Có tức thị thúc. Được tạo thành bởi hai chữ là 木 /Mù/ – Mộc (cây) và 口 /Kǒu/ – Khẩu (Chiếc miệng).

Hai chữ này ghép lại hiểu là tốc độ (速), dùng yếu tố thực tiễn là dùng cây để thúc ngựa chạy và hô to “Thúc” (束) thì ngựa sẽ chạy nhanh hơn, như tốc độ “mã phi”.

3. Từ 不 /bù/:

不 có tức thị “bất/ không”, viết đầy đủ là 不是 /Bùshì/.

Từ 不 có bộ thành phần gồm:

• 一 /Yī/: Có tức thị “Nhất/ Một”.
• 丿/Piě/: Có tức thị “Trả/ Triệt” (Hay đơn giản là nét phẩy).
• 丨/Gǔn/: Là cổn trong bộ cổn.

Các thành phần này ghép lại thành chữ 不 với ý nghĩa đầy đủ là bất khả kháng (不可) hay là không thể, không thể (不然).

4. Từ 达 /Dá/:

达 có tức thị “đạt được/ lên mức”, được tạo thành bởi:

• 辶 /Chuò/: Có tức thị xe ngựa.

• 土 /Tǔ/: Có tức thị “thổ” (đất).

• 羊 /Yáng/: Có tức thị dương (con cừu).

Ba từ này hợp lại tạo ra chữ “đạt” – 达, trong đạt thành công như ý muốn, hay còn được hiểu là muốn thông suốt cả 4 mặt 8 phía (四通八達), thẳng suốt (直達)…

Xem thêm:

• Ý nghĩa Nhân định thắng thiên tiếng Trung
• Baidu là gì? Hướng dẫn tạo tài khoản Baidu Trung Quốc
• Top 11 phần mềm dịch Tiếng Trung tốt nhất
• Top 9 Máy Phiên Dịch Tốt Nhất Thế Giới
• Dĩ hòa vi quý tiếng Trung

Nguồn gốc thành ngữ “dục tốc bất đạt” do Khổng Tử khuyên răn học trò, được lưu truyền tới nay qua mẩu chuyện đó là:

Vào thời Xuân Thu từng có một vị quan viên tên là Tử Hạ, ông là học trò của Khổng Tử (người sáng lập trường phái Nho giáo). Trong quá trình giữ chức quan, ông cảm thấy những công việc mình làm rất mơ hồ và không có tương lai. Do đó, ông đã tìm về thầy mình Khổng Tử để hỏi rằng: “Thưa thầy làm thế nào để trị vì tốt một địa phương?”

Sau lúc Khổng Tử nghe xong vướng mắc của Tử Hạ, ông đáp lại rằng: “Nếu con đã chọn con phố làm quan, thì con phải ghi nhận nhẫn nại. Phải nhìn xa trông rộng vững bước cầu tiến. Không nên vì muốn nhanh chóng đạt đến cái lợi trước mắt nếu không thì cuối cùng chỉ có thể dục tốc bất đạt. Và thậm chí còn mọi nỗ lực con chi ra trước này đều thì sẽ không còn thành và đổ sông đổ biển.”

Sau lúc nghe đến câu vấn đáp từ Khổng Tử về vướng mắc bèn Tử Hạ suy nghĩ và như được thức tỉnh vì ông đã biết dục tốc bất đạt là thế nào, vì sao ông không thành công. Cuối cùng, ông quay về, thao tác gì rồi cũng kiên trì từng bước chứ không còn thao tác nóng vội, ham đạt mục tiêu hay suy nghĩ muốn có thành tựu quá sớm từ việc gia đình đến việc nước.

Một số câu thành ngữ có tính tương tự với “dục tốc bất đạt” là:

• 拔苗助長 /Bámiáozhùzhǎng/: Bạt miêu trợ trường có tức thị vì nóng vội mà đốt cháy thời đoạn.
• 矫枉过正 /Jiǎowǎngguòzhèng/: Quá mức cần thiết cấp thiết (Quá tay, uốn cong thành thẳng,…).
• 物极必反 /Wùjíbìfǎn/: Tức nước vỡ bờ (Ý nói làm người phải ghi nhận cương biết nhu, không để vật cực tất sẽ phản).
• 急功近利 /Jígōngjìnlì/: Cấp công cận lợi (Chỉ vì cái lợi ích trước mắt mà thôi).

• 我的第一個觀點是 “沒有推力，就沒有變化”，但是我的第二個觀點則是 “欲速則不達” (Wǒ de dì yī gè guāndiǎn shì”méiyǒu tuīlì, jiù méiyǒu biànhuà”, dànshì wǒ de dì èr gè guāndiǎn zé shì “yù sù zé bù dá”).

Câu trên có tức thị: Ý kiến trước nhất của tôi là “không thúc ép, sẽ không còn thay đổi”, nhưng ý kiến thứ hai của tôi là “dục tốc tắc bất đạt”.

• 学习必须循序渐进抄近路反而欲速则不达 (Xuéxí bìxū xúnxùjiànjìn chāojìn lù fǎn’ér yù sù zé bù dá).

Có tức thị: Việc học phải được thực hiện theo từng bước, trái lại không được nóng vội sẽ càng “dục tốc bất đạt”.

• 处理事情千万不能急躁否则会欲速不达 (Chǔlǐ shìqíng qiān wàn bùnéng jízào fǒuzé huì yù sù bù dá).

Có tức thị: Đừng quá nóng vội khi giải quyết và xử lý công việc, không thì sẽ “dục tốc bất đạt”.

• 无欲速,无见小利。欲速则不达见小利则大事不成。“论语-子路” (Wúyùsù, wújiànxiǎolì. Yùsùzébùdájiànxiǎolìzédàshìbùchéng “Lúnyǔ – zilù”).

Có tức thị: Không vội vàng, sẽ không còn màng tiểu lợi, dục tốc tắc bất đạt, ham tiểu lợi, những điều lớn lao sẽ không còn đạt được “Luận ngữ – Tử Lộ”.

Vậy là nội dung bài viết đã giới thiệu đến những bạn “dục tốc bất đạt” và ý nghĩa. Như vậy“dục tốc bất đạt” dù là trước kia hay hiện giờ, vẫn là một đạo lý vô cùng đúng đắn. Hi vọng qua nội dung bài viết, mỗi tất cả chúng ta sẽ luôn giữ vững tâm mình, sống chậm lại để thấy rõ nhiều điều tốt đẹp, và khi thời cơ đến, ắt sẽ đạt được thành công. Càng không nóng vội, nếu không thì kết quả đạt được chỉ có thể sót lại thất bại.