162

Nội hàm của khái niệm, ngoại diên của khái niệm là gì? Tìm hiểu cấu trúc của khái niệm.

Nội hàm của khái niệm

Nội hàm của khái niệm là nội dung hiểu biết về đối tượng người tiêu dùng hàm chứa trong khái niệm, là tập hợp những tín hiệu cơ bản khác biệt liên kết lại phản ánh thực chất của đối tượng người tiêu dùng, nhờ đó ta xác định được đối tượng người tiêu dùng đó là gì, và phân biệt được đối tượng người tiêu dùng với những sự vật hiện tượng kỳ lạ khác.

Ví dụ:

Nội hàm của khái niệm “phân tử” là những tín hiệu: “Hạt nhỏ nhất của chất bảo tồn các tính chất vật lý và hoá học của chất này”, “do các nguyên tử tạo thành…”

Nội hàm của khái niệm “nước”là tập hợp các tín hiệu: “Sôi ở 1000c ”; “chất đàn hồi”; “không duy trì sự cháy”; “không hoà tan chất béo”; “phân tử gồm….”

Nội hàm của khái niệm cũng đây chính là khái niệm, nhưng là khái niệm được xét từ góc độ phân xẻ nội tại của những tri thức tạo nên khái niệm, tức là ta muốn nói tới khái niệm này được tạo nên từ những tri thức gì? Đem lại cho ta những hiểu biết gì về đối tượng người tiêu dùng?.

Quá trình hình thành khái niệm cũng đây chính là quá trình hình thành nên nội hàm khái niệm. Không thể có khái niệm mà không có nội hàm. Nhưng về một đối tượng người tiêu dùng xác định nào đó thì không nhất thiết chỉ có một khái niệm duy nhất hình thành trong tư duy để phản ánh về nó. Tuỳ góc độ xuất phát của thực tiễn và nhận thức mà khía cạnh này hay khía cạnh kia của đối tượng người tiêu dùng được nổi lên như thể cái đặc trưng cho thực chất của đối tượng người tiêu dùng và tạo nên những nội hàm khác nhau, phản ánh những khía cạnh khác nhau về cùng một đối tượng người tiêu dùng – tức là trong tư duy có thể hình thành nhiều khái niệm khác nhau về cùng một đối tượng người tiêu dùng.

Các khái niệm khác nhau đó về cùng một đối tượng người tiêu dùng không loại trừ lẫn nhau, không đứng cô lập nhau mà chúng gắn bó liên kết với nhau tạo nên một nội hàm duy nhất của một khái niệm duy nhất. Sự phân tầng nội hàm khái niệm hay khái niệm là tuỳ thuộc ở góc cạnh độ xem xét, và mức độ cấp thiết nhận thức về đối tượng người tiêu dùng ở những hoàn cảnh cụ thể.

Ví dụ: Một con người cụ thể (X) nào đó, khi ta xem xét anh ta ở góc cạnh độ công việc, ta có khái niệm “Anh (X) là một người lao động giỏi”; khi xem xét trong quan hệ với gia đình, ta có khái niệm “Anh (X) là người cha, chồng tốt”; khi xem xét dưới góc độ thực hiện pháp luật, ta có “Anh (X) là một công dân kiểu mẫu”… Tập hợp các khái niệm trên ta có một khái niệm tổng thể hơn (hiểu biết đầy đủ hơn) về anh (X): “Anh (X) là một con người tốt trên mọi phương diện”

Nội hàm của khái niệm không có sẵn trong tư duy, tuỳ thuộc ở tầm mức độ phát triển của đối tượng người tiêu dùng, mức độ phát triển của thực tiễn, ngoài ra còn tuỳ thuộc vào trình độ, năng lực nhận thức của chủ thể mà nội hàm của khái niệm phong phú hay nghèo nàn, nông cạn hay thâm thúy, xa hay gần với lý lẽ khách quan

Ngoại diên của khái niệm

Ngoại diên của khái niệm là tập hợp của những đối tượng người tiêu dùng mà khái niệm phản ánh, là lớp các đối tượng người tiêu dùng có những tín hiệu được phản ánh trong nội hàm khái niệm. ngoại diên của khái niệm trả lời vướng mắc: Khái niệm phản ánh bao nhiêu đối tượng người tiêu dùng?

Tất cả chúng ta cần lưu ý phân biệt ngoại diên với đối tượng người tiêu dùng, đây là việc phân biệt giữa tập hợp và thành phần. Mỗi đối tượng người tiêu dùng là một thành phần hợp thành ngoại diên, còn ngoại diên là lớp, là tập hợp của rất nhiều thành phần ấy.

Trong ngoại diên của khái niệm có tất cả những đối tượng người tiêu dùng riêng biệt mà so với chúng, ta có thể khẳng định được nội hàm của khái niệm này thuộc về chúng.

Ví dụ: Trong khái niệm “sinh viên Học viện chuyên nghành Công nghệ Bưu chính Viễn thông”, ngoại diên của nó gồm có tất cả những người đang học ĐH và cao đẳng tại Học viện chuyên nghành Công nghệ Bưu chính. Ta có thể xác định “Anh Nguyễn Văn A” là sinh viên Học viện chuyên nghành Công nghệ Bưu chính Viễn thông, sự xác định đó là trung thực nếu anh “Nguyễn Văn A” cũng mang tín hiệu “người đang học ĐH và cao đẳng”; “là đối tượng người tiêu dùng quản lý tập huấn của Học viện chuyên nghành Công nghệ Bưu chính Viễn thông”, vì nội hàm của khái niệm “sinh viên Học viện chuyên nghành Công nghệ Bưu chính Viễn thông” đây chính là những tín hiệu đó.

Quan hệ giữa nội hàm và ngoại diên của khái niệm

Giữa nội hàm và ngoại diên của khái niệm có mối tương quan xác định, đó là mối tương quan giữa chất và lượng của khái niệm. Tức là với một nội hàm xác định sẽ sở hữu được một ngoại diên tương ứng và trái lại. Đó là mối tương quan tỷ lệ nghịch. Nếu nội hàm càng sâu, càng phong phú (càng nhiều tín hiệu) thì ngoại diên của khái niệm càng nhỏ, càng hẹp (càng ít đối tượng người tiêu dùng). Hoặc trái lại, ngoại diên của khái niệm càng lớn thì nội hàm của nó lại càng ít tín hiệu.

Ví dụ: Cơ quan thông tin “ngày mai, mọi người đi lao động công ích”. Xét trong thông tin này, khái niệm “mọi người” có nội hàm cạn quá, chỉ nói chung là mọi người, nên ngoại diên của nó rất rộng, bao trùm toàn bộ cán bộ công viên chức trong cơ quan.

Còn nếu như thông tin nói sâu “mọi người dưới 30 tuổi, mạnh khoẻ thì phải đi lao động công ích” thì số lượng người phải đi lao động công ích sẽ teo lại, vì đã được chấp nhận người trên 30 tuổi và đau ốm được miễn…